Η ηθοποιός Χρύσα Ρώπα μιλάει με αφορμή την παράσταση «Κατάδεσμος» σε κείμενο του Θωμά Κοροβίνη και σκηνοθεσία Αλέξανδρου Ρήγα.
Κατάρες και ξόρκια εναντίον επαγγελµατικών ή ερωτικών αντίζηλων που έρχονται χρονικά από τα βάθη της αρχαιότητας είναι οι κατάδεσµοι. Ο «Κατάδεσµος» (εκδόσεις Άγρα, 2016), το πεζογράφηµα του Θωµά Κοροβίνη, γράφτηκε στην Ελλάδα της κρίσης και ανεβαίνει σκηνικά ως ένας καταιγιστικός µονόλογος ίσως µε την πλέον κατάλληλη ηθοποιό, την πάντα εκρηκτική Χρύσα Ρώπα.
Η Θεσσαλονικιά Ζηνοβία έπειτα από αρκετές δεκαετίες τυραννικής έγγαµης ζωής εκρήγνυται, σε ένα τραγικό και σαρκαστικό ξέσπασµα, στήνοντας απέναντί της τον σύζυγό της, στην προσωπικότητα του οποίου αποδίδει τα χειρότερα αντρικά ελαττώµατα καθώς και ποικίλες άλλες παραδοξότητες. Συναντηθήκαµε µε την ηθοποιό και έχοντας στην παρέα την επί 16 χρόνια πιστή σύντροφό της, τη σκυλίτσα Μπιλού, µιλήσαµε για την παράσταση, την πατριαρχία, την Αριστερά και τα «πεπόνια» της Τζόρτζια Μελόνι.
Να ξεκινήσουµε σκιαγραφώντας τους δύο ιδιαίτερους χαρακτήρες που έχει δηµιουργήσει ο Θωµάς Κοροβίνης στον «Κατάδεσµο».
Η Ζηνοβία είναι µια γυναίκα αδύναµη και υπάκουη. Όπως συµβαίνει συχνά και στην ίδια τη ζωή, έχει αποδεχτεί τον ρόλο της ως γυναίκας και συζύγου. Ο άντρας από την άλλη είναι µια ανεξάρτητη δύναµη που έχει µάθει να διατάζει. Αρχικά η Ζηνοβία υπηρετεί τον ρόλο της. Όχι ότι ήταν όνειρό της να παντρευτεί, αλλά περίµενε και από τον σύζυγό της να τηρήσει τους κανόνες του παιχνιδιού που λέγεται γάµος. Όταν δεν το έκανε αναγκάστηκε και αυτή να τον µιµηθεί, γιατί προφανώς δεν υπήρχε άλλη λύση. Αυτός έχει υποστεί µεγαλύτερες φθορές στο διάβα του, ενώ εκείνη έχει παραµείνει πιο αγνή. Βέβαια αναγκάζεται να µιλήσει την ίδια γλώσσα µε τον σύζυγο – έτσι συµβαίνει όταν έχεις δίπλα σου κάποιον µε τόσο ακραίες συµπεριφορές: ψεύτης, κλέφτης, απατεώνας, καιροσκόπος.
Ο Κοροβίνης, νοµίζω, χρησιµοποιεί τη Ζηνοβία σαν ένα σκεύος κοινωνικό. Η συνθήκη λέγεται φαλλοκρατία, πατριαρχία, εκκλησία, µονογαµία.
Αυτό που θέλω όµως να τονίσω είναι ότι οι συγκεκριµένοι χαρακτήρες δεν είναι προνοµιούχα πλάσµατα· δεν έχουν µάθει γράµµατα, δεν ξέρουν ιστορία. ∆εν έχουν κάπου να ακουµπήσουν, είναι σαν φτερό στον άνεµο, αφηµένα. Όχι από δική τους πρωτοβουλία ή επιθυµία. Φυτρώνουν εκεί που η κοινωνία αφήνει περιθώρια να υπάρχουν άνθρωποι αγράµµατοι, ανιστόρητοι, αδαείς, µάγκες, φασιστάκια.
Είναι ταξική η προσέγγισή σας.
∆εν µπορώ να έχω άλλη οπτική εκτός από την ταξική – τι να έχω; Φιλοσοφική; Οι άνθρωποι αυτοί είναι παιδιά ενός κατώτερου θεού, µε κανένα εφόδιο: ούτε γράµµατα ούτε λεφτά ούτε κοινωνικές παροχές. ∆εν τους νοιάζεται κανείς. Αισθάνοµαι ότι δεν υπάρχει καµία ελπίδα να γίνουν καλύτεροι. Ας πούµε ότι η κοινωνία τους τους αντιµετωπίζει όπως τους Ροµά.
