Το Documento βρέθηκε στο Ζωγράφειο Λύκειο και συζήτησε με τον διευθυντή Γιάννη Δεμιρτζόγλου για το παρόν και το μέλλον του σχολείου.
Αποστολή στην Κωνσταντινούπολη
Σε ένα κάθετο σοκάκι της Μεγάλης Οδού του Πέρα, στο Turnacıbaşı Sokak, στην περιοχή της Πόλης όπου την οθωμανική εποχή κατοικούσαν σχεδόν αμιγώς χριστιανικοί πληθυσμοί και μέχρι τον 20ό αιώνα άκμαζε ο ρωμαίικος πολιτισμός, στέκει από το 1893 το ιστορικό Ζωγράφειο Λύκειο Κωνσταντινουπόλεως. Δεν είναι το παλιότερο σχολείο της Πόλης –η πατριαρχική Μεγάλη του Γένους Σχολή ιδρύθηκε το 1454 και το Ζάππειο λειτουργεί από το 1875–, αποτελεί όμως ένα από τα τρία εναπομείναντα ρωμαίικα ιδρύματα δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης το οποίο είναι σημείο αναφοράς λόγω των δραστηριοτήτων του.
Την εξωστρέφειά του την οφείλει στον σημερινό διευθυντή του, γέννημα θρέμμα Ρωμιό και απόφοιτο του Ζωγράφειου Γιάννη Δεμιρτζόγλου. Ανέλαβε το σχολείο από τον «δάσκαλο του έθνους» Δημήτριο Φραγκόπουλο και εδώ και 25 χρόνια κατορθώνει να το κρατάει ανοιχτό, διατηρώντας ζωντανή την ελληνικότητά του με πολυσχιδή δράση.
Την περασμένη εβδομάδα το Ζωγράφειο Λύκειο αποχαιρέτησε 260 περίπου μαθητές και εκπαιδευτικούς και άλλο τόσους πανεπιστημιακούς και λογοτέχνες τους οποίους φιλοξένησε για πέντε ημέρες στο πλαίσιο του 7ου Διεθνούς Μαθητικού Συνεδρίου Λογοτεχνίας που διοργανώνουν από κοινού το ιστορικό σχολείο της Πόλης και τα Εκπαιδευτήρια Ε. Μαντουλίδη Θεσσαλονίκης στην Κωνσταντινούπολη.
Κυψέλη πολιτισμού
Μια ακόμη μεγάλη διοργάνωση του σχολείου ολοκληρώθηκε με επιτυχία, όπως όμως λέει στο Documento ο Γιάννης Δεμιρτζόγλου: «Αν σε κάθε προσπάθειά μας ένας μαθητής μας γίνει φίλος της λογοτεχνίας ή του γίνει συνήθειο να πηγαίνει στο θέατρο ή του κάνει γούστο να ταξιδεύει, τότε η εκδήλωση είναι επιτυχημένη. Και όπως διαπιστώνουμε κάθε χρόνο από τα σχόλια που μας αφήνουν οι μαθητές που συμμετέχουν στα συνέδρια λογοτεχνίας, μάλλον κερδίζουμε περισσότερους από έναν μαθητή. Τα παιδιά εδώ, επιπλέον των εργασιών του συνεδρίου, έχουν τη δυνατότητα να γνωρίσουν την ιστορία τους, να γευτούν τη ρωμαίικη φιλοξενία και τις παραδόσεις της, να αναγνωρίσουν την αξία της πολιτιστικής τους κληρονομιάς, να επισκεφτούν τις ρωμαίικες κοινότητες, να κοινωνήσουν τις ομορφιές της Πόλης. Μας λένε πως γνωρίζουν την ιστορία που δεν μαθαίνουν στην Ελλάδα και αυτό είναι σπουδαίο. Από τη δική μας πλευρά βλέπουμε να γεμίζει ξανά το σχολειό μας με παιδικές φωνές και έστω για λίγο ξεχνάμε ότι είμαστε λίγοι· ζούμε το όνειρο της περιόδου των πολλών μαθητών. Αυτές οι προσπάθειες τονώνουν το φρόνημά μας και μας δίνουν δύναμη να συνεχίσουμε».
Στο Ζωγράφειο Λύκειο τακτικά εφαρμόζεται μια μέθοδος ευρύτερης πολιτισμικής εκπαίδευσης. «Δεν είμαι ο διευθυντής των υπογραφών και των σφραγίδων» σχολιάζει ο Γ. Δεμιρτζόγλου. «Διευθύνω το σχολείο με πολύ κέφι και είναι για μένα πολύ σημαντικό να συμβάλλω στο χαμόγελο των παιδιών. Πώς αλλιώς θα τονώσω το ηθικό τους;». Από το 1994 που ανέλαβε τη διεύθυνση διοργανώνει δεκάδες πολιτιστικές εκδηλώσεις: θεατρικές παραστάσεις, συναυλίες, παρουσιάσεις βιβλίων, προβολές ταινιών, εικαστικές εκθέσεις, διαλέξεις, ημερίδες, μαθητιάδες, διαγωνισμούς, λογοτεχνικά συνέδρια αλλά και ταξίδια των μαθητών στο εσωτερικό και το εξωτερικό.
