Ζαλίζει το κόστος της κλιματικής κρίσης στην Eλλάδα και την ΕΕ

Χειμώνα καλοκαίρι η Ελλάδα αλλά και η Ευρώπη ευρύτερα κάθε χρόνο πλέον βρίσκονται αντιμέτωπες με τεράστιες φυσικές καταστροφές που προκαλούνται από τα όλο πιο συχνά και πιο ακραία καιρικά φαινόμενα, η αυξανόμενη ένταση των οποίων είναι αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής. Κι ενώ σύμφωνα με τις αναφορές από τα ευρωπαϊκά όργανα στα χαρτιά η Ελλάδα αλλά και οι υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες είτε εμφανίζονται ήδη έτοιμες σε σημαντικό βαθμό είτε ετοιμάζονται για την αντιμετώπιση των φαινομένων, οι πολίτες, όπως καταμαρτυρούν τόσο οι τεράστιες φονικές πυρκαγιές στην Ελλάδα τα τελευταία καλοκαίρια όσο και οι πλημμύρες τους υπόλοιπους μήνες σε Ελλάδα, Ισπανία, Ιταλία και αλλού, παραμένουν αβοήθητοι, με αποτέλεσμα ο απολογισμός των θυμάτων αλλά και το κόστος των ζημιών σε περιουσίες, υποδομές και παραγωγή να αυξάνονται εκθετικά.

Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Περιβάλλοντος (EEA), το κόστος των ακραίων φαινομένων που έχουν πλήξει τις ευρωπαϊκές χώρες από το 1980 μέχρι και πέρσι (θα πρέπει να περιμένουμε αρκετούς μήνες ακόμη για να παρουσιαστούν τα επικαιροποιημένα στοιχεία) ανέρχεται σε τουλάχιστον 738 δισ. ευρώ. Παράλληλα, με βάση τα ίδια στοιχεία, είναι ευδιάκριτη η τάση αύξησης του μέσου όρου όσον αφορά τις οικονομικές συνέπειες ανά έτος. Χαρακτηριστικά, την περίοδο 1980-89 οι μέσες ετήσιες οικονομικές απώλειες ήταν περίπου 8,5 δισ. ευρώ (σε σταθερές τιμές ευρώ του 2023), 14 δισ. ευρώ το 1990-99, 15,8 δισ. ευρώ το 2000-09, 17,8 δισ. ευρώ τη δεκαετία 2010-19 και εκτοξεύτηκαν σε 44,5 δισ. ευρώ για τη μικρή περίοδο 2020-23. Η στατιστική ανάλυση ενός κινητού μέσου όρου 30 ετών αποκαλύπτει ότι οι οικονομικές απώλειες αυξήθηκαν με την πάροδο του χρόνου και η τάση αντιπροσωπεύει μια αύξηση 53% από το 2009 έως το 2023 ή 2,9% ανά έτος.

Πληγή οι πλημμύρες

Τις μεγαλύτερες ζημιές που τελικά καλούμαστε να πληρώσουμε εμμέσως τις προκαλούν οι υδρολογικοί κίνδυνοι (πλημμύρες), οι οποίοι αντιπροσωπεύουν το 44% του συνόλου, και οι μετεωρολογικοί κίνδυνοι (καταιγίδες, συμπεριλαμβανομένων των κεραυνών και του χαλαζιού), που αντιστοιχούν στο 29% του συνόλου. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη υποστηρίζει ότι η κακοκαιρία Daniel έχει κοστίσει περίπου το 2% του ΑΕΠ και η αποκατάσταση υπολογίζεται σε 3,5 δισ. ευρώ, επιπλέον λόγω των αυξήσεων και ελλείψεων σε αγαθά και πρώτες ύλες (γάλα, ζωικό κεφάλαιο κ.λπ.) που παραδοσιακά προκαλούν οι φυσικές καταστροφές εξαιτίας της επίδρασης στην πρωτογενή και όχι μόνο παραγωγή.

