Τι κάναμε στη δημόσια υγεία; Γιατί όλο και περισσότεροι βρίσκουν εμπόδια στην πρόσβαση στις δημόσιες δομές υγείας και στα εμβόλια. Είναι παγκόσμιο το φαινόμενο. Τι μας έδειξε η πανδημία για τον ρόλο που θα πρέπει να έχουν οι δημόσιες δομές και πώς έκανε την κρίση ευκαιρία ο ιδιωτικός τομέας κερδοσκοπώντας;
Αυτά και περισσότερα ερωτήματα ανακύπτουν στους περισσότερους από μας και συνδέονται με το εγκαταλελειμμένο ΕΣΥ που έχει εικόνα κατεδαφισμένου από άποψη ελλείψεως προσωπικού και υποδομών. Ένα διεθνές συνέδριο που διεξάγεται στη Θεσσαλονίκη από σήμερα Πέμπτη 21 Σεπτεμβρίου μέχρι την Κυριακή 24 Σεπτεμβρίου 2023, θέτει τις μεγάλες και σύγχρονες προκλήσεις στη δημόσια υγεία και τα συστήματα υγείας με θέμα «Καπιταλισμός, Πανδημίες και Δημόσια Υγεία». Το 19ο Διεθνές Συνέδριο της IAHPE διοργανώνεται από τη Διεθνή Ένωση για την Πολιτική Υγείας στην Ευρώπη (International Association of Health Policy in Europe – IAHPE) σε συνεργασία με το Εργαστήριο Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, Γενικής Ιατρικής και Έρευνας Υπηρεσιών Υγείας του Τμήματος Ιατρικής ΑΠΘ και το Κέντρο Έρευνας και Εκπαίδευσης στη Δημόσια Υγεία, Πολιτική Υγείας και την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας (ΚΕΠΥ).
Ο Ηλίας Κονδύλης, αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Ιατρικής του ΑΠΘ, μίλησε στο documentonews.gr για το συνέδριο της IAHPE, στο οποίο συμμετέχει σειρά διακεκριμένων επιστημόνων και ερευνητών δημόσιας υγείας – πολιτικής υγείας από την Ελλάδα, την Ευρώπη, τις ΗΠΑ ακόμη και τη Λατινική Αμερική, εργαζόμενοι στον χώρο της υγείας, κινήματα και ακτιβιστές υγείας από 25 χώρες.
Ο «προφήτης» της πανδημίας
«Στο συνέδριο θα συμμετάσχουν πολύ σημαντικοί συνάδελφοι. Ενδεικτικά ο επιδημιολόγος Ρομπ Γουάλας (Σάββατο 23.09.2023), ο οποίος θεωρείται ότι προέβλεψε τις σύγχρονες πανδημίες του καπιταλισμού. Για πολλά χρόνια έγραφε ότι θα έχουμε μεγάλες πανδημίες, τον αγνοούσαν. Θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους επιδημιολόγους της εποχής μας.
Στο συνέδριο θα μιλήσει επίσης η Στέφι Γουλχάντλερ, καθηγήτρια από το Χάρβαρντ, η οποία θα μιλήσει (Πέμπτη 21.09.2023) για τις επιπτώσεις της ιδιωτικοποίησης του αμερικανικού συστήματος υγείας στην υγεία του πληθυσμού των ΗΠΑ».
Ο αν. καθηγητής Ηλ. Κονδύλης συνέχισε σημειώνοντας ότι «πολύ σημαντικοί συνάδελφοι θα κάνουν παρεμβάσεις για όλες τις σημαντικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η δημόσια υγεία, από τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης μέχρι τις επιπτώσεις της πρόσβασης στο φάρμακο, στα εμβόλια και στις υπηρεσίες υγείας».
