Πριν από περίπου έναν χρόνο ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας (προς αυτόν η σημερινή επιστολή) δεν είχε αποκλείσει τη διαιτησία ως μέσο επίλυσης «των διαφορών» με την Τουρκία. Ακατανόητη και κυρίως επίφοβη δήλωση, η οποία είχε περάσει απαρατήρητη. Τώρα που όλα δείχνουν ότι είναι αναπόφευκτος ο διάλογος τίθενται εκ νέου ορισμένα ερωτήματα: Ποιος είχε την ιδέα της διαιτησίας; Πιέζουν κάποιοι ισχυροί προς την κατεύθυνση αυτή; Υπάρχει ακόμη ως σκέψη στην ελληνική κυβέρνηση η διαιτησία;
Κύριε υπουργέ,
Επιστρέφοντας από τις ΗΠΑ τον Σεπτέμβριο του 2019 είπατε για τα ελληνοτουρκικά τα εξής: «Αν εξασφαλίσουμε ένα πλαίσιο που θα διασφαλίζει την επίλυση διαφορών μέσω διαιτησίας ή δικαστηρίων, τότε να το συζητήσουμε. Ομως με τις κινήσεις της Τουρκίας δεν βλέπω να μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο».
Και τι κινήσεις, κύριε Δένδια. Την ώρα που γράφονται τούτες οι γραμμές μια σπίθα θέλει για να πιάσει φωτιά η ανατολική Μεσόγειος, καθώς το «Ορούτς Ρέις» και η πολεμική συνοδεία του δοκιμάζουν για δεύτερη φορά την ανοχή και την ετοιμότητα της χώρας μας.
Ο,τι κι αν συμβεί –επεισόδιο μικρής εντάσεως ή αποφόρτιση–, η συνέχεια προδιαγράφεται σαφής: διάλογος με την Τουρκία. Βέβαια, αν επισυμβεί το απευκταίο (πόλεμος με τη γείτονα), αλλάζει δραστικά και δραματικά το τοπίο με τραγικές επιπτώσεις και για τις δύο χώρες.
Ομως ας αφήσουμε στην άκρη το τρομώδες αυτό σενάριο. Κι ας δούμε τα του πιθανού διαλόγου εστιάζοντας σε ένα σημείο της προεκτεθείσης δήλωσής σας. Σε εκείνο που μιλάτε για «ένα πλαίσιο που θα διασφαλίζει την επίλυση διαφορών μέσω διαιτησίας ή δικαστηρίων».
Εξαιρετικά ενδιαφέρον σημείο καθότι είναι η πρώτη φορά, αν δεν απατώμαι, που Ελληνας αξιωματούχος μιλάει για την πιθανότητα διαιτησίας ως εκδοχή «για την επίλυση των διαφορών» με την Τουρκία. Τότε και υπό το κράτος ζωηρής έκπληξης για το ότι πέρασε απαρατήρητη η αναφορά σας στη διαιτησία σάς είχα στείλει επιστολή για το θέμα αυτό. Επιτρέψτε μου να σας θυμίσω το σχετικό απόσπασμα:
«Κομίζω γλαύκα εις Αθήνας λέγοντας ότι η διαιτησία δεν είναι νομική διαδικασία, αλλά συνιστά πολιτική διαπραγμάτευση. Με διαιτητή κάποιο ανώτερο στέλεχος του ΟΗΕ ή του ΝΑΤΟ ή μεγάλης δύναμης (π.χ. ΗΠΑ). Ας δούμε τι σημαίνουν αυτά:
Η διαιτητική διαδικασία ως πολιτική διαπραγμάτευση αφενός δεν δεσμεύεται από το διεθνές δίκαιο, αφετέρου επιτρέπει να συζητηθούν όλα τα ζητήματα που θέτουν οι αντίδικοι. Επομένως θα τεθούν επί τάπητος εκ μέρους της Τουρκίας οι γνωστές θέσεις και διεκδικήσεις της για “νησιά και νησίδες” του Αιγαίου, καθώς και άλλα παρεμφερή, διεκδικητικής φύσεως και αυτά.
Εννοείται, κύριε υπουργέ, ότι οποιοσδήποτε ήθελε να οριστεί διαιτητής θα κρίνει πρωτίστως με πολιτικά κριτήρια. Θα μετρήσουν οι προτεραιότητες του οργανισμού που εκπροσωπεί και όχι το διεθνές δίκαιο και οι διεθνείς συνθήκες. Τι λέτε; Δεν πρόκειται για εξόχως επίφοβη διαδικασία, άμεσα βλαπτική για τα κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας μας;
Θα πείτε βέβαια ότι αν η Τουρκία θέσει όλα τα ζητήματα σε διαιτησία, η Ελλάδα δεν θα δεχτεί τη διαδικασία αυτή. Σωστά. Αλλά εικάζω ότι και η Τουρκία θα αρνηθεί να προχωρήσει στο βήμα αυτό, αν δεν γίνουν δεκτά προς συζήτηση και διαιτησία όλα τα ζητήματα που εγείρει.
Τότε προς τι η αναφορά σας στη διαιτησία; Ειλικρινά δεν καταλαβαίνω. Εκτός κι αν τεκταίνεται από εξωγενείς κύκλους το αποτρόπαιο και απευκταίο (κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας μας στο τραπέζι, δηλαδή στον πάγκο του χασάπη) και η Ελλάδα εκβιάζεται να το δεχτεί.
Ελπίζω να μη συμβαίνει, κύριε υπουργέ. Προπάντων, ευελπιστώ να επιδείξει σθένος και να αντιταχθεί σε τέτοια σχέδια η κυβέρνηση, στηριγμένη σε όλα τα κόμματα και στον ελληνικό λαό»… Σήμερα συμπληρώνω το εξής: ελπίζω να ξεχαστεί εντελώς εκείνη η ακατανόητη και επίφοβη δήλωσή σας…
Η διαιτησία ως πολιτική διαπραγμάτευση αφενός δεν δεσμεύεται από το διεθνές δίκαιο, αφετέρου επιτρέπει να συζητηθούν όλα τα ζητήματα που θέτουν οι αντίδικοι
