Από χθες Παρασκευή 25 Μαΐου ο Γενικός Κανονισμός Προστασίας Δεδομένων (General Data Protection Regulation – GDPR) άρχισε να ισχύει κανονικά.
Όποια υπηρεσία, επιχείρηση, εισπρακτική εταιρεία ή website ζητήσει από κάποιον Ευρωπαίο πολίτη προσωπικά δεδομένα –είτε είναι η διεύθυνση του ηλεκτρονικού του ταχυδρομείου και η ημερομηνία γέννησής του είτε είναι μια φωτογραφία και το επάγγελμά του– θα πρέπει να του εξηγήσει με απλά και κατανοητά λόγια πώς θα τα χρησιμοποιήσει, να του δίνει τη δυνατότητα πρόσβασης, διόρθωσης, διαγραφής, μεταφοράς και κλειδώματος αυτών και κυρίως να ζητεί ρητή συγκατάθεση για τη χρησιμοποίησή τους.
Είναι έτοιμοι οι δημόσιοι και ιδιωτικοί φορείς να εφαρμόσουν τον ΓΚΠΔ; Η απάντηση είναι όχι, παρότι διέθεταν περίπου δύο χρόνια να συμμορφωθούν.
Από τη Γενική Γραμματεία Πληροφοριακών Συστημάτων (ΓΓΠΣ) και τις τράπεζες έως τις ασφαλιστικές εταιρείες, τους οργανισμούς παροχής υπηρεσιών κοινής ωφέλειας (ΔΕΗ, ΕΥΔΑΠ, ΕΥΑΘ κ.λπ.), τις εταιρείες σταθερής και κινητής τηλεφωνίας, τα πάσης φύσεως κέντρα τηλεμάρκετινγκ και τηλεπωλήσεων, τα νοσηλευτήρια, τα ξενοδοχεία, τα ταξιδιωτικά γραφεία, τα σχολεία ακόμη και τους λιανέμπορους, λίγοι είναι προετοιμασμένοι. Πλήρως ανέτοιμο είναι και το ίδιο το ελληνικό κράτος, καθώς το σχετικό νομοσχέδιο του υπουργείου Δικαιοσύνης, το οποίο, μάλιστα, είχε τεθεί και σε δημόσια διαβούλευση, δεν έχει εισαχθεί ακόμη προς ψήφιση στη Βουλή! Το ίδιο βέβαια, συμβαίνει σε άλλα επτά κράτη-μέλη της ΕΕ (Βέλγιο, Βουλγαρία, Κύπρος, Τσεχία, Ουγγαρία, Λιθουανία και Σλοβενία).
Στη χώρα μας πολλές εταιρείες ξεκίνησαν την τελευταία στιγμή τη διαδικασία επικοινωνώντας με πελάτες τους και ζητώντας την έγκρισή τους για χρήση των προσωπικών τους δεδομένων με την Icap να κάνει λόγο για κλείσιμο της ψαλίδας, την οποία είχε αναδείξει με προηγούμενη έρευνά της σε ό,τι αφορά τον βαθμό ενημέρωσης και συμμόρφωσης. Στην εν λόγω έρευνα που πραγματοποιήθηκε στο τέλος του 2017, το 80% των ελληνικών επιχειρήσεων δεν είχαν ολοκληρωμένο πλαίσιο και σχέδιο που διασφάλιζαν τη συμμόρφωση με τον κανονισμό. Στο κρίσιμο ερώτημα της συμμόρφωσης με τον νέο Κανονισμό Προστασίας Δεδομένων, 57,7% των επιχειρήσεων δήλωσε εν μέρει συμμόρφωση, 22,6% καθόλου και 19,7% διαβεβαίωσε ότι