Δημόσια υγεία για όλους και χορηγίες
Στη συνέχεια ρωτήσαμε τον Ηλ. Κονδύλη κατά πόσο έχει ακόμη αξία η ενίσχυση της δημόσιας υγείας, μια πρόταση που είχε εμφανιστεί και στους κήρυκες του νεοφιλελευθερισμού «Financial Times» τον Μάρτιο του 2020. Η απάντηση ήρθε με μια απαραίτητη διευκρίνιση: «Η ετερότητα αυτού του συνεδρίου, σε αντίθεση με όλα τα ιατρικά συνέδρια, είναι ότι το συγκεκριμένο δεν λαμβάνει καμία απολύτως χρηματοδότηση ή χορηγία από φαρμακευτικές εταιρείες και το κράτος. Ο λόγος για τον οποίο οι συνάδελφοι συμμετέχουν στο συνέδριο είναι επειδή ακριβώς ισχυρίζονται ότι η πανδημία ανέδειξε την ανάγκη να επανεξετάσουμε τον τρόπο με τον οποίο οργανώνουμε τις υπηρεσίες υγείας, ότι δεν μπορούν πλέον να επαφίενται αυτές στην ιδιωτική πρωτοβουλία, είτε αφορά το φάρμακο είτε αφορά την παροχή υπηρεσιών. Η πανδημία δείχνει ότι τη στιγμή της ανάγκης όλοι αυτοί απείχαν ή ενεπλάκησαν μόνο εφόσον τους εξασφαλίσαμε ικανή και παχυλή χρηματοδότηση. Όλοι αυτοί οι συνάδελφοι που συμμετέχουν σε αυτό το συνέδριο τοποθετούνται και αναδεικνύουν την ανάγκη να επανεξετάσουμε τα συστήματα υγείας και να ενισχύσουμε πλέον τη δημόσια υγεία. Κι όταν λέω δημόισια υγεία, ενοώ ότι θα ανήκει στο κράτος και θα εξυπηρετεί τις ανάγκες των πολλών και όχι των λίγων».
Στήθηκαν μονοπώλια στα εμβόλια με δημόσια κονδύλια
Ένα από τα ζητήματα που ανέδειξε η πανδημία είναι ότι μεγάλο ποσοστό πληθυσμών διεθνώς, κυρίως ευάλωτων σε φτωχές χώρες, δεν κατάφεραν να εφοδιαστούν με εμβόλιο κατά της Covid-19. Ο αν. καθηγητής ΑΠΘ Ηλ. Κονδύλης έδωσε τα ποσοστά και την αιτία:
«Στις χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος η εμβολιαστική κάλυψη δεν ξεπερνά το 20%. Και δεν το ξεπερνά όχι διότι ο πληθυσμός αρνείται να εμβολιαστεί, αλλά εξαιτίας της έλλειψης διαθέσιμων εμβολίων.
Συνέβη το εξής αναμενόμενο και όχι παράδοξο κατά τη διάρκεια της πανδημίας: τα εμβόλια τα οποία ανέπτυξαν οι φαρμακευτικές εταιρείες –και θα αναπτυχθεί αυτό με στοιχεία από τους συνάδελφους στο συνέδριο– αναπτύχθηκαν κατά κανόνα από έρευνα η οποία πραγματοποιήθηκε σε δημόσια πανεπιστήμια ή σε ινστιτούτα με δημόσια χρηματοδότηση. Αξιοποίησαν δηλαδή καινοτομία η οποία αναπτύχθηκε με δημόσιους πόρους σε δημόσια πανεπιστήμια και μετά την αγόρασαν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το εμβόλιο της Οξφόρδης, το οποίο αναπτύχθηκε με λεφτά της βρετανικής κυβέρνησης στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και εν συνεχεία αγοράστηκε από φαρμακευτική εταιρεία.
Το δεύτερο είναι ότι πρώτα προπληρώσαμε και αγοράσαμε φάρμακα και εμβόλια χωρίς να είναι έτοιμα, άρα οι κυβερνήσεις έδωσαν εκ νέου πρόσθετη δημόσια χρηματοδότηση προκειμένου ο ιδιωτικός τομέας να τα αναπτύξει. Εν συνεχεία τους δώσαμε τα ιδιοκτησιακά πνευματικά δικαιώματα, δηλαδή τους δώσαμε μονοπωλιακή δύναμη προκειμένου να καθορίζουν τις τιμές των εμβολίων προφανώς σε νούμερα πολλαπλάσια από την πραγματική τους αξία. Αυτό συνέβη κατά τη διάρκεια της πανδημίας».
Πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας, ένας ελληνικός μύθος
Στη συνέχεια θέσαμε στον Ηλ. Κονδύλη το ζήτημα του αποκλεισμού μέρους του πληθυσμού από την πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας (ΠΦΥ) νομοθετικά και οικονομικά. Στην απάντησή του ο αν. καθηγητής ξεκίνησε από τον πυρήνα του προβλήματος: «Περιγράφουμε την πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας στην Ελλάδα ως “theGreek saga”, ελληνικό μύθο. Δηλαδή, η ΠΦΥ στην Ελλάδα είναι περισσότερο γιοφύρι της Άρτας· συνέχεια τη χτίζεις και συνέχεια καταστρέφεται. Υπάρχει τεράστιος ανορθολογισμός στην οργάνωση της ΠΦΥ στην Ελλάδα, και ο κυριότερος έχει να κάνει με τον κατακερματισμό των υπηρεσιών της ΠΦΥ.
