Χρυσή Αυγή: Ο μαύρος χάρτης της ρατσιστικής βίας

Ένα λεύκωμα στο οποίο αποτυπώνεται με σκίτσα το εφιαλτικό χρονικό της ρατσιστικής βίας στην Ελλάδα κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Τόπος.

«Σίγουρα την επόμενη μέρα που δεν μπήκαν οι φασίστες στη Βουλή μέσα στο σκοτάδι είδαμε μια αχτίδα. Ότι κάτι έρχεται, όχι για μένα αλλά για όλα τα παιδιά που είναι εκεί έξω. Ότι σε όλα αυτά τα παιδιά που με φωνάζουν “μάνα” έχω κάτι να τους αφήσω, να τους αφήσουμε. Ότι να, κάτι καταφέραμε κι ότι αύριο θα καταδικαστούν». Αυτά τα λόγια της Μάγδας Φύσσα ξεχωρίζουν στις πρώτες σελίδες του λευκώματος «Βάλ’ τους Χ – Ο μαύρος χάρτης της ρατσιστικής βίας» που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Τόπος. Ένα λεύκωμα που αποτυπώνει με σκίτσα το εφιαλτικό ρεπερτόριο δράσης στους δρόμους και φτάνει μέχρι τις πρόσφατες απολογίες στη δίκη της Χρυσής Αυγής. Το Documento μίλησε με μέλη της οργάνωσης HumanRights360 και του Ιδρύματος Ρόζα Λούξεμπουργκ για την ιδέα πίσω από αυτή την καμπάνια, αλλά και με σκιτσογράφους που κατέγραψαν τις εκφράσεις, τα συναισθήματα και τη γλώσσα του σώματος των πρωταγωνιστών.

Οι κοινωνίες να θυμούνται και τη μαύρη ιστορία τους

Ελένη Τάκου (Αναπληρώτρια διευθύντρια HumanRights360)

Ηλέκτρα Αλεξανδροπούλου (Project manager στο Ιδρυμα Ρόζα Λούξεμπουργκ)

Η ιδέα γεννήθηκε πριν από δύο χρόνια περίπου: παρακολουθώντας από κοντά τη δίκη της Χρυσής Αυγής παλεύαμε με το γεγονός ότι αυτή η ομολογουμένως ντροπιαστική ιστορία που αναδεικνυόταν μέσα στη δικαστική αίθουσα δεν είχε γίνει κτήμα της κοινωνίας. Έτσι γεννήθηκε η ιδέα μιας καμπάνιας «στον δρόμο», εκεί όπου συνέβησαν και τα δεκάδες ρατσιστικά εγκλήματα της νεοναζιστικής οργάνωσης.

Τοποθετήσαμε στα σημεία των επιθέσεων αυτοκόλλητα με κωδικούς QR μέσω των οποίων ο καθένας μπορεί να «πλοηγηθεί» με το κινητό του στον μαύρο χάρτη της ρατσιστικής βίας. Αφού εντοπίσαμε μέσα από τεκμηριωμένες καταγραφές τα πιο σοβαρά περιστατικά, ζητήσαμε από Ελληνες δημιουργούς οπτικής εικόνας να τα αποτυπώσουν – ο καθένας με τη δική του προσωπική ματιά. Στη συνέχεια τοποθετήσαμε κάθε επίθεση, με την αντίστοιχη εικόνα και περιγραφή, στον χάρτη της Ελλάδας και την ανεβάσαμε στον ιστότοπο valtousx.gr. Με ένα κλικ πάνω στα σημεία του χάρτη ο επισκέπτης αντιλαμβάνεται ότι κάθε τοπωνύμιο είναι ένας τόπος αιματηρής επίθεσης – συχνά ατιμώρητης. Τέλος, ζητήσαμε από ξένους και Ελληνες εικαστικούς καλλιτέχνες να σκιτσάρουν τα βασικά πρόσωπα στη δίκη της Χρυσής Αυγής, δίνοντας έτσι ένα συναρπαστικό οπτικό υλικό από μια δίκη που μοιάζει αθέατη για τα ελληνικά και ξένα ΜΜΕ.

Οι κοινωνίες πρέπει να θυμούνται την ιστορία τους, ακόμη και τη μαύρη, διότι μέσα από την ενθύμηση αποφεύγουν την επανάληψη.

