Είναι πολυτάλαντος διπλωμάτης. Ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ ξέρει να διαπραγματεύεται και να απειλεί, να υπόσχεται και να αθετεί, να επιτρέπει και να αποτρέπει, να αστειεύεται και να σοβαρολογεί.
Πριν από όλα όμως να έχει αταλάντευτους στόχους: τη λιτότητα, για παράδειγμα, που δεν θέλει να προδώσει με τίποτε, παρόλο που ο στυλοβάτης της, ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, θα πάψει σύντομα να τη στηρίζει, αφού το αργότερο στις 24 Οκτωβρίου θα ανταλλάξει τον θώκο του υπουργού Οικονομικών της Ομοσπονδιακής Γερμανίας με εκείνον του προέδρου της γερμανικής Βουλής.
«Η γραμμή λιτότητας θα συνεχιστεί από εκείνους που μαζί με τον Βόλφγκανγκ Σόιμπλε την προώθησαν» δήλωσε τις προάλλες εκπρόσωπός του. Οι «άλλοι» είναι οι αμέτρητοι μικροί Σόιμπλε, ανάμεσα στους οποίους ωστόσο ο κ. Γιούνκερ βλέπει τον εαυτό του ως τον ασύγκριτα πιο «μεγάλο». Οχι ως απλό Σάντσο Πάντσα, αλλά ως τον μοναδικό θεμιτό διάδοχό του – έναν επάξιο Ευρωπαίο Σόιμπλε στη θέση του Γερμανού Σόιμπλε.
Σαν αυτόκλητος κληρονόμος, ο πρόεδρος της Επιτροπής των Βρυξελλών έχει κάθε συμφέρον να υπερασπίζεται τον κληροδότη του. Σόιμπλε, ένας πολέμιος της Αθήνας; Αστεία πράγματα. «Οι Ελληνες γνωρίζουν ότι ο Σόιμπλε τάχθηκε επίσης υπέρ των συμφερόντων τους την κρίσιμη στιγμή» έλεγε τις προάλλες στην «Bild-Zeitung» – κάνοντας πως δεν ήξερε ότι ο επονομαζόμενος δεν έπαψε στιγμή να απεργάζεται το Grexit. «Η εικόνα που έχει δημιουργηθεί εκεί για τον Σόιμπλε και τη Γερμανία δεν έχει συχνά να κάνει με την πραγματικότητα. Αποτελεί και γερμανικό παραμύθι το γεγονός ότι μόνον ο Σόιμπλε είχε στηρίξει τη δημοσιονομική πειθαρχία». Η αλήθεια είναι ότι τη στήριζε και ο ίδιος και ότι αυτό αποτελεί την καλύτερη εγγύηση για τη συνέχισή της.
Αγάπη μεταξύ (πολιτικών) ανδρών
Στην πολιτική συγγένεια προστίθεται η «αντρική»: o κ. Γιούνκερ είναι μεν κατά 12 χρόνια νεότερος σε ηλικία από τον 75άχρονο κ. Σόιμπλε, έχει όμως τα ίδια χαρακτηριστικά του «μάτσο» άνδρα με εκείνον: χειροφιλήματα και χαριτολογήματα στις γυναίκες και ταυτόχρονα περιφρόνηση γι’ αυτές, ιδίως όταν οι τελευταίες «τους κάθονται στον σβέρκο», όπως για παράδειγμα, η Ανγκελα Μέρκελ. Τα απαξιωτικά σχόλια γι’ αυτήν στο παρασκήνιο δεν έχουν τέλος.
Το άκρον άωτον της αντρικής «φιλίας»: η μετάλλαξή της σε αγάπη. «Ετσι σε αγαπώ!» έγραψε σε sms o κ. Γιούνκερ στον κ. Σόιμπλε πριν από λίγα χρόνια βλέποντάς τον στην τηλεόραση να αγορεύει στη γερμανική Βουλή για το ελληνικό ζήτημα – κάτι που ο «αγαπημένος» έσπευσε, μια μέρα αργότερα, να γνωστοποιήσει σε συνέντευξη Τύπου με περισσή συγκίνηση στο πλατύ κοινό.
