Συναντήσαμε τον Γάλλο ηθοποιό, σκηνοθέτη και θεατρικό συγγραφέα κατά την επίσκεψή του στην Αθήνα.
Το ραντεβού μας με τον Ζαν-Πολ Ντενιζόν είχε κανονιστεί για το πρωινό που η «Διδώ» πλημμύρισε τους δρόμους. Τον συναντήσαμε στο φουαγέ του θεάτρου Εκστάν με αφορμή την επίσκεψή του στην Αθήνα λίγες ημέρες πριν από την πρεμιέρα της παράστασης «Η περαστική». Μαζί του ήταν οι πρωταγωνιστές Γιάννης Σταματίου και Ελένη Παπαχριστοπούλου, η οποία ανέλαβε τη διερμηνεία από τα γαλλικά. Η «Περαστική» αφορά τη συνάντηση ενός συγγραφέα και μιας ηθοποιού είκοσι χρόνια μετά τον χωρισμό τους. Πρόκειται για ένα έργο που μιλάει για τον τρόπο με τον οποίο επιλέγουμε να ζήσουμε τη ζωή μας καθώς και για όσα ζούμε γιατί δεν μπορούμε να τα αποφύγουμε.
Η κουβέντα ξεκινάει από τον διπλό ρόλο που έχει ο Ζαν-Πολ Ντενιζόν στην παράσταση: του συγγραφέα και του σκηνοθέτη. Σε παλιότερη συνέντευξή του είχε μιλήσει για δύο είδη σκηνοθέτη, αυτόν για τον οποίο μετράει μόνο η οπτική του και αυτόν που θέτει τον εαυτό του στην υπηρεσία της ιστορίας που θέλει να αφηγηθεί. Τον ρωτήσαμε αν γράφοντας το κείμενο το σκηνοθετούσε παράλληλα στο μυαλό του. «Οταν έγραφα είχα δύο ουσιαστικά προβλήματα· το πρώτο ως συγγραφέας, καθώς έπρεπε να βρω τη ρευστότητα της δράσης και των γεγονότων. Ο θεατής πρέπει να έχει πάντα την εντύπωση ότι όλα κυλούν φυσικά, παρόλο που δεν συμβαίνει ποτέ. Το δεύτερο πρόβλημα ήταν καθαρά σκηνοθετικό, καθώς έπρεπε το έργο να γίνει ενδιαφέρον».
Θεωρεί ότι πρέπει κάθε στιγμή να συμβαίνει κάτι στη σκηνή και αυτό εξαρτάται καθαρά από τα σώματα των ηθοποιών, καθώς αυτά δίνουν νόημα στον λόγο. «Δεν πρέπει να δουλεύουμε ποτέ πάνω στην κατάσταση της κάθε σκηνής, αλλά στο πραγματικό νόημα των λέξεων. Για να απαντήσω, λοιπόν, πρώτα έγραψα το κείμενο και στη συνέχεια δούλεψα με τους ηθοποιούς και μάλιστα, γενικά μιλώντας, μια σκηνοθεσία βοηθάει πολλές φορές τον ίδιο τον συγγραφέα να ανακαλύψει πράγματα στο κείμενό του».
Πέρα από συγγραφέας και σκηνοθέτης ο Ζαν-Πολ Ντενιζόν είναι και ηθοποιός. Θελήσαμε να μάθουμε πώς χειρίζεται την κατάσταση σαν ηθοποιός όταν αναλαμβάνει κάποιος άλλος τη σκηνοθεσία. «Αν ένας ηθοποιός κάνει κάτι όμορφο, ο σκηνοθέτης θα το κρατήσει και θα το παρουσιάσει, καθώς ο κόσμος θα πιστέψει ότι είναι δική του ιδέα. Σίγουρα προτού συνεργαστώ με κάποιον σκηνοθέτη φροντίζω να ξέρω τον τρόπο που δουλεύει. Το σημαντικότερο κριτήριο σε κάθε επιλογή μας είναι η ευχαρίστηση στο καθετί που κάνουμε. Σίγουρα δεν θα δούλευα με ανθρώπους κακούς, βίαιους και όσους έχουν αυτοσκοπό την εξουσία, σε κάθε της μορφή».