Θρασυδειλία από τα «στρατιωτάκια» μέχρι την ηγεσία

John Antono (Σκιτσογράφος)

Δύο είναι οι καλύτεροι σύμμαχοι του φασισμού στην προσπάθειά του για επικράτηση: η λήθη και ο φόβος. Λήθη για τα παλιά και τα νεότερα εγκλήματά του. Φόβος ότι αν αντισταθείς στην επέλασή του μπορεί να βρεθείς κι εσύ στο στόχαστρο της δολοφονικής του παράκρουσης. Απέναντι στη λήθη και στον φόβο, κάμποσοι/ες σκιτσογράφοι από την Ελλάδα και το εξωτερικό βρεθήκαμε στις δικαστικές αίθουσες για να καταγράψουμε με τα μολύβια, τα μαρκαδοράκια και τα πινέλα μας το κλίμα της δίκης της Χρυσής Αυγής στη φάση των απολογιών. Η εμπειρία ήταν συγκλονιστική και δεν αποτυπώνεται πλήρως σε λίγες γραμμές. Τι να πρωτοπεί άλλωστε κάποιος γι’ αυτή την ιστορική δίκη όπου για πρώτη φορά, δεκαετίες μετά τις δίκες της Νυρεμβέργης, εξετάστηκε εξονυχιστικά η πολυετής εγκληματική δράση μιας ναζιστικής οργάνωσης; Στην εξαιρετική έκδοση «Βάλ’ τους Χ», εκτός από την εικονοποίηση εκατό περιστατικών ρατσιστικής βίας, υπάρχει και παράρτημα με σημειώσεις και σκίτσα από τις δικασίμους. Από μεριάς μου προσπάθησα να καταγράψω στιγμιότυπα που μου κίνησαν περισσότερο το ενδιαφέρον: τις ατάκες και τη γλώσσα του σώματος των απολογουμένων, τις εκφράσεις των δικαστών της έδρας, τη νευρική αμηχανία των δικηγόρων της υπεράσπισης. Αλλά και τη συγκινητική παρουσία του πατέρα του Σαχζάτ Λουκμάν, που τη μέρα της απολογίας του Ρουπακιά καθόταν σε κοντινή απόσταση με τον πατέρα του Παύλου Φύσσα. Τι κρατάω από τις μέρες εκείνες;

Πρώτον, τον αυτοεξευτελισμό, τη θρασυδειλία και τα παιδαριώδη ψέματα της συντριπτικής πλειονότητας των κατηγορουμένων, από τα απλά «στρατιωτάκια» μέχρι την ηγεσία. Ολων αυτών που, γκεμπελιστί, «θα επέστρεφαν και θα έτρεμε η γη». Δεύτερον –ειδικά σήμερα που η χρυσαυγίτικη ατζέντα εφαρμόζεται απαρέγκλιτα από την κυβερνητική πολιτική, την επίγνωση ότι ο φασισμός δεν φοράει μόνο σβάστικα αλλά ενίοτε ενδύεται τον μανδύα του «αγανακτισμένου» προς το κάθε λογής διαφορετικό και γιγαντώνεται από τη δική μας αδιαφορία. Πάνω απ’ όλα όμως, τη μεγαλειώδη μορφή της Μάγδας Φύσσα. Παρευρισκόταν επί τεσσεράμισι χρόνια σε όλες τις δικασίμους, έτοιμη να υπερασπιστεί όχι μόνο τη μνήμη του δολοφονημένου παιδιού της αλλά και όλα τα παιδιά που θέλουν να ζουν σε μια κοινωνία χωρίς ρατσιστικό και εθνικιστικό μίσος. Σέβομαι απεριόριστα αυτήν τη γυναίκα, που αποπνέει κάτι από αρχαιοελληνική τραγωδία και εκφράζει την αξιοπρέπεια της εργατικής τάξης. Απέναντι στη λήθη και στον φόβο, λοιπόν, ας αντιπαρατάξουμε τη μνήμη και την αλληλεγγύη. Τον λόγο, τα σκίτσα, τα τραγούδια μας, τη γενικότερη στάση ζωής μας. Σιγά μην ξεχάσουμε. Σιγά μη φοβηθούμε.