Ο κ. Γιούνκερ δεν αγαπά όμως μόνο τον κ. Σόιμπλε. Λατρεύει και το ελληνικό έθνος. «Η Ελλάδα είναι μικρή χώρα, αλλά μεγάλο έθνος και εγώ ερωτεύτηκα αυτό το έθνος και σε όλη μου τη σταδιοδρομία προσπάθησα πάντα να σεβαστώ την αξιοπρέπεια του ελληνικού λαού, γιατί δεν τη σέβονται όλοι οι Ευρωπαίοι» είπε τον Ιούλιο του 2017 στην αντιφώνησή του κατά την τελετή της αναγόρευσής του σε επίτιμο διδάκτορα της Νομικής Σχολής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Παρόμοιες «ερωτικές» εξάρσεις είχε και τον Ιούλιο του 2013 στην Αθήνα, όταν ο Προκόπης Παυλόπουλος του απένειμε τον Μεγαλόσταυρο του Σωτήρος, το κορυφαίο ελληνικό παράσημο.
Αλλά και οι Ελληνες ανταποδίδουν την αγάπη του. «Μεγάλος φιλέλληνας ο Γιούνκερ!» αποφαίνεται ο Βαγγέλης Βενιζέλος, που δείχνει εκστασιασμένος όποτε συναντά τον «άρχοντα» των Βρυξελλών. Παρόμοια έκσταση έδειχνε και ο πρύτανης του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Περικλής Μήτκας κατά την ήδη αναφερθείσα τελετή. «Κύριε πρόεδρε, καλώς ήλθατε στο σπίτι σας!» του είπε. Ο κ. Γιούνκερ φαινόταν να το διασκεδάζει, πλην όμως, μην αντέχοντας προφανώς τέτοια δουλοπρέπεια, παρατήρησε: «Ακούγοντάς σας δεν ήξερα, προτού περιγράψετε τη ζωή μου, ότι είχα τόσο πλούσια ζωή και βιογραφία. Ηταν λίγο σαν νεκρολογία, δεν αναφέρατε λάθη και σφάλματα που αποτελούν τμήμα της ζωής μου». Ο Αλέξης Τσίπρας, που παρίστατο στην τελετή, χαμογελούσε αινιγματικά ακούγοντας την παρατήρηση.
Εξαπατώντας τον Τσίπρα
Η λύση του αινίγματος είναι ότι στα «σφάλματά» του ανήκουν και εκείνα που έκανε με θύμα τον Ελληνα πρωθυπουργό, με κορυφαίο την εξαπάτησή του στις διαπραγματεύσεις στα τέλη Ιουνίου του 2015 που οδήγησαν τελικά στη συνθηκολόγηση της Αθήνας δύο εβδομάδες αργότερα. Ο κ. Γιούνκερ βλέπει βέβαια τέτοια διαπραγματευτικά «παιχνίδια» διαφορετικά. Αυτός, λέει, έπραξε στη βάση της αρχής «όποιος αγαπά παιδεύει». Κι αυτή του επιτρέπει τόσα σκαμπιλάκια στα μάγουλα του κ. Τσίπρα (τα οποία, όπως έμαθε από σύμβουλό του, είναι ο καλύτερος τρόπος για να «ρίξεις» έναν λεβαντίνο πολιτικό) όσο ψέματα και απάτες στον βαθμό που αυτές εξυπηρετούν τον μεγάλο στόχο: την επιβολή της λιτότητας.
Των «σφαλμάτων» φυσικά ουκ έστιν τέλος. Μερικά από αυτά:
= Η μετατροπή του Λουξεμβούργου επί πρωθυπουργίας του σε φορολογικό παράδεισο. Σε αυτόν είχαν καταφύγει 340 πολυεθνικές που εξοικονομούσαν ετησίως δεκάδες δισεκατομμύρια ευρώ. Μια αυστριακή οργάνωση του απένειμε γι’ αυτό το 2015 ένα άλλο παράσημο, εκείνο της «αισχύνης».
