Μπορεί στις αίθουσες μας, οι «Απίθανοι 2» να κονταροχτυπιούνται με τους δεινόσαυρους του «Jurassic World: Το βασίλειο έπεσε» για τα πρωτεία στην προτίμηση του μεγάλου κοινού αλλά σε κάποια λίγα σινεμά οι σινεφίλ κάνουν το δικό τους πάρτι.
Το «Γκοντάρ, αγάπη μου» του Μισέλ Χαζιναβίσιους μας αναγκάζει να ξανακοιτάξουμε τα κρίσιμα σημεία της διαδρομής μιας από τις πιο σημαντικές προσωπικότητες της έβδομης τέχνης.
Ο γεννημένος στο Παρίσι στις 3 Δεκεμβρίου 1930 γιος ενός Γάλλου μεγαλογιατρού και μιας Ελβετίδας που προερχόταν από πλούσια οικογένεια τραπεζιτών, στράφηκε από νωρίς κατά της μπουρζουαζικής καταγωγής του με κάθε μέσο. Οριστικά όμως έκοψε τις ρίζες του γενεαλογικού του δέντρου μετά από τις σπουδές εθνολογίας στη Σορβόνη, όπου στρέφεται στον κινηματογράφο και γνωρίζει τους Κλοντ Σαμπρόλ, Φρανσουά Τρυφό, Έρικ Ρομέρ και Ζακ Ριβέτ με τους οποίους θα δημιουργήσουν τη Νουβέλ Βαγκ στις αρχές της δεκαετίας του 50 ενώ με τους Τριφό και Ριβέτ θα εκδώσουν το περιοδικό Gazette du Cinema, πριν ξεκινήσει δύο χρόνια αργότερα τη συνεργασία του με το μυθικό Cahiers du Cinema του Αντρέ Μπαζέν. Έκτοτε ο δρόμος του θα είναι αυστηρός, επαναστατικός αλλά και απέραντα δημιουργικός καθώς και μοναχικός. Σήμερα θεωρείται εκτός από πατριάρχης του νέου γαλλικού κύματος κι ένας από τους πιο επιδραστικούς και ριζοσπαστικούς δημιουργούς στην ιστορία του παγκόσμιου κινηματογράφου.
1. Με τα χρήματα που βγάζει από τις δύο εκδοτικές του συμμετοχές, καταφέρνει το 1954 να ολοκληρώσει την πρώτη μικρού μήκους ταινία του. Είναι το ντοκιμαντέρ “Επιχείρηση Μπετόν”, που απεικονίζει την κατασκευή του ελβετικού φράγματος Γκραντ Ντισάνς, κατά τη διάρκεια της οποίας εργαζόταν κι ο ίδιος εκεί σε ηλικία 22 ετών. Λίγο αργότερα γυρίζει στη Γενεύη και μια δεύτερη μικρού μήκους ταινία με τίτλο «Une femme coquette» (βασισμένη στο έργο «The signal» του Γκι ντε Μοπασάν), που για χρόνια θεωρούνταν χαμένη και ανακαλύφθηκε σχετικά πρόσφατα (2016).
2. Το 1971 ο Γκοντάρ παθαίνει σοβαρό ατύχημα με μια μοτοσικλέτα που τον καθηλώνει για αρκετούς μήνες στο νοσοκομείο. Η ειρωνεία είναι πως το 1954 η μητέρα του σκοτώθηκε στην Ελβετία σε ανάλογο ατύχημα με ένα σκούτερ.
