Η ανθρωπολόγος Μάργκαρετ Κένα που έκανε την Ανάφη δεύτερο σπίτι της έρχεται πάλι στην Ελλάδα με μια έκθεση που διοργανώνεται στο ινστιτούτο σύγχρονης τέχνης State of Concept Athens.
Το 2006 ο ∆ήµος Ανάφης κήρυξε τη Μάργκαρετ Κένα επίτιµη κάτοικο του νησιού. Αναµενόµενο, εφόσον η Αυστραλή ανθρωπολόγος αφιέρωσε το µεγαλύτερο µέρος του ακαδηµαϊκού της έργου στο νησί που τόσο αγάπησε. Το ινστιτούτο σύγχρονης τέχνης State of Concept Athens διοργανώνει αυτή την περίοδο µια έκθεση αφιερωµένη στο έργο και στην έρευνα της Κένα.
Μιλώντας ελληνικά µε αναφιώτικη προφορά
Η έκθεση µε τίτλο «Υφαίνοντας ιστορίες: Η Margaret Kenna και η Ανάφη» δίνει µέσα από το αρχείο της ανθρωπολόγου, η οποία επισκέφτηκε τον τόπο για πρώτη φορά το 1966, την εξέλιξη του νησιού µες στον χρόνο: πώς η παράδοση µετουσιώνεται στις νεωτερικές εποχές, πώς συνέχονται τα µέλη των νησιωτικών κοινοτήτων και ποιος ο ρόλος των γυναικών σε αυτές. Επιπλέον, η έκθεση έχει στόχο να συνδέσει το έργο της Κένα µε σύγχρονες καλλιτεχνικές πρακτικές και να δηµιουργήσει τις προϋποθέσεις για να διαλεχθούν η ανθρωπολογία µε τις εικαστικές τέχνες µε γνώµονα την έννοια της φροντίδας. Γι’ αυτό τον σκοπό τρεις καλλιτέχνιδες κλήθηκαν να ανταποκριθούν στο έργο της Κένα και να δηµιουργήσουν νέα έργα που παρουσιάζονται για πρώτη φορά µαζί µε τµήµατα από το αρχείο της ανθρωπολόγου. Η Ελεν Ασκόλι, η Ζωή Χατζηγιαννάκη και η Μαρία Βαρελά επικεντρώθηκαν σε συγκεκριµένες πτυχές της έρευνας της Κένα.
Η ιδρύτρια του Πελοποννησιακού Λαογραφικού Ιδρύματος αφηγείται τη ζωή της στο Documento
«Είναι µεγάλη τιµή για µένα που γίνεται αυτή η έκθεση για τον αγαπηµένο µου τόπο, την Ανάφη. Από τον τίτλο της έκθεσης “Υφαίνοντας ιστορίες” αντιλαµβανόµαστε ότι οι ζωές µας –η δική µου και των κατοίκων του νησιού– είναι συνυφασµένες, αλληλένδετες, πλεγµένες µαζί εδώ και περισσότερα από 55 χρόνια» λέει η Μάργκαρετ Κένα στο Documento. Η ανθρωπολόγος συνδέεται στενά µε το νησί καθώς η έρευνά της ξεκίνησε περίπου πριν από 50 χρόνια. «Πρωτοπήγα στην Ανάφη τον Μάιο του 1966 και έζησα εκεί έως τον Αύγουστο του 1967. Κάθε µέρα, όπως είχα µάθει στο µάθηµα της κοινωνικής ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήµιο του Λονδίνου, έγραφα σηµειώσεις στο τετράδιο ή στη γραφοµηχανή µου. Στο νησί έµαθα να µιλάω ελληνικά µε αναφιώτικη προφορά. Συγκέντρωσα πληροφορίες για τα ήθη και έθιµα του νησιού, για τους νόµους, για την κοινωνική ζωή. Αυτά ήταν µάλιστα και το κεντρικό θέµα της διδακτορικής διατριβής µου: η ονοµατοθεσία των παιδιών, τα δικαιώµατα στην πατρική περιουσία (σπίτια για κόρες, χωράφια για γιους) και ο κύκλος των τελετουργιών για να διασφαλίσουν τη µοίρα των ψυχών των νεκρών».
Μια έκθεση-καλειδοσκόπιο και η δωρεά στο Μπενάκη
Η έρευνά της διατρέχει και καταγράφει τις πολιτισµικές, οικονοµικές και κοινωνικές εξελίξεις στον µικρόκοσµο του νησιού από το 1960 και µετά, προσφέροντας ένα tableau vivant των αλλαγών σε µια µικρή νησιωτική κοινωνία στην αυγή της παγκοσµιοποίησης. Η έκθεση δίνει στο κοινό την ευκαιρία να δει µοναδικά έγγραφα και καταγραφές της ζωής στο µακρινό αυτό νησί, τα οποία περιγράφουν τις διάφορες αλλαγές που σηµειώθηκαν. «Τα περισσότερα υλικά στην έκθεση είναι από την πρώτη περίοδο της έρευνάς µου – τα τετράδια µε τις σηµειώσεις, τα γράµµατα στους γονείς µου, τα οικογενειακά δέντρα των ντόπιων και οι φωτογραφίες που απεικονίζουν γυναίκες και άντρες στη δουλειά, στο σπίτι και στα χωράφια, στις τελετές στην εκκλησία… τα περισσότερα για τις ψυχές των νεκρών. Αλλά υπάρχουν υλικά και από τα µετέπειτα χρόνια – ένα τουριστικό πράσινο µπλουζάκι µε έναν µικρό χάρτη του νησιού, τα βιβλία που έγραψα µε θέµα τις έρευνες στην Ανάφη αλλά και τις έρευνες σχετικά µε την ιστορία των εξόριστων στο νησί».
Καθώς η Κένα µελετά τον τρόπο ζωής των νησιωτών για περισσότερα από 50 χρόνια δεν θα µπορούσε παρά να ενταχτεί στην τοπική κοινωνία και να γίνει µέλος της. «Επέστρεψα µε την οικογένειά µου στην Ανάφη πολλές φορές. Οι νησιώτες µε γνωρίζουν σφαιρικά, όπως άλλωστε τους γνώρισα κι εγώ. Εκανα κι άλλες µελέτες για τους εσωτερικούς µετανάστες από την Ανάφη στην Αθήνα και γνώρισα τους αγώνες του Συνδέσµου των Απανταχού Αναφαίων για το νησί: για την ακτοπλοΐα, για καλύτερο λιµάνι, για δρόµους και για γιατρό όλες τις εποχές του χρόνου. Από το 1966 έως σήµερα έχω δει να γίνονται πολλές αλλαγές –ηλεκτρισµός, βελτιώσεις στο λιµάνι, δρόµοι– και να αναπτύσσεται τουριστικά ο τόπος. Φυσικά οι νέες εποχές δηµιουργούν καινούργια προβλήµατα. Το υλικό που έχω συγκεντρώσει θα το παραχωρήσω στο αρχείο της Βρετανικής Σχολής, ενώ έχω δωρίσει φωτογραφίες στο Μουσείο Μπενάκη, κρατώντας έτσι την υπόσχεση που είχα δώσει στη Φανή Κωνσταντίνου, τότε διευθύντριά του, η οποία είναι από αναφιώτικο σόι».
INF0
State of Concept Athens, έως τις 11/9. Περισσότερες πληροφορίες στο info@stateofconcept.org
*Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Documento στις 4/7/2021