Σας θυμίζω ότι έχουμε Κέντρα Υγείας αστικού τύπου, Κέντρα Υγείας αγροτικού τύπου, περιφερειακά ιατρεία, ΤΟΜΥ, ιδιώτες γιατρούς, παλαιότερα είχαμε και τα πολυϊατρεία του ΙΚΑ. Ένας κατακερματισμός υπηρεσιών με αποτέλεσμα φυσικά ο ασθενής να χάνει τον δρόμο στην ΠΦΥ.
Γι’ αυτό και η συντριπτική πλειονότητα των ανθρώπων στην Ελλήνων δεν απευθύνεται στην ΠΦΥ, απευθύνεται κατευθείαν στο νοσοκομείο, το οποίο ασκεί και χρέη πρωτοβάθμιας φροντίδας. Αυτό ωστόσο είναι μια ιδιαιτερότητα της Ελλάδας».
Η Υγεία στην εποχή της άγριας ιδιωτικοποίησης
Απευθύναμε στον Ηλ. Κονδύλη το ερώτημα αν τα πολυϊατρεία με τη φίρμα μεγάλων ιδιωτικών κέντρων υγείας είναι κι αυτά ελληνικό φαινόμενο. Η απάντησή του περιγράφει μια εφιαλτική για τους πολίτες κατάσταση: «Όταν ο δημόσιος τομέας δεν καλύπτει ανάγκες, στην ουσία επιτρέπει, δίνει χώρο για την ανάπτυξη ιδιωτικών δομών. Και αυτό συμβαίνει και στην ΠΦΥ στην Ελλάδα. Να σας επισημάνω δε ότι η ευρωπαϊκή τάση είναι ότι ο ιδιωτικός τομέας πλέον γίνεται κυρίαρχος και στην ΠΦΥ στην Ευρώπη, και μάλιστα εμφανίζεται το εξής επικίνδυνο φαινόμενο αμέσως μετά την πανδημία και κατά τη διάρκεια της πανδημίας, ότι στον χώρο της ιδιωτικής υγείας δεν επικρατεί πλέον το τυπικό μοντέλο του ιδιώτη κλινικάρχη ή επιχειρηματία· πλέον εμφανίζονται στην ΠΦΥ αυτά που λέμε private equity firms, δηλαδή χρηματιστηριακά κεφάλαια τα οποία δεν έχουν καμία απολύτως σχέση με τον χώρο της υγείας. Όπως επενδύουν σε διάφορες εμπορικές αλυσίδες, έτσι επενδύουν κεφάλαια και στον χώρο της υγείας με ό,τι συνέπειες αυτό έχει.
Δηλαδή γίνεται πολύ πιο άγρια η ιδιωτικοποίηση στον χώρο της υγείας από τη στιγμή που μπαίνουν τέτοιου είδους χρηματιστηριακά κεφάλαια. Αποκλειστικός σκοπός τους είναι να προσφέρουν κέρδη στους μετόχους τους. Και αυτό έχει συμβεί ήδη στην Ελλάδα: και οι πέντε-έξι μεγάλοι ιατρικοί όμιλοι σε ένα ποσοστό 40-50% ή και παραπάνω ελέγχονται πλέον από τέτοιους χρηματιστηριακούς ομίλους.
Private equity firms διαχειρίζονται κεφάλαια τα οποία επενδύουν με σχεδόν κερδοσκοπικούς, τυχοδιωκτικούς όρους σε διάφορες οικονομικές δραστηριότητες που περιλαμβάνουν το real estate. Πλέον συμπεριλαμβάνουν την υγεία με ό,τι αυτό συνεπάγεται ως προς την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών. Αυτή είναι η πανευρωπαϊκή τάση.
Σήμερα, Πέμπτη, πρώτη μέρα του συνεδρίου, θα μιλήσει η καθηγήτρια του Χάρβαρντ Στέφι Γουλχάντλερ ακριβώς γι’ αυτό το φαινόμενο, τη χρηματιστηριακοποίηση του αμερικανικού συστήματος υγείας».
Τελετή έναρξης και live streaming
Η τελετή έναρξης του συνεδρίου θα πραγματοποιηθεί σήμερα, Πέμπτη 21 Σεπτεμβρίου 2023 5.30μμ στην αίθουσα «Μανόλης Αναγνωστάκης» στο Δημαρχείο Θεσσαλονίκης. Ενώ από την Παρασκευή 22 Σεπτεμβρίου έως και την Κυριακή 24 Σεπτεμβρίου οι εργασίες του συνεδρίου θα φιλοξενηθούν στο Κέντρο Διάδοσης Ερευνητικών Αποτελεσμάτων (ΚΕΔΕΑ) στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
Θα υπάρχει και live streaming του συνεδρίου, το οποίο θα ανακοινωθεί στην ιστοσελίδα της IAHPE (https://iahponline.org/).