Οσον αφορά τους κλιματολογικούς κινδύνους, οι καύσωνες προκαλούν σχεδόν το 19% των συνολικών ζημιών (αλλά ευθύνονται για το 95% των θανάτων), ενώ το υπόλοιπο 8% προκαλείται από ξηρασίες, δασικές πυρκαγιές και κύματα ψύχους μαζί. Σύμφωνα με έκθεση της EEA, η Ευρώπη είναι η ήπειρος που η θερμοκρασία της αυξάνεται ταχύτερα από κάθε άλλης –πόσο μάλλον η Μεσόγειος–, ενώ τα ακραία καιρικά φαινόμενα σε αυτήν αναμένεται να είναι πιο συχνά καθώς αυξάνεται η θερμοκρασία του πλανήτη.

Σε αυτό το πλαίσιο, μεταξύ των στοιχείων που παρέχει η EEA είναι και ορισμένα που προσφέρουν καλή εικόνα σε όποιον θα ήθελε με τις ευλογίες της εκάστοτε πολιτικής ηγεσίας να καλύψει μέρος του κόστους από τις ζημιές – βλέπε ασφαλιστικές εταιρείες. Επί παραδείγματι στην κακοκαιρία Dana στην Ισπανία το κόστος για τις ασφαλιστικές αναμένεται να ξεπεράσει τα 3,8 δισ. ευρώ. Είναι ενδεικτικό ότι η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Περιβάλλοντος παρέχει στοιχεία σχετικά με το κόστος που δεν καλύφθηκε από ασφαλιστικές, δηλαδή τα χωράφια ή οι περιουσίες που υπέστησαν ζημιές ήταν ανασφάλιστα, σε αντιδιαστολή με αυτό που καλύφθηκε. 

Συγκεκριμένα, από τα περίπου 738 δισ. ευρώ που είναι το συνολικό κόστος των φυσικών καταστροφών στην Ευρώπη των 27 τα τελευταία 43 χρόνια, μόλις τα 139 δισ. ευρώ αφορούν κόστος που καλύφθηκε από ασφαλιστικές, τα υπόλοιπα… τα πληρώσαμε από την τσέπη μας, πιθανότατα και πολλαπλάσια, δεδομένου ότι, όπως το ζούμε, οι πλημμύρες και οι καύσωνες έχουν σοβαρή επίδραση στην αγροτική παραγωγή. Στην Ελλάδα το ποσοστό που κάλυψαν οι ασφαλιστικές μέσα σε 40 χρόνια είναι το 5%, ήτοι 849 εκατ. ευρώ.

Κατώτεροι των περιστάσεων

Το βάρος των εξελίξεων όπως καταδεικνύεται και από την περίπτωση της Ισπανίας και των τοπικών αρχών της Βαλένθια –εκκλήσεις για παραίτηση του προέδρου της περιφέρειας Κάρλος Μαθόν– πέφτει στους ώμους των πολιτικών που καλούνται να πάρουν συγκεκριμένα μέτρα για να περιορίσουν τον αντίκτυπο των ακραίων καιρικών φαινομένων, τα οποία όμως δεν παίρνουν καν ή δεν είναι αρκετά. Αυτό, όπως πολύ πικρά έχει βιώσει και η Θεσσαλία, όχι μόνο δεν φαίνεται να τους αφορά, αλλά τα στοιχεία καταδεικνύουν ότι επί της ουσίας τα έργα που υποτίθεται πως σχεδιάζονται μένουν στα χαρτιά ή είναι κατώτερα των περιστάσεων. 

Η κατάσταση τόσο στη λίμνη Κάρλα όσο και σε όλη τη Θεσσαλία ακόμη δεν έχει επιστρέψει στο κανονικό. Οσον αφορά τις δασικές πυρκαγιές και τους καύσωνες, οι πολιτικές ευθύνες για το γεγονός ότι η χώρα μας βρέθηκε φέτος στην κορυφή της Ευρώπης στη λίστα του Ινστιτούτου της Βαρκελώνης για την Παγκόσμια Υγεία ως προς τους θανάτους από τους καύσωνες (με 393 νεκρούς ανά εκατομμύριο πληθυσμού), πάνω από τη Βουλγαρία, την Ιταλία και την Ισπανία, γίνονται ξεκάθαρες από την πρόσφατη βίαιη καταστολή των διαμαρτυρόμενων εποχικών πυροσβεστών.