3. Το 1968 παίρνει μέρος στο συλλογικό ντοκιμαντέρ με τίτλο «Σινε-προκηρύξεις» (Ciné-tracts), διάρκειας 90’, που εμπνεύστηκε ο Κρις Μαρκέρ στο οποίο μια ομάδα κινηματογραφιστών – εκτός των Μαρκέρ και Γκοντάρ συμμετείχαν ακόμη οι Αλέν Ρενέ, Φιλίπ Γκαρέλ, Ζαν -Πιερ Γκορέν, Ζαν- Ντενί Μπονάν, Ζεράρ Φρομανζέ κ.α.- καταγράφει τα γεγονότα του Μάη του ’68 με ανυπόγραφες, βουβές ταινίες διάρκειας 2 έως 4 λεπτών, ήταν αριθμημένες από το 1 έως το 41, γυρίζονταν σε μια μέρα και μοντάρονταν επί τόπου. Οι προβολές τους γίνονταν μόνο σε εργοστάσια και πανεπιστήμια. Για όποιον ενδιαφέρεται να δει το φιλμ τα σκετς του Γκοντάρ είναι τα 1, 7 ως 10, 12 ως 16, 23 και 40.
4. Το ντοκιμαντέρ Pravda (1969, 58΄) που έκανε με την Ομάδα Τζίγκα Βερτόφ (η κολεκτίβα που ίδρυσε ο Γκοντάρ μαζί με τον Ζαν-Πιερ Γκορέν), ήταν μια ταινία κριτική στο ρεβιζιονισμό, η οποία γυρίστηκε παράνομα στην Τσεχοσλοβακία τον Απρίλιο του ’69, έξι μήνες μετά τη σοβιετική εισβολή.
5. Ο Γκοντάρ δεν σταμάτησε ποτέ να πειραματίζεται με όλα τα φορμά (35mm, 16mm, βίντεο, ψηφιακό φορμά) αφού ακόμη και το προτελευταίο του φιλμ μεγάλου μήκους «Αποχαιρετισμός στη γλώσσα» το 2014 το γύρισε σε 3D!
6. Το 2010 γυρίζει την ταινία «Film socialisme» – η πρώτη απόπειρα του με την ψηφιακή τεχνολογία – που στην πρεμιέρα της στο «Ένα Κάποιο Βλέμμα» του φεστιβάλ Καννών το 2010, προβλήθηκε με υπότιτλους στην «ινδιάνικη διάλεκτο»!
7. Το 1959 με το πρώτο του μεγάλου μήκους φιλμ «Με κομμένη την ανάσα» επιχειρεί να σπάσει τους παραδοσιακούς κανόνες κινηματογραφικής αφήγησης. Το ντοκιμαντερίστικο ύφος, οι μονόλογοι απευθείας στην κάμερα, τα jump cuts, η ασυνήθιστη νατουραλιστική αφήγηση και η κάμερα στο χέρι, πέτυχαν το σκοπό τους και καθιερώθηκαν ως σύμβολα της «γκονταρικής γραφής».
8. Το 1970 ταξίδεψε στο Λίβανο για να γυρίσει ένα φιλμ για τον PLO με τίτλο “Jusque à la victoire” (“Until Victory”). Με το υλικό που τράβηξε επιχείρησε να βρει χρηματοδότες (ακόμη και προβολές του υλικού με ομιλίες του σε αμερικανικά πανεπιστήμια επιχείρησε) αλλά δεν είχε καμιά ανταπόκριση και το σχέδιο ναυάγησε.
9. Από τις μεγάλες αδυναμίες του είναι ο σκηνοθέτης Γούντι Άλεν. Το 1986 γύρισε ένα ντοκιμαντέρ μισής ώρας περίπου με τίτλο «Meetin’ WA» όπου οι δυο τους συζητάνε μόνο για σινεμά, ενώ τον επόμενο χρόνο στο φιλμ του «Βασιλιάς Ληρ» έδωσε στον νεοϋορκέζο σκηνοθέτη ρόλο πρωταγωνιστή με το όνομα «Mr Alien»!
10. Το 2002 σε ψηφοφορία κριτικών του κινηματογραφικού περιοδικού Sight & Sound και του βρετανικού ινστιτούτου κινηματογράφου (BFI), κατετάγη τρίτος ανάμεσα στους δέκα καλύτερους σκηνοθέτες όλων των εποχών.