Ο ρατσιστικός μανδύας της κανονικότητας

Τόμεκ Γιοβάνης (Σκιτσογράφος)

Όταν ήμουν εφτά χρόνων στην Πολωνία, η θεία μου, η οποία είχε επισκεφτεί το Αουσβιτς, μου έφερε ένα μίνι λεύκωμα με φωτογραφίες και μου εξήγησε τι ακριβώς γινόταν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης των ναζί. Από τότε δεν δέχομαι ότι κάποιος μπορεί να ασπάζεται τέτοιες ιδέες και να τις υποστηρίζει.

Πριν από μερικά χρόνια περπατώντας με τη σύζυγό μου στο κέντρο της Αθήνας συναντήσαμε τυχαία μια συγκέντρωση της Χρυσής Αυγής μπροστά στη Μητρόπολη. Εκεί είδαμε μια εικόνα της Ελλάδας βγαλμένη από το πιο σκοτεινό της παρελθόν. Ναζί καλυμμένοι με πατριωτικούς μανδύες, άνθρωποι με κενό βλέμμα και γεμάτοι μίσος έσπερναν τον τρόμο. Οι σκέψεις μου ποτέ δεν περιορίζονταν στους αρχηγούς της οργάνωσης και τους σκληροπυρηνικούς στρατιώτες, αλλά επεκτείνονταν και στον απλό κόσμο που τους στηρίζει. Κάποιοι βρήκαν στη Χρυσή Αυγή αυτό που τους αντιπροσωπεύει, κάποιοι άλλοι προσπαθούν να το δικαιολογήσουν ως διαμαρτυρία στους «κλέφτες» που μας κυβερνούν, κάποιοι τους βρίσκουν «μάγκες» κ.ά. Δεν μπορώ να δεχτώ τίποτε από όλα αυτά.

Τον Μάιο του 2012 στεναχωρήθηκα και προβληματίστηκα όταν στα Καλάβρυτα και στο Δίστομο ένα μεγάλο ποσοστό του κόσμου ψήφισε τη Χρυσή Αυγή. Προσπαθούσα να καταλάβω τι μπορεί να έχει ένας άνθρωπος μέσα στο κεφάλι του ώστε να στηρίζει τους λάτρεις των ίδιων των σφαγέων τους. Πολύ κραυγαλέα η συγκεκριμένη περίπτωση, αλλά και ενδεικτική για το σύνολο της ελληνικής κοινωνίας. Γι’ αυτό δεν πετούσα από τη χαρά μου όταν η Χρυσή Αυγή δεν κατάφερε να μπει στη Βουλή στις τελευταίες εκλογές. Ναι μεν υπήρχε ικανοποίηση, αλλά από την άλλη όλος αυτός ο κόσμος (δεν ήταν και λίγος) που συμμετείχε και στήριζε επί μία δεκαετία τη δράση και τις ιδέες της Χρυσής Αυγής κάπου έπρεπε να βρει ένα «καταφύγιο». Τελικά αυτοί που υιοθέτησαν προεκλογικά εθνικιστικές κορόνες και ρατσιστικό λόγο βρήκαν στήριξη απ’ αυτήν τη μεγάλη μερίδα των «ορφανών» ψηφοφόρων και νομίζω ότι τα αποτελέσματα φαίνονται ήδη. Οι ειδήσεις δεν είναι πια ειδήσεις αλλά ένα μπαράζ από μονόπλευρα πολιτικά διαφημιστικά σποτ. Στη Βουλή ο ρατσιστικός λόγος πέφτει σαν βροχή από σημαντική μερίδα βουλευτών, ενώ συζητιούνται πλέον ανοιχτά προτάσεις για στρατόπεδα συγκέντρωσης σε ξερονήσια. Εχουμε τη μεγάλη επιστροφή της εκκλησίας στα σχολεία. Την εν λευκώ εξουσιοδότηση στην αστυνομία για την καταστολή και… και… και… Περιστατικά ρατσιστικής βίας και μίσους προς τους συνανθρώπους μας συνεχίζουμε να συναντάμε στην καθημερινότητά μας. Αν τα αφήσουμε να πολλαπλασιάζονται χωρίς να αντιδρούμε, θα γίνουν απλά μια σκοτεινή καθημερινότητα.

INFO