Θα µπορούσαµε να πούµε ότι ο «Κατάδεσµος» είναι ένα φεµινιστικό έργο;
Για ποια χειραφέτηση της γυναίκας µιλάµε; Ποιος φεµινισµός; Στην Αφρική συνεχίζεται η κλειτοριδεκτοµή, το δικαίωµα στις εκτρώσεις συζητιέται ακόµη τον 21ο αιώνα. «Για να γυρίσει ο ήλιος θέλει δουλειά πολλή». Το κίνηµα του φεµινισµού δεν µπορεί να αναπτυχθεί παράλληλα µε όλη την αδικία –τη µαλακία θα έλεγα–, µε όλο το άλλο χάος. Βρίσκονται σε διαλεκτική σχέση. Για να πω την αλήθεια, προσπαθώ να αποστασιοποιηθώ κάπως από όλες τις φρικαλεότητες που συµβαίνουν γύρω µας, γιατί εάν συνεχίσω, νοµίζω ότι θα πεθάνω. ∆εν έχω άλλα περιθώρια για συναισθηµατική διαχείριση της κατάστασης· πονάω, δεν το αντέχω.
Είναι πολύ ελπιδοφόρο να βλέπουµε µε πόσο θάρρος έχουν ορθώσει το ανάστηµά τους οι γυναίκες στο Ιράν και παλεύουν µε απίστευτο σθένος απέναντι στο θεοκρατικό καθεστώς της χώρας τους. Έχουμε την ελπίδα ότι οι νέες γυναίκες θα σπάσουν τον κλοιό της πατριαρχίας;
Όλα γίνονται αργά σε αυτήν τη χώρα. Και δεν µπορείς να αποµονώσεις κάτι, να το ποτίσεις και να ανθίσει. Είναι γενικότερο θέµα παιδείας, νοοτροπίας, πολιτείας, θρησκείας. Ο Αλέξανδρος Ρήγας έκανε µια καίρια παρέµβαση στο έργο µε την αποστροφή «ακόµη και σήµερα ακούγεται το “η δε γυνή ίνα φοβήται τον άνδρα”». Για ποιο λόγο να τον φοβάται; Όταν µου το είπε ο Αλέξανδρος ήµασταν έξω από ένα σουπερµάρκετ και µε πήραν τα κλάµατα. Αυτές τις πεποιθήσεις εάν δεν τις σκοτώσεις εξαρχής, µεγαλώνουν και µετατρέπονται σε κάτι ιερό, απόλυτα ορθό, ηθικό. ∆εν είναι, όµως.
Τελευταία, που τα «παλικάρια» ακονίζουν τα µαχαίρια τους, αρχίζουµε να κοιτάµε ξανά το θέµα. ∆εν είναι δολοφονία, είναι γυναικοκτονία, είναι φασισµός. Σχεδόν κάθε εβδοµάδα ένας –όχι, δεν θα τον χαρακτηρίσω άρρωστο– αφέντης δίνει λύση στο πρόβληµά του µε τρόπο περίεργο: «∆εν µπορεί να µη µε θες, σε σκοτώνω». Αυτό καθορίζει την πατριαρχία: η ιδιοκτησία. Αυτό το «η δε γυνή ίνα φοβήται τον άνδρα» δεν αφορά µόνο τον ορθόδοξο χριστιανισµό, ισχύει παντού. Κι εµείς το συντηρούµε και το αναπαράγουµε όταν µεγαλώνουµε κορίτσια µε πρότυπα όπως να ονειρεύονται ένα πλουµιστό νυφικό ή έναν ευκατάστατο σύζυγο.
Ο φαλλοκράτης, συµβιβασµένος, αριβίστας Πραξιτέλης είναι παρατραβηγµένο να πούµε ότι αντιπροσωπεύει τον Νεοέλληνα;
Όχι µόνο τον τωρινό αλλά και τον µελλοντικό.
Απαισιόδοξη προσέγγιση!
Είµαι απλώς ρεαλίστρια. Και είµαι 67 χρόνων – πώς να σκεφτώ διαφορετικά; Κι αν δεν έχω ζήσει… έχω δει τόσα. Να µεταµορφώνονται άνθρωποι σε «ρινόκερους». ∆εν µαθαίνεις τι να αγαπάς, µαθαίνεις τι σε συµφέρει. Kαι πάλι είναι ταξικό το θέµα. ∆εν το λέω εγώ επειδή δεν έχω περιουσία, ούτε είµαι εναντίον κάποιου που αγοράζει ένα σπίτι. Αλλά µια ζωή τη σπαταλάµε στα δάνεια, ανταλλάσσουµε τον χρόνο µας για να αγοράσουµε ένα σπίτι. Και πώς περνάει η ζωή; Σε ένα τακ. Αυτά τα τούβλα που κοιτάµε τώρα τα έβλεπαν κάποιοι άλλοι, οι οποίοι έκαναν τον ίδιο κόπο να τα αποκτήσουν, το ίδιο χάσιµο χρόνου, µια µαταιότητα. Υπάρχει πάντα η ελπίδα οι άνθρωποι να ενδυναµώσουν τη συνείδησή τους, όχι όµως όταν θα γίνουν 67, αλλά όταν γεννήσουν και µεγαλώσουν τα παιδιά τους.