Η ιδανική συνεργασία προκύπτει όταν η ομάδα επιλέγει ένα κείμενο, το δουλεύουν και φτάνουν όλοι στο ίδιο επίπεδο. «Η συνεργασία όλων μπορεί να κάνει μια δημιουργία όμορφη, καθώς αυτό που μετρά δεν είναι ο σκηνοθέτης ή ο ηθοποιός, αλλά αυτό το οποίο πρέπει να κάνουμε όλοι μαζί. Να είμαστε όλοι στην υπηρεσία της δημιουργίας όχι μόνο στο θέατρο αλλά και στην ίδια τη ζωή. Για να μιλήσω θεατρικά, σημασία έχει τι συμβαίνει όχι μέσα στον κάθε ηθοποιό, αλλά ανάμεσα στους ηθοποιούς. Το αόρατο που ονομάζεται “ανάμεσα” είναι το μυστικό και η από κοινού συνεργασία. Οταν κάποιος απασχολείται περισσότερο με το εγώ του δεν θα δημιουργήσει ποτέ το παραμικρό είδος σχέσης, προσωπικά και επαγγελματικά».
Η ενοχή και η προδοσία των σοσιαλιστών
Συνεργάζεται με ανθρώπους που προέρχονται από διαφορετικές χώρες, δηλαδή που μιλούν διαφορετικές γλώσσες και έχουν μεγαλώσει με διαφορετικές κουλτούρες. Πώς νιώθει όταν τη στιγμή που ο ίδιος επιλέγει να δουλέψει σε ένα πολυπολιτισμικό περιβάλλον ενισχύεται το κύμα της ακροδεξιάς στην Ευρώπη; «Είναι καταστροφικό. Το μίσος αναρριχάται παντού και δημιουργεί πρόβλημα στη συνεργασία. Το παρατηρώ και στη Γαλλία και στη Γερμανία και στην Ελλάδα. Δεν αποτελεί κίνδυνο για τη χώρα μου μόνο η Μαρίν Λεπέν. Εχουμε και τον Μακρόν που πάει να καταστρέψει τα πάντα». Περιγράφει τη συζήτηση που είχε μόλις χτες με τους συντελεστές της παράστασης. «Αυτό που λέγαμε είναι ότι η μεγάλη αδυναμία της δημοκρατίας είναι ότι οι αδαείς είναι περισσότεροι και με την ψήφο τους καθορίζουν την καθημερινότητα όλων. Το χειρότερο είναι ότι όταν το λέμε αυτό μας χαρακτηρίζουν φασίστες».
Του ζητάμε να μας περιγράψει το κλίμα στο Παρίσι στις αρχές της δεκαετίας του ’70, όταν στον απόηχο του Μάη του ’68 βρέθηκε να σπουδάζει στη Δραματική Σχολή. «Ηταν πολύ ωραία περίοδος γιατί ήταν γεμάτη ελπίδα. Σπουδάζαμε κοιτάζοντας προς το μέλλον. Σταδιακά, με το πέρασμα των χρόνων και χάρη στους ηλίθιους πολιτικούς τα πάντα άρχισαν να καταστρέφονται. Νομίζω ότι το ίδιο πράγμα συνέβη και στην Ελλάδα. Οι πιο ένοχοι σε αυτή την ιστορία αποδείχτηκαν οι σοσιαλιστές. Πρόδωσαν τα πάντα». Ο Ζαν-Πολ Ντενιζόν παρακολουθεί στενά τις πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα. «Είδα την τελευταία ταινία του Κώστα Γαβρά. Τη βρήκα πολύ ενδιαφέρουσα» λέει.