«Οπως έχει αποδειχτεί, αυτές οι προσπάθειες βοηθούν τους μαθητές μας να αγαπήσουν περισσότερο την ελληνική γλώσσα, να διδαχτούν τον ελληνικό πολιτισμό και να αποκτήσουν φιλίες σε όλο τον κόσμο. Σε πείσμα των καιρών συνεχίζουμε να ονειρευόμαστε, να δημιουργούμε και να διεκδικούμε το καλύτερο. Οι δράσεις μας στοχεύουν στο να κάνουν το Ζωγράφειο γνωστό στον κόσμο, να κάνουν περήφανους τους αποφοίτους του, να κεντρίσουν το ενδιαφέρον των φίλων του Ζωγράφειου, χάρη στη στήριξη των οποίων συνεχίζουμε. Το Ζωγράφειο είναι σχολείο φίλων». Στα ρωμαίικα σχολεία της Κωνσταντινούπολης οι μαθητές φοιτούν ως υπότροφοι και τα δίδακτρά τους καλύπτονται από τα ίδια τα εκπαιδευτικά ιδρύματα, τα οποία στηρίζονται οικονομικά από χορηγίες, δωρεές και ομογενειακά κονδύλια.
Το Ζωγράφειο Λύκειο είναι κάτι παραπάνω από ένα σχολείο. Ο κ. Δεμιρτζόγλου προσπαθεί να το κρατήσει ανοιχτό και να διατηρήσει τις εκπαιδευτικές απαιτήσεις σε υψηλό επίπεδο. Τούτο προϋποθέτει πίστη στην πνοή των νέων ανθρώπων, στοιχείο που χαρακτηρίζει τον συγκεκριμένο διευθυντή και τους συνεργάτες του. «Θέλει και λίγη τρέλα» τονίζει ο ίδιος. «Είμαι περήφανος για τις επιτυχίες των μαθητών μας αλλά και για τα πιστεύω τους. Από την ίδρυσή του σκοπός του Ζωγράφειου ήταν η παροχή της καλύτερης εκπαίδευσης στα ρωμιόπουλα. Αυτή την παράδοση συνεχίζουμε και σήμερα, με στόχο να μη χαθεί η ελληνική πολιτιστική κληρονομιά από την Πόλη».
Mια πέτρα που λάμπει
Στις αρχές του προηγούμενου αιώνα στην Πόλη ζούσαν περίπου 200.000 Ρωμιοί. Σήμερα η ομογένεια αριθμεί περί τα 2.500 άτομα – στα εναπομείναντα πέντε σχολεία όλων των βαθμίδων φοιτούν 250 μαθητές. Στις αίθουσες του Ζωγράφειου Λυκείου φέτος φοιτούν 52 μαθητές. Από αυτούς δώδεκα είναι παιδιά Ρωμιών Ελλήνων, οκτώ παιδιά από μεικτούς γάμους, δεκαέξι Ρωμιοί Αντιοχείς και δεκαέξι μαθητές από την Ελλάδα. «Τα παιδιά αυτά είναι επισκέπτες μαθητές, παιδιά Ελλήνων που ζουν στην Πόλη με υπηρεσιακό διαβατήριο και η βεβαίωση σπουδών που παίρνουν από μας ισχύει μόνο στην Ελλάδα» μας πληροφορεί ο Γ. Δεμιρτζόγλου. «Γίνονται προσπάθειες για νέα νομοθετική ρύθμιση ώστε να μπορούν να φοιτούν στα σχολεία μας και ξένοι υπήκοοι, σε όποια εθνικότητα κι αν ανήκουν, οι οποίοι θέλουν να μάθουν τη ρωμαίικη παράδοση, την ελληνική γλώσσα και τον πολιτισμό μας, αλλά και να μπορούν στη συνέχεια να σπουδάσουν στα τουρκικά πανεπιστήμια». Και συμπληρώνει τονίζοντας ότι «οι εκάστοτε ελληνικές κυβερνήσεις σύμφωνα με τη Συνθήκη της Λωζάννης έχουν το δικαίωμα να έχουν λόγο στα εκπαιδευτικά και θρησκευτικά θέματα της ομογένειας, όπως και η Τουρκία στα θέματα της μουσουλμανικής μειονότητας της Θράκης».
Από ένα σημείο και μετά πολλοί Ρωμιοί είχαν στο μυαλό τους πως «μια μέρα θα φύγουμε από δω» λέει ο κ. Δεμιρτζόγλου. «Αυτό έγινε αιτία η ομογένεια να μείνει στάσιμη. Τα χαστούκια σε ανέλπιστες στιγμές έγιναν αιτία να μην μπορούμε να πιστεύουμε στο αύριό μας. Γι’ αυτό σήμερα λέω στα παιδιά μας: “Μη φεύγετε”». Στις επιδιώξεις του Ζωγράφειου είναι η οικονομική στήριξη των αποφοίτων του μέσω των ευεργετών του για τη συνέχεια των σπουδών τους στα τουρκικά πανεπιστήμια. «Τα τελευταία 15 χρόνια το 90% των αποφοίτων του σχολείου μας παραμένει στην Πόλη. Μάλιστα εδώ και τρία χρόνια και η ρωμαίικη κοινότητα συνεισφέρει σε αυτό το έργο. Πρέπει να επενδύουμε στα νιάτα. Είναι αυτά που θα αλλάξουν τον κόσμο».
Τα τελευταία χρόνια η ομογένεια δεν αντιμετωπίζει ιδιαίτερα προβλήματα στην Τουρκία, λέει ο Γ. Δεμιρτζόγλου. «Υπάρχει αγωνία, μείναμε πολύ λίγοι. Δεν θέλω να σκέφτομαι τα προβλήματα μεταξύ των δύο χωρών –και δεν περιμένουμε να θυσιαστεί κανείς για τους 2.500 που ζούμε εδώ–, αλλά αν δημιουργηθεί πρόβλημα, δεν θα μείνει κανένας νέος στην Πόλη και οι προσπάθειές μας θα πάνε χαμένες. Είμαστε μια πέτρα του πολύχρωμου μωσαϊκού αυτού του τόπου η οποία θέλουμε να λάμπει αιώνια».