Τα παραπάνω μάλιστα συμβαίνουν την ώρα που σύμφωνα με σχετική έρευνα της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (EIB), το 98% των Ελλήνων πολιτών (από το δείγμα 1.000 ατόμων που συμμετείχαν) θεωρεί ότι η χώρα πρέπει να προσαρμοστεί στην κλιματική αλλαγή. Το 60% των ερωτηθέντων θεωρεί ότι πρέπει να δοθεί προτεραιότητα και το 90% ότι πρέπει να γίνουν άμεσα επενδύσεις για να αποφευχθεί μεγαλύτερο κόστος στο προσεχές μέλλον. Το εντυπωσιακό στοιχείο της έρευνας αυτής είναι ότι το 94% των Ελλήνων που συμμετείχαν ανέφερε πως έχει επηρεαστεί η ζωή του από τους καύσωνες, το 46% ότι έχει επηρεαστεί από τις φωτιές και το 34% από την ξηρασία. Το 86% μάλιστα ανέφερε ότι έχει πληγεί προσωπικά και άμεσα από τα ακραία καιρικά φαινόμενα.

Τα θέματα αντιμετώπισης των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής, αλλά και της ίδιας της ρίζας της που δεν είναι άλλη από την παραγωγή και χρήση ορυκτών καυσίμων, εκ των πραγμάτων απασχόλησαν τη διάσκεψη του ΟΗΕ για το κλίμα που διεξήχθη στο Μπακού, με τη συμμετοχή του Ελληνα πρωθυπουργού (προσπάθησε να παρουσιάσει μια μαγική εικόνα για την αποτελεσματικότητα της κυβέρνησής του στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και των συνεπειών της).

Η διάσκεψη έγινε επίσης στη σκιά της πλημμυρισμένης Βαλένθια, καθώς η Ισπανία ακόμη προσπαθεί να συνέλθει από το πέρασμα της καταιγίδας Dana που προκάλεσε εκατόμβη νεκρών (220), ανυπολόγιστες ζημιές σε περιουσίες και παραγωγή και οριακά πολιτική κρίση στον νότο της Ισπανίας, ενώ η Ιταλία βρέθηκε κι αυτή ακόμα μια χρονιά αντιμέτωπη με καταστροφικές πλημμύρες.

Ο αρνητής Τραμπ

Η διάσκεψη, όπως και τα υποτιθέμενα αποτελέσματά της, ήρθαν στη σκιά της εκλογής του αρνητή της κλιματικής κρίσης Ντόναλντ Τραμπ. Η χώρα που σύντομα θα κυβερνάει εκ νέου ένας εκ των διασημότερων αρνητών της κλιματικής αλλαγής είναι μεταξύ των μεγαλύτερων ρυπαντών με αέρια και άρα είναι μια από τις βασικές υπαίτιες –μαζί με τις πετρελαϊκές της– για την κατάσταση όπως αυτή διαμορφώνεται παγκοσμίως. Η υπόσχεση του Τραμπ για επέκταση των ερευνών και των εξορύξεων πετρελαίου και σχιστολιθικού φυσικού αερίου είναι απολύτως αντίθετη με τις κατευθυντήριες γραμμές του ΟΗΕ όπως υποτίθεται ότι εκφράστηκαν στη διάσκεψη. Σε κάθε περίπτωση, η κατάσταση όσον αφορά την επικέντρωση των πολιτικών για την αντιμετώπιση των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής, αλλά και συνολικά όσον αφορά την πολιτική και την επιστημονική έρευνα για το περιβάλλον αναμένεται να δεχτεί σφοδρό πλήγμα το επόμενο διάστημα.