Οι ταινίες της Ελίνας Ψύκου, του Μπάμπη Μακρίδη και της Μαριάννας Οικονόμου επιλέχθηκαν για το Διεθνές Διαγωνιστικό Τμήμα του φετινού Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης
Στο 26ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης που θα πραγματοποιηθεί από τις 7 έως τις 17 Μαρτίου θα προβληθούν συνολικά 67 ελληνικά μεγάλου και μικρού μήκους ντοκιμαντέρ στα διαγωνιστικά τμήματα, στους Ανοιχτούς Ορίζοντες, στο NextGen, στην Πλατφόρμα+, στις Ειδικές Προβολές και στα αφιερώματα του φεστιβάλ. Μιλήσαμε με τους δημιουργούς των τριών φιλμ που επιλέχτηκαν για να διαγωνιστούν στο επίσημο διεθνές πρόγραμμα και μας αποκάλυψαν τις βασικές ιδέες που κρύβονται στις ταινίες τους.
Ελίνα Ψύκου, «Αδέσποτα κορμιά»
«Δεν ήθελα να με ταυτίζουν μόνο με τη μυθοπλασία»
Η γνωστή σκηνοθέτρια Ελίνα Ψύκου που είχε αποσπάσει το βραβείο καλύτερης ταινίας στο Φεστιβάλ Τραϊμπέκα με τον «Γιο της Σοφίας» το 2017 και είχε κερδίσει δύο βραβεία στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης το 2014 με την «Αιώνια επιστροφή του Αντώνη Παρασκευά» επιστρέφει στη Θεσσαλονίκη, αυτήν τη φορά με ένα ντοκιμαντέρ, το πρώτο στην καριέρα της. Και μας εξηγεί το πώς και το γιατί: «Ηταν κυρίως οργανική η απόφαση να μεταπηδήσω στο ντοκιμαντέρ. Κάποια στιγμή πριν από πολλά χρόνια έπεσε στην αντίληψή μου ότι οι αμβλώσεις είναι απαγορευμένες στη Μάλτα κι έπεσα από τα σύννεφα. Δεν μπορούσα να διανοηθώ ότι σε μια ευρωπαϊκή χώρα συνέβαινε κάτι τέτοιο στον 21ο αιώνα. Κι αυτό κάπως με οδήγησε και στα υπόλοιπα θέματα. Με δεδομένο ότι μου αρέσει να μπαινοβγαίνω στα πράγματα αποφάσισα να ασχοληθώ με το συγκεκριμένο είδος και να γυρίσω έτσι το πρώτο μου ντοκιμαντέρ. Επίσης δεν ήθελα να είμαι χαρακτηρισμένη μόνο από ένα πράγμα, από τη μυθοπλασία δηλαδή, και βρήκα έτσι την κατάλληλη ευκαιρία».
Αυτό σημαίνει άραγε πως στρέφεται αποκλειστικά στο συγκεκριμένο κινηματογραφικό είδος για το επόμενο διάστημα; «Οχι, σίγουρα θα στραφώ και πάλι στη μυθοπλασία αφού για μένα το σινεμά είναι ενιαίο πράγμα. Ο πειραματισμός όμως μου αρέσει. Για παράδειγμα τώρα που μιλάμε βρίσκομαι στο Βερολίνο για μια νέα μίνι τηλεοπτική σειρά».
Η σειρά της «The coroner’s assistant» είναι η πρώτη ελληνική σειρά που παρουσιάζεται στο Co-Pro Series του Φεστιβάλ Βερολίνου και βασίζεται στο βιβλίο «Ο ιατροδικαστής» του Βασίλη Βασιλικού. Η άμβλωση ήταν άραγε η αφορμή για να ανοίξει η προβληματική του ντοκιμαντέρ «Αδέσποτα κορμιά» και σε άλλα θέματα; «Ακριβώς. Μέσω της άμβλωσης μπόρεσα να ανοίξω την ομπρέλα του έργου γενικότερα προς τη σχέση ζωής και θανάτου και να ενσωματωθούν κι άλλα επίκαιρα ζητήματα
όπως η εξωσωματική γονιμοποίηση. Επομένως εκείνη η είδηση για τις αμβλώσεις στη Μάλτα ήταν η αφορμή για να δημιουργηθεί κάτι μεγαλύτερο και πιο συνολικό». Σε ό,τι αφορά το πιο δύσκολο σημείο στη δημιουργία του έργου της, η σκηνοθέτρια απαντά ότι «ήταν αρκετές οι δυσκολίες που συναντήσαμε και γι’ αυτό μας πήρε και πολλά χρόνια μέχρι να ολοκληρωθεί το φιλμ. Πολλές συνεργασίες, έρευνα σε διάφορες χώρες, συμμετοχή αρκετών παραγωγών επειδή έπρεπε να βρούμε τους κατάλληλους ανθρώπους που θα μας βοηθούσαν, ειδικά στο κομμάτι της έρευνας. Κυρίως όμως έπρεπε να εντοπίσουμε τους ανθρώπους που θα μπορούσαν να μας διηγηθούν τις προσωπικές ιστορίες τους και θέλαμε να δώσουμε μέσα από τις αφηγήσεις τους όλες τις απόψεις γύρω από αυτά τα θέματα. Επιδιώξαμε να σχηματιστεί μια καθολική άποψη γύρω από τα ζητήματα που πραγματεύεται η ταινία μας».
