Ένας κοσμοπολίτης φίλος από την Ανατολή σε μια διαφωτιστική συνέντευξη
«Είμαστε όλοι Σίσυφος. Είμαστε όλοι μια αρχαία ελληνική τραγωδία». Αυτά τα λόγια επέλεξε ο Ζουλφί Λιβανελί για να διαχωρίσει τους σύγχρονους διανοούμενους σε τρεις κατηγορίες: τους συνεργάτες ενός καθεστώτος, τους σιωπηλούς και τους αντιστασιακούς, σε μια στιγμή της τουρκικής ιστορίας που εκτυλίσσεται ένας πρωτοφανής διωγμός-εξοστρακισμός Τούρκων στοχαστών που δεν συμβιβάζονται με το καθεστώς.
Ο πολυμεταφρασμένος συγγραφέας, μουσικοσυνθέτης διεθνούς φήμης που έχει υπάρξει αρθρογράφος και βουλευτής με αναγεννησιακές και συνάμα επαναστατικές ιδέες βρέθηκε στην Αθήνα και μίλησε στο Documento για τις μεταμορφώσεις της Κωνσταντινούπολης μέσα στον χρόνο (με αφορμή το τελευταίο του βιβλίο «Οτέλ Κοσταντινίγε), τις αιτίες «απήχησης» του Ερντογάν, τη θέση της Τουρκίας στην Ευρώπη. Οσο για το τι συμβαίνει τελικά με την ελευθερία έκφρασης στη γείτονα χώρα; «Ελευθερία έκφρασης, τι είναι αυτό;» αποκρίνεται με παιγνιώδη διάθεση. «Το καθεστώς ελέγχει όλα τα mainstream μέσα, θέλει να ελέγχει και τα social media αλλά φυσικά δεν τα καταφέρνει».
Ο ίδιος έχει τιμωρηθεί για την αντικαθεστωτική στάση του και έχει ζήσει εξόριστος στη Στοκχόλμη. Στα εβδομήντα του χρόνια, ο Τούρκος στοχαστής και καλλιτέχνης συνεχίζει να στέκεται έξω από τις φυλακές με πλακάτ στα χέρια για να υποστηρίξει τους αντιφρονούντες που κρατούνται. Εξάλλου, έχει περάσει και ο ίδιος από της φυλακής τα σίδερα, όπως και από την τουρκική Εθνοσυνέλευση. Εκφράζει τον φόβο του πως «στην Τουρκία υπάρχει πάντα ο κίνδυνος να γίνει στόχος του καθεστώτος». Υπάρχει όμως ένα παράδοξο, όπως υπογραμμίζει. Αν και ο ίδιος είναι σύμβολο αντίστασης, το άγαλμά του κοσμεί πλατείες τουρκικών δήμων.
Είναι μια από τις απειράριθμες επισκέψεις στην Αθήνα όπου έχετε και φίλους.
Πράγματι, εδώ έχω πολλούς φίλους, είναι σαν δεύτερη πατρίδα για μένα. Υπάρχουν φορές που έρχομαι μόνο για να δω τον Μίκη Θεοδωράκη, που αποκαλώ «μεγάλο αδερφό».
Πώς βλέπετε τις σχέσεις μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας;
Νομίζω πως το πρόβλημα μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας είναι αυτοί οι οκτώ άνθρωποι που έχουν ζητήσει άσυλο. Ολα τα άλλα έχουν λυθεί ή θα λυθούν σύντομα. Ακόμη και το Κυπριακό. Το θέμα της δίκης των οκτώ είναι σημαντικό για τον Ερντογάν.
Πιστεύετε ότι η θέση της Τουρκίας είναι στην ΕΕ;
Η σχέση Τουρκίας – ΕΕ μοιάζει με πολύχρονους αρραβώνες που δεν καταλήγουν σε γάμο. Η Τουρκία δεν μπορεί να έχει θέση στην Ευρωπαϊκή Ενωση εξαιτίας του μεγέθους και της κουλτούρας της. Είμαστε μια τεράστια χώρα, ένα μεγάλο μέρος της οποίας ανήκει στην Ανατολή. Πλέον ούτε οι ίδιοι οι Τούρκοι δεν θέλουν να είναι μέρος της ΕΕ.
Πως εξηγείτε το γεγονός πως ο Ερντογάν καταφέρνει όχι μόνο να διατηρεί, αλλά και να αυξάνει τις υπερεξουσίες του;
Ο Ερντογάν αντιπροσωπεύει την πολυπληθή κοινωνική τάξη που μετανάστευσε από τα βάθη της Ανατολίας στις μεγάλες πόλεις. Ενσαρκώνει το κράτος που μοιράζει λεφτά στους φτωχούς
Τι συμβαίνει τελικά με τους υποστηρικτές του Γκιουλέν και πόσο διαφέρει από τον Ερντογάν;
Ο Γκιουλέν ήταν ο καλύτερος φίλος του Ερντογάν και τώρα έχει αναχθεί στον σημαντικότερο εχθρό του! Γι’ αυτό διώκονται οι οπαδοί του Γκιουλέν. Στην πραγματικότητα όμως οι δυο άντρες διέπονται από την ίδια κουλτούρα, την ισλαμική.
Ποια είναι η δική σας άποψη για τα σενάρια που έχουν κατά καιρούς διατυπωθεί αναφορικά με το πραξικόπημα του καλοκαιριού;
Ηταν μια αληθινή απόπειρα πραξικοπήματος. Το πιστεύω γιατί έχασαν τη ζωή τους τόσοι άνθρωποι. Απλώς ο Ερντογάν ενημερώθηκε από τον Πούτιν μια μέρα πριν από την εκδήλωση του πραξικοπήματος και έλαβε τα μέτρα του.
Με το βιβλίο σας «Οτέλ Κονσταντινίγε» υπογράφετε μια αριστοτεχνική κατάδυση στα άδυτα της Πόλης. Πόσο έχει αλλάξει η Κωνσταντινούπολη τα τελευταία χρόνια;
Ο πληθυσμός έχει αλλάξει ριζικά τα τελευταία χρόνια με αποτέλεσμα να είναι πλέον μια αμιγώς μουσουλμανική πόλη. Κάποτε ήταν πολυπολιτισμική, αλλά οι μάζες των ανθρώπων που μετανάστευσαν από την Ανατολία την έχουν μεταμορφώσει. Η Σμύρνη παραμένει πιο κοσμοπολίτικη.
Τι συμβαίνει στον τουρκικό εκδοτικό χώρο; Τα βιβλία υφίστανται λογοκρισία όπως τα άλλα έντυπα;
Οχι, τουλάχιστον μπορούμε να γράφουμε και να εκδίδουμε τα βιβλία που θέλουμε, αλλά υπάρχει παρέμβαση με άλλον τρόπο. Για παράδειγμα, το καθεστώς είχε φροντίσει να «κατεβάσει» από διάφορα σημεία τις αφίσες που διαφήμιζαν το βιβλίο μου. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει πως επηρέασε τις πωλήσεις (γελά).