= Το «μπλοκάρισμα» που έκανε στις έρευνες για την αποκάλυψη της φοροδιαφυγής ευρωπαίων «λεφτάδων» στον Παναμά.
= Το βέτο που έβαζε στο κυνήγι των φοροφυγάδων που κατέφευγαν στη χώρα του κ.ο.κ.
Ο κ. Γιούνκερ είναι όχι μόνο παλιά καραβάνα, αλλά και μεγάλη μαλαγάνα της πολιτικής. Εκτιμώντας ρεαλιστικά τη θέση του ως μικρομεσαίος συντηρητικός πολιτικάντης από χώρα-νάνο της Ευρωπαϊκής Ενωσης, το πλούσιο και μικροσκοπικό Λουξεμβούργο, έδωσε το βάρος στην ευρωπαϊκή καριέρα του, η οποία «απογειώθηκε» μόνο χάρη στη βοήθεια του πανίσχυρου «μέντορά» του, του δόκτορος Σόιμπλε. Αυτό προκάλεσε ασυμμετρία ανάμεσα στην προσωπική και τη θεσμική του δύναμη – με αποτέλεσμα την άνοδο του προσωπικού του κύρους και την πτώση εκείνου των θεσμών.
«Οχι απλώς παραφωνία, αλλά παρεξήγηση»
Αυτό έχει προφανώς ημερομηνία λήξης. «Ο Γιούνκερ είναι κάτι παραπάνω από παραφωνία στους θεσμούς της κοινότητας» λέει παρατηρητής. «Είναι παρεξήγηση».
Μέχρι τη λήξη της η Ελλάδα θα συνεχίσει φυσικά να πληρώνει ακριβά αυτή την παρεξήγηση. Ο ίδιος θέλει τώρα να γίνει οπωσδήποτε ο «μεγάλος βεζίρης» στο ελληνικό ζήτημα μεταθέτοντας το κέντρο αποφάσεων γι’ αυτό από το Βερολίνο στις Βρυξέλλες. Το πιθανότερο ωστόσο είναι ότι δεν θα το επιτρέψει η κ. Μέρκελ, που παρά τις απώλειές της στις πρόσφατες γερμανικές εκλογές, παραμένει ο μοναδικός πολιτικός βαρέων βαρών στην κοινότητα. Ο,τι και να συμβεί λοιπόν, ο κ. Γιούνκερ θα μείνει κακέκτυπο του κ. Σόιμπλε, ο τελευταίος των σοϊμπλικών Μοϊκανών. Θα είναι επικίνδυνος για την Αθήνα, όχι επειδή θα έχει κληρονομήσει πραγματικά, αλλά επειδή θα έχει χάσει πλέον την προστασία του μέντορά του.
Ελμαρ Αλτφάτερ: «Η συζήτηση περί Grexit πρέπει να εμποδιστεί με κάθε τρόπο»
Ομότιμος καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου
Οι συνέπειες των γερμανικών εκλογών δεν έχουν πάψει να απασχολούν τη δημοσιότητα στην Ευρώπη. Σε αυτές αναφέρεται στη συνέντευξη που έδωσε στο Documento ο Ελμαρ Αλτφάτερ, ομότιμος καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου και, στα 79 του χρόνια μια από τις πιο έγκυρες ακαδημαϊκές φωνές της γερμανικής Αριστεράς.
Η γερμανική σοσιαλδημοκρατία τρεκλίζει μετά την πανωλεθρία της στις βουλευτικές εκλογές της 24ης Σεπτεμβρίου. Θα μπορέσει να ξαναβρεί τον βηματισμό της υπό την ηγεσία του Μάρτιν Σουλτς;
Πιθανόν όχι, επειδή θα έπρεπε προηγουμένως να ανανεωθεί προγραμματικά και στελεχιακά. Αυτό διαρκεί πολύ. Ο Σουλτς είναι οπορτουνιστής χωρίς όραμα και δικές του ιδέες. Το SPD (σ.σ.: σοσιαλδημοκρατικό κόμμα) χρειάζεται όμως τώρα κάποιον που θα μπορέσει –όπως περίπου ο Μπέρνι Σάντερς στο Δημοκρατικό Κόμμα των Ηνωμένων Πολιτειών– να προκαλέσει πολιτικό ενθουσιασμό. Προς το παρόν δεν υπάρχει τέτοιο άτομο στην ηγεσία του SPD.
Μπορεί μια σοσιαλδημοκρατία, που έχει βάλει ακόμη και τον Τζον Μέιναρντ Κέινς στον πάγο, να επιβιώσει;
Οχι, αλλά και με τον Κέινς δεν πρόκειται να κερδίσει κάποιο λαχείο. Το σχέδιο του Κέινς για αύξηση της ζήτησης προϋποθέτει ένα καλά λειτουργούν εθνικό κράτος. Αυτό δεν υπάρχει πλέον. Ενα σοσιαλδημοκρατικό πρόγραμμα θα έπρεπε να συμπεριλάβει τουλάχιστον την Ευρώπη, καθώς και τις χώρες του Νότου που έχουν ζημιωθεί σοβαρά από το γερμανικό μοντέλο. Το SPD δεν τολμά ωστόσο να κινηθεί προς αυτή την κατεύθυνση.
Ποια θα ήταν η προϋπόθεση μιας αναγέννησης; Η απλή στροφή προς τις ανάγκες του «μικρού» ανθρώπου;
Αυτό θα ήταν καταρχάς καλό για να απαλλαγεί το SPD από την αντιλαϊκή γραμμή του Γκέρχαρντ Σρέντερ, του επονομαζόμενου και «συντρόφου των αφεντικών». Αλλά η απλή αναδιανομή δεν αρκεί σήμερα για να ενισχύσει πραγματικά τον «μικρό άνθρωπο». Ο τομέας των δημόσιων αγαθών πρέπει επίσης να ενισχυθεί. Ταυτόχρονα είναι αναγκαία μια οικολογική πολιτική, η οποία ενισχύει επίσης την αναδιανομή.
Η Ανγκελα Μέρκελ βγήκε αποδυναμωμένη από τις εκλογές. Θα κατορθώσει παρ’ όλα αυτά να παραμείνει ηγεμόνας στην Ευρώπη; Ή θα αφήσει την πρωτοβουλία στον Γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν, ο οποίος πιέζει προς την «επανίδρυση της Ευρώπης»;
Η επανίδρυση της Ευρώπης ήταν αρχικά αριστερό αίτημα το οποίο «καπέλωσε» ο Μακρόν. Είναι νωρίς ακόμη για να πει κανείς τι θα προκύψει από αυτό. Η ήττα της Μέρκελ στις εκλογές θα δώσει όμως όντως στον Μακρόν μεγαλύτερο πολιτικό βάρος.
Τι σημαίνει για την Ελλάδα το εκλογικό αποτέλεσμα στη Γερμανία; Θα έχουμε πάλι μια από τα ίδια ή θα οδηγήσει η προβλεπόμενη συμμετοχή των Ελεύθερων Δημοκρατών στην κυβέρνηση στην επανέκδοση της συζήτησης περί Grexit;
Μια τέτοια συζήτηση πρέπει να εμποδιστεί με κάθε τρόπο. Θα επανέρχεται βέβαια κατά καιρούς, επειδή η κατάσταση στην Ευρώπη είναι ασταθής, γι’ αυτό και δεν διαφαίνεται καμιά εποικοδομητική λύση της κρίσης στον ορίζοντα.
Τι λέτε για την αντιφατική στάση της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ, η οποία συνίσταται αφενός στην εφαρμογή του προγράμματος των δανειστών, αφετέρου στην ελάφρυνση των αρνητικών συνεπειών του ίδιου προγράμματος;
Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ έχει τη συμπάθεια και τον σεβασμό μου για το γεγονός ότι προσπαθεί σε μια άκρως δύσκολη κατάσταση να κρατήσει όσο μπορεί μια γραμμή υπεράσπισης. Ως Γερμανός ντρέπομαι για την πολιτική που έχουν επιβάλει στην Ελλάδα η Ευρωπαϊκή Ενωση, το Eurogroup και πριν από όλους ο Σόιμπλε.