Παραδέχεται πάντως ότι δίχως τη βοήθεια των συνεργατών της δύσκολα θα τα κατάφερνε. «Ημουν πολύ τυχερή επειδή είχα δίπλα μου συνεργάτες που με στήριξαν και βοήθησαν στο να μπορέσει όλο αυτό το πράγμα να συμβεί» λέει.
Οσον αφορά τη σχέση της με το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης τονίζει πως «είναι ένα φεστιβάλ που το αγαπώ πολύ και το παρακολουθώ από πολύ παλιά ακόμη, πριν από είκοσι χρόνια που πήγαινα κι έβλεπα φιλμ ως θεατής. Τότε δεν μπορούσα να φανταστώ την εξέλιξη που θα είχε η σχέση μας. Ούτε κατά διάνοια δεν μπορούσα να σκεφτώ τότε που έβλεπα εκείνα τα πρώτα φιλμ ότι κάποια στιγμή θα είχα την ευκαιρία να προβληθούν σε αυτούς τους μαγικούς χώρους και τα δικά μου έργα. Ηταν κάτι αδιανόητο. Και οι δύο ταινίες μυθοπλασίας μεγάλου μήκους που έχω κάνει έχουν παιχτεί εδώ και τώρα θα προβληθεί και το ντοκιμαντέρ μου και είμαι πολύ ευτυχής γι’ αυτό».
Στη συνέχεια όμως έρχονται κι άλλα ταξίδια του φιλμ, καθώς μία βδομάδα μετά θα παιχτεί στο Φεστιβάλ Κοπεγχάγης όπου θα κάνει τη διεθνή πρεμιέρα του, ενώ και στην Ελλάδα θα κάνει διανομή στο CineDogs στις 28 Μαρτίου.
INFO
Ολύμπιον, πλατεία Αριστοτέλους: Τρίτη 12/3/24 στις 20.00
Αίθουσα Τζον Κασσαβέτης, αποθήκη 1, λιμάνι: Πέμπτη 14/3/24 στις 14.30
Μαριάννα Οικονόμου, «Οι αζήτητοι»
«Ηταν χρέος μας να μιλήσουμε για ανθρώπους που έφυγαν μόνοι»
Το 2019 το ντοκιμαντέρ της Μαριάννας Οικονόμου «Οταν ο Βάγκνερ συνάντησε τις ντομάτες» ήταν από τα πιο αγαπημένα και δημοφιλή του 21ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, αποσπώντας μάλιστα το βραβείο της Διεθνούς Ενωσης Κριτικών, της FIPRESCI. Πέντε χρόνια μετά η σκηνοθέτρια επιστρέφει στα πέριξ του φεστιβάλ με ακόμη μια ανθρωποκεντρική δημιουργία με τίτλο «Οι αζήτητοι», που προέκυψε τυχαία.
Μας διηγείται την ιστορία: «Ηταν πραγματικά μια τυχαία ανακάλυψη που έγινε πριν από μερικά χρόνια σε ένα από τα κτίρια του νοσοκομείου “Σωτηρία”. Λόγω μιας διαρροής οι υπεύθυνοι αναγκάστηκαν να ρίξουν έναν τοίχο, ο οποίος έκρυβε ένα μέρος όπου ήταν στοιβαγμένες παλιές βαλίτσες όπου ήταν φυλαγμένα ρούχα, φωτογραφίες κι άλλα αντικείμενα. Οι εργάτες άρχισαν να τα πετάνε, μέχρι που η πράξη τους έγινε αντιληπτή από μερικές ράφτρες που εργάζονται στον τρίτο όροφο του ίδιου κτιρίου. Ηταν μεγάλη τύχη αυτό, καθώς αυτές οι γυναίκες σταμάτησαν το απορριμματοφόρο πριν να πάει στη χωματερή και έσωσαν έναν πραγματικό ιστορικό θησαυρό. Φώναξαν τότε κάποιους ανθρώπους του νοσοκομείου (κάποιοι γιατροί, μια νοσηλεύτρια κ.ά.) που ενδιαφέρονται για τα παλιά κειμήλια και μάλιστα προσπαθούν να στήσουν ένα μικρό μουσείο εκεί και έγινε σωστή εκτίμηση της κατάστασης».
Πίσω από αυτή την αποκάλυψη όμως κρύβεται μια αληθινή τραγωδία που παραλίγο να μη γίνει καν γνωστή. «Οταν ανακάλυψαν ότι αυτά τα υπάρχοντα ανήκαν σε εκατοντάδες φυματικούς που πέθαναν στο νοσοκομείο μεταξύ 1945 και 1975 το σοκ ήταν μεγάλο» λέει η σκηνοθέτρια και στην ερώτησή μας ποιο ήταν το προσωπικό κίνητρο ώστε να κάνει ένα ντοκιμαντέρ με αυτό το θέμα μάς απάντησε ως εξής: «Πίσω από αυτή την ανακάλυψη υπάρχει ένα μεγάλο θέμα. Αυτοί οι άνθρωποι δεν αναζητήθηκαν ποτέ κι από κανέναν. Ούτε τα υπάρχοντά τους αλλά ούτε η σορός τους. Κι ως εκ τούτου τάφηκαν σε ομαδικούς τάφους σε ειδικό χώρο μέσα στο “Σωτηρία” ανώνυμα. Δηλαδή αυτήν τη στιγμή κανείς δεν ξέρει ποιοι ήταν καθώς το όνομά τους δεν είναι καταγραμμένο πουθενά. Είναι σαν να εξαφανίστηκαν. Ή, ακόμη χειρότερα, σαν να μην υπήρξαν ποτέ. Θεωρήσαμε χρέος μας λοιπόν να μιλήσουμε γι’ αυτούς τους ανθρώπους και να προσπαθήσουμε να ανασύρουμε κάποιες από τις ιστορίες τους με βάση τα στοιχεία που εντοπίσαμε στις βαλίτσες αυτές». Αραγε αυτοί οι «αόρατοι» άνθρωποι είναι οι πρωταγωνιστές του φιλμ; «Αυτό ακριβώς επιδίωξα να κάνω. Να τους χρίσω πρωταγωνιστές της ταινίας. Από τη στιγμή που έπειτα από 80 χρόνια βγαίνουν αυτά τα πρόσωπα στην επιφάνεια και διαβάζοντας τα έγγραφά τους ή βλέποντας τις φωτογραφίες που είχαν με τους συγγενείς τους πίστεψα ότι μπορούμε να δώσουμε κάποια στοιχεία γύρω από τη ζωή τους. Τι βίωναν οι ίδιοι αλλά και οι συγγενείς τους».
Η έρευνα της Οικονόμου και των συνεργατών της κατέληξε σε χρήσιμα συμπεράσματα καθώς διαπιστώθηκε πως αρκετοί από αυτούς τους ανθρώπους ήταν άποροι. «Επίσης ήταν άνθρωποι» συμπληρώνει «από διαφορετικά μέρη της Ελλάδας, από την επαρχία αλλά και απομονωμένα νησιά» λέει η σκηνοθέτρια, που ολοκληρώνει με τη μεγαλύτερη δυσκολία που συνάντησε στη δημιουργία του φιλμ: «Είχα μεγάλη δυσκολία στο να αποκτήσω πρόσβαση στα αντικείμενα αυτά και μου πήρε αρκετούς μήνες μέχρι να πάρω τη σχετική άδεια από τη διεύθυνση του νοσοκομείου. Ομως μετά όλα κύλησαν ομαλά και η επόμενη μεγάλη δυσκολία που αντιμετώπισα ήταν ότι μέσα από το υλικό αυτό έπρεπε να βρω τον κατάλληλο τρόπο για να ζωντανέψω αυτούς τους άτυχους ανθρώπους».
INFO
Ολύμπιον, πλατεία Αριστοτέλους: Δευτέρα 11/3/24 στις 20.00
Αίθουσα Τζον Κασσαβέτης, αποθήκη 1, λιμάνι: Τετάρτη 13/3/24 στις 15.00
Μπάμπης Μακρίδης: «Unclickable»
«Η ταινία υλοποιεί την ιδέα μιας απάτης»
Ο Μπάμπης Μακρίδης μας πρωτοσυστήθηκε το 2012 με το μεγάλου μήκους ντεμπούτο του «L», που τον έβαλε γερά στη λίστα των πιο εμβληματικών εκπροσώπων του new weird Greek cinema, δίπλα στους Λάνθιμο, Τσαγγάρη κ.ά. Στη συνέχεια ακολούθησε το 2017 ο «Οίκτος» και τρία χρόνια αργότερα έφτιαξε το πρώτο του ντοκιμαντέρ, που ήταν ένα έργο βασισμένο στη θεατρική παράσταση των αριστοφανικών «Ορνίθων» του Νίκου Καραθάνου. «Το “Unclickable” είναι το δεύτερο ντοκιμαντέρ που κάνουμε. Είναι ένα καθαρό, πληροφοριακό ντοκιμαντέρ που ουσιαστικά μαθαίνει πράγματα στον θεατή» μας εξηγεί. Πώς προέκυψε όμως η ιδέα για μια ταινία που εισάγει τον θεατή στον σκοτεινό κόσμο της ψηφιακής διαφημιστικής απάτης; «Ηταν μια πρόταση του σεναριογράφου Γκάι Κριφ, που είχε και τη βασική ιδέα αλλά είχε κάνει κι όλη την έρευνα. Τη βρήκα πολύ ενδιαφέρουσα αλλά ήθελα ταυτόχρονα και να καταπιαστώ με κάτι που δεν είχα ξανακάνει. Με ενδιέφερε κυρίως να βρω μια φόρμα για να μπορέσω να αφηγηθώ κάτι τόσο πολύ τεχνικό αλλά και να δώσω πειστικά τα στοιχεία που πραγματεύεται η ταινία. Καταλήξαμε στο τέλος να μην είναι τόσο τεχνικό το φιλμ αλλά πιο ανοιχτό σε ερμηνείες και ιδέες, ώστε να αφορά μέχρι και τη δημοκρατία. Η ταινία στρέφεται γύρω από την ιδέα μιας απάτης. Είναι ένα είδος heist movie, θα μπορούσαμε να πούμε. Πρόκειται για μια εικονική απάτη που τη στήσαμε και την κάναμε εμείς, καθώς απευθυνθήκαμε σε ειδικούς. Τα γυρίσματα κράτησαν σχεδόν δυόμισι μήνες, με υλικό 230 ωρών που μας πήρε κάνα χρόνο να το μοντάρουμε με ανθρώπους που τους είχαμε σαν χάκερ (σε εισαγωγικά ο όρος γιατί αυτό που έκαναν οι συγκεκριμένοι άνθρωποι μπορεί να το κάνει οποιοσδήποτε) για να δείξουμε πόσο εύκολο είναι να εξαπατηθεί κάποιος και για πολύ καιρό» διηγείται. Ποιος ήταν όμως ο στόχος του φιλμ; «Θελήσαμε να δείξουμε πόσο εύκολα απειλείται όχι μόνο η δημοκρατία σήμερα αλλά και ο απλός πολίτης. Κυρίως ο φτωχός και ο πιο ευάλωτος. Εγώ μπήκα ως ανίδεος σε αυτό
το πράγμα και μέσα από τη διαδικασία της κινηματογράφησης έμαθα πράγματα. Είχα πολλές απορίες που μου λύθηκαν ρωτώντας συνέχεια για το πώς γίνεται μια τέτοια απάτη. Το πιο σοκαριστικό πράγμα που ανακάλυψα ήταν τα τεράστια ποσά που χάνονται από εταιρείες, από διαφημιστικές ή από απλούς ανθρώπους. Είναι απίστευτα τα ποσά. Θεωρείται η δεύτερη μεγαλύτερη πηγή εσόδων του οργανωμένου εγκλήματος μετά τη διακίνηση ναρκωτικών. Η πρόκληση για μένα ήταν να μπορέσω να βρω ένα ενδιαφέρον αφηγηματικό εργαλείο και το σχέδιο που ταιριάζει σε αυτό, ώστε να μπορέσω να φτιάξω ένα φιλμ που έχει ως βασικό χώρο ένα σκοτεινό υπόγειο με στατικές κάμερες. Είχε πολλές δυσκολίες αυτό. Πώς δίνεις δηλαδή ένα οκτάωρο εργασίας με προγραμματιστές, συζητήσεις και συνεντεύξεις ανθρώπων που έφτιαχναν αυτές τις συνθήκες απάτης χωρίς να γίνεις βαρετός; Το ζητούμενο ήταν αυτό το τόσο περίπλοκο τεχνικό θέμα να μπορέσουμε να το απλοποιήσουμε ώστε να γίνει προσιτό και κατανοητό στον απλό θεατή κι όχι μόνο στους γνώστες του θέματος».
INFO
Ολύμπιον, πλατεία Αριστοτέλους: Κυριακή 10/3/24 στις 20.00
Αίθουσα Τζον Κασσαβέτης, αποθήκη 1, λιμάνι: Τρίτη 12/3/24 στις 15.00