Ταυτόχρονα βλέπουµε ότι ο νεοφιλελευθερισµός οδηγεί στην άνοδο του νεοφασισµού, µε πιο πρόσφατο το παράδειγµα της Ιταλίας.
Οταν φροντίζεις να ιδιωτικοποιείς τα σχολεία, τα πανεπιστήµια… Το ίδιο πάλι θα σου απαντήσω: όταν δεν υπάρχει παιδεία, έγνοια για ουµανισµό, όταν κάποιος δεν µαθαίνει γράµµατα, δεν µαθαίνει την ιστορία του. Φροντίζουν µε τη φτωχοποίηση ώστε τα πράγµατα να κινούνται προς αυτή την κατεύθυνση. Τραµπουκίζουν µε πολέµους, δίνουν µεροκάµατα σε ανθρώπους να κατασκευάσουν όπλα και βόµβες. Όλα είναι ένα κουβάρι. Nα σου πω κάτι; Σ’ το λέω και από την πείρα µου και από την ψυχή µου: ένας άνεργος που έχει ζόρι να βγάλει το ενοίκιο, το φαγητό, τα έξοδα των παιδιών, τη ∆ΕΗ, δεν έχει όρεξη να ασχοληθεί µε τα κοινά.
Οπότε όλος αυτός ο µηχανισµός σε οδηγεί να συµπεριφέρεσαι όπως ο λαγός στα φώτα. Η ζωή ζωούλα, απλή επιβίωση. Γιατί να πάει καλύτερα ο κόσµος; Για µένα είναι τόσο απλό. Θα σου πω την πεµπτουσία της θεωρίας µου γι’ αυτό το θέµα: όταν δίνεις σε έναν άνθρωπο µε το σταγονόµετρο λίγη παιδεία, λίγη υγεία –πλήρωσε άµα θέλεις–, λίγες κοινωνικές παροχές τον αποκοινωνικοποιείς. Ακούω που λένε πολλοί: «∆εν πάω να ψηφίσω γιατί δεν πιστεύω στις εκλογές». ∆εν πιστεύεις; Να λοιπόν η Ιταλία, να τα «πεπόνια». Και σ’ το λέει ένα αναρχοκοµµούνι αυτό.
Πρόσφατα αθωώθηκαν οι κατηγορούµενοι για το σκάνδαλο της Siemens – µέσα σε αυτούς και ο Χριστοφοράκος. Το σκάνδαλο Novartis είναι απλώς µια «σκευωρία».
Η απάντησή µου είναι: µαγαζί τους είναι, ό,τι θέλουν κάνουν. Ο Λιγνάδης καταδικάστηκε και είναι έξω. ∆εν υπάρχει λογική. Και σκεπτόµενος άνθρωπος να είσαι, µε όλα αυτά κλείνεσαι γιατί θα τρελαθείς. Αθώος ο Χριστοφοράκος. Αυτό αφορά όλους µας γιατί αύριο θα βρεθεί άλλος Χριστοφοράκος. Τι λένε η κυβέρνηση και η ∆ικαιοσύνη; «Μη φοβάστε, Χριστοφοράκοι αυτού του κόσµου, εδώ είµαστε εµείς».
Στο έργο που ανεβάζουµε κεντρικό ρόλο έχει η υποκρισία της κοινωνίας. Όλα γίνονται κρυφά, όλα είναι «φαίνεσθαι». Αυτός ο αξιότιµος κύριος είναι παιδεραστής, απατεώνας, λαµόγιο; Εάν δεν φαίνεται, δεν είναι. Η Ζηνοβία µιλάει γι’ αυτά ανοιχτά, δεν τα θεωρεί µυστικά, τα λέει λαϊκά και απλά. Λέει, ας πούµε, για τον άντρα της ότι όταν τον παράτησε µια Κατσιβέλα, πήρε την παρθενιά του ένας αξιοσέβαστος του παλατιού. Τότε οι πούστηδες οι παλατιανοί βολευόντουσαν µε τους τσολιάδες στα ανάκτορα και οι χουντικοί µε τους λοκατζήδες.
INF0
Η πρεμιέρα της παράστασης «Κατάδεσμος», σε σκηνοθεσία Αλέξανδρου Ρήγα, θα γίνει το δεύτερο 15νθήμερο του Οκτωβρίου στο Θέατρο Μουσούρη.
