Εκπαίδευση και παιδεία. Δεν ταυτίζονται υποχρεωτικά οι δύο έννοιες.
Υπάρχουν «σπουδαγμένοι» χωρίς ευρύτερη παιδεία και άλλοι που είδαν ν’ ανοίγει ο προσωπικός ορίζοντας μέσα στο πανεπιστήμιο, με πρόσκτηση γνώσεων που δεν αφορούν μονάχα το αντικείμενο των σπουδών τους… Η χώρα μας έχει καταντήσει μια απέραντη «φυλακή» πτυχιούχων χωρίς δουλειά. Ακριβώς γιατί έχει υπερτιμηθεί η αξία του πανεπιστημιακού πτυχίου και έχουν υποτιμηθεί βάναυσα τα τεχνικά –και άλλα– επαγγέλματα. Αυτά εν πολλοίς εμπεριέχονται στην επιστολή προς έναν φίλο, του οποίου ο γιος απέτυχε να μπει στο πανεπιστήμιο αλλά διαπρέπει ως γεωργός!
Αγαπητέ Μιχάλη,
Θυμάμαι ότι «μαλώναμε» από παλιά για το θέμα της εκπαίδευσης, της παιδείας και του επαγγελματικού προσανατολισμού των παιδιών. Είχες την ψευδαίσθηση ότι πανεπιστημιακό πτυχίο σημαίνει αποκατάσταση και ευοίωνο μέλλον. Το πίστευες ακόμη κι όταν είχε γεμίσει ο τόπος άνεργους πτυχιούχους και σκονισμένα πτυχία σε παγωμένες κορνίζες.
Σου έλεγα –θυμάσαι;– ότι ο ανεμοστρόβιλος των μεταρρυθμίσεων και οι διαμάχες για το εκπαιδευτικό αφήνουν άλυτο το πρόβλημα, γιατί δεν αντιμετωπίζουν το μείζον: τον απεγκλωβισμό της κοινωνίας από τη δίψα για πανεπιστημιακό πτυχίο. Ηταν και παραμένει ένας ολέθριος προσανατολισμός που απέκτησε με τα χρόνια χαρακτήρα υστερικής εμμονής.
Πανεπιστήμιο να ’ναι κι ό,τι να ’ναι. Γιατί το πανεπιστήμιο προσδίδει αίγλη. Ενώ μια «τέχνη» (μαραγκός, υδραυλικός, μηχανικός αυτοκινήτων, ηλεκτρολόγος κ.λπ.) ή το επάγγελμα του γεωργού, του κτηνοτρόφου και του ψαρά φαντάζουν
Ο ανεμοστρόβιλος των μεταρρυθμίσεων στην εκπαίδευση δεν αντιμετωπίζει το μείζον: τον απεγκλωβισμό της κοινωνίας από τη δίψα για πανεπιστημιακό πτυχίο
παρακατιανά. Τι κι αν πολλά παιδιά «δεν παίρνουν τα γράμματα» ή δεν γουστάρουν το σχολείο… Εκεί, ανένδοτοι οι γονείς. «Να σπουδάσουν τα παιδιά», ακόμη κι αν χρειαστεί να ξοδεύουν αβέρτα χρόνο και χρήματα στα ξένα.
Αναρωτιέμαι ειλικρινά τι θα κάνουν τα παιδιά που απέτυχαν να μπουν στο πανεπιστήμιο. Θα προσπαθήσουν ξανά, θα πάρουν των ομματιών τους για πανεπιστήμια της ξένης (και στα ημέτερα ιδιωτικά, όταν ιδρυθούν) ή θα πείσουν τους γονείς τους ότι θέλουν να αξιοποιήσουν τις δικές τους δεξιότητες και να στραφούν σε κάποιο από τα «παρακατιανά» επαγγέλματα;
Οσο για τις απογοητευτικές επιδόσεις –εξοργιστικά κακές ορισμένες εξ αυτών– τι να πω; Τι είδους επαγγελματίες (καθηγητές κ.λπ.) θα γίνουν τα παιδιά αυτά; Θα μεταμορφωθούν στο πανεπιστημιακό περιβάλλον; Μακάρι. Αλλά δεν είναι εύκολο χωρίς γνωστική βάση. Οσο για την παιδεία, όντως η πανεπιστημιακή εκπαίδευση θέτει τα θεμέλια και δίνει ερεθίσματα για ευρύτερη παιδεία.
Αλλά, για πες μου, γιατί να είναι αδύνατη η ευρύτερη αυτή παιδεία για ένα παιδί που σπουδάζει σε τεχνικές σχολές; Γιατί δεν μπορεί να συνδυαστεί η τεχνική εκπαίδευση με συνοδευτικά μαθήματα λογοτεχνίας, ιστορίας, κοινωνιολογίας κ.λπ.; Εστω «σταγόνες», νύξεις, άρωμα τέτοιων μαθημάτων – γιατί όχι;
Θέλω να κλείσω την επιστολή αυτή, φίλε μου, με μια αναφορά στην αποτυχία. Εχω στο αρχείο μου ένα εξαιρετικό κείμενο, γραμμένο από τον ιερέα Χαράλαμπο Λύβιο Παπαδόπουλο όταν απέτυχε ο γιος του να μπει στο πανεπιστήμιο. Πίστεψέ με, αξίζει τον κόπο. Ιδού για του λόγου το αληθές ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα. Και με αυτό σε αποχαιρετώ:
«Συγχαρητήρια στον τρίτο γιο μου τον Αλέξανδρο!!! Δεν πέρασε Πουθενά!!! Μπράβο που “απέτυχε”. Μια χαρά. Κι αν πετύχαινε πάλι μπράβο θα του έλεγα (…) Οι μεγάλες στιγμές στην ζωή μας συγγενεύουν με μεγάλες ατυχίες και αποτυχίες (…) Ο Steve Jobs είχε πει σε αποφοίτους “Δεν υπάρχει αυτό που αποκαλούμε αποτυχία – αποτυχία είναι απλά η ζωή που προσπαθεί να μας αλλάξει κατεύθυνση” (…) Και η αγαπημένη πονεμένη και “αποτυχημένη” Σαρλότ Ράμπλινγκ μας φωνάζει μέσα από την δοξασμένη και πληγωμένη της ζωή “ό,τι είμαστε εδώ το οφείλουμε σ’ αυτές τις στιγμές που μας δυσκόλεψαν. Αυτές οι στιγμές είναι η προίκα της ζωής μας…”. Γι’ αυτό θέλω να σου πω ότι δεν είμαι περήφανος μόνο στις επιτυχίες σου μα και στις φαινομενικές ήττες σου, γιατί αγαπώ αυτό που είσαι και όχι εκείνο που ήθελε ο εγωισμός μου να είσαι (…). Καλό ταξίδι ζωής».