Δεν θα μπορούσαμε να μην τον ρωτήσουμε για τη συνεργασία του με τον Πίτερ Μπρουκ, η οποία κράτησε 18 ολόκληρα χρόνια αποδίδοντας σπάνιους καρπούς όπως η θρυλική «Μαχαμπαράτα». «Είναι πολύ έξυπνος άνθρωπος και μου έδωσε πολλά. Χάρη σε όλα αυτά κατάφερα να εξελίξω το κριτικό μου βλέμμα. Ο Πίτερ Μπρουκ είναι μεγάλος σκηνοθέτης και έχει στο μυαλό του ακριβώς την εικόνα που πρέπει να έχει ένας ηθοποιός στα έργα του. Ωστόσο του είναι δύσκολο να κάνει έναν ηθοποιό να καταλάβει τι είναι αυτό που θέλει από εκείνον». Σε εκείνο ακριβώς το σημείο αποδείχτηκε πολύτιμη η συμβολή του Ζαν-Πολ Ντενιζόν. «Αν θέλουμε να διδάξουμε έναν ηθοποιό, πρέπει να ξέρουμε τον τρόπο. Αν του ζητήσουμε να είναι ελεύθερος, το επόμενο βήμα θα είναι να του δείξουμε πώς θα το καταφέρει. Και αυτό απαιτεί πολλή σκέψη και δουλειά».
Το θέατρο ανήκει στους νέους και ο… θεός είναι νεκρός
Τον ρωτάμε τι λέει στους νέους ηθοποιούς στα σεμινάρια μετεκπαίδευσης που κατευθύνει. «Οτι αν θέλουν να μάθουν κάτι, δεν θα πρέπει να χάνουν την ευχαρίστηση. Αν κάτι που ξεκινάς να κάνεις δεν σου δίνει ευχαρίστηση, φύγε. Το λέω αυτό γιατί πολύ συχνά μέσα στο μάθημα της δραματικής σχολής βλέπουμε κάποιους να υποφέρουν ή να βαριούνται. Το δεύτερο σημαντικό είναι να καταλάβουν οι νέοι ότι το θέατρο τους ανήκει. Σε όλες τις σχολές μιλάμε για τον Στανισλάφσκι, τον Στράσμπεργκ, τον Γκροτόφσκι, τον Τσέχοφ, για έναν σωρό δασκάλους του θεάτρου. Ωστόσο δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε κάτι. Αυτοί οι άνθρωποι πέθαναν. Εισήγαγαν στο θέατρο νέα πράγματα, τα οποία όμως δεν χρειάζεται να διαιωνίζουμε».
Όπως χαρακτηριστικά λέει και στους μαθητές του: «Αυτό το καταλαβαίνουμε πολύ καλύτερα όταν μιλάμε για την επιστήμη. Ο Κέπλερ και ο Κοπέρνικος έκαναν μεγάλες ανακαλύψεις. Ούτε ένας επιστήμονας σήμερα όμως δεν υποστηρίζει ότι πρέπει να εφαρμόσουμε όσα είπε ο Κοπέρνικος. Υπάρχει ένα αστείο που λέω συχνά στους μαθητές μου. Ο Στανισλάφσκι πέθανε, ο Στράσμπεργκ είναι νεκρός, ο Γκροτόφσκι επίσης. Ο Πίτερ Μπρουκ θα πεθάνει σύντομα κι εγώ δεν νιώθω και πολύ καλά. Οταν ένας μεγάλος δάσκαλος πεθαίνει πρέπει να πας να τον δεις και να του πεις “Ευχαριστούμε για όσα κάνατε”. Τώρα όμως πρέπει να κάνω κάτι κι εγώ». Οσο το λέει αυτό σηκώνεται από την καρέκλα του, κοιτάζει στο έδαφος, κάνει ένα βήμα μπροστά και λέει: «Ολα αυτά σημαίνουν ένα πράγμα, ότι δεν υπάρχει θεός. Ετσι απλά».
INFΟ
Η παράσταση «Η περαστική» σε κείμενο και σκηνοθεσία Ζαν-Πολ Ντενιζόν και μετάφραση Ελένης Παπαχριστοπούλου παρουσιάζεται στο θέατρο Εκστάν έως τις 20/4.
Παίζουν: Ελένη Παπαχριστοπούλου, Γιάννης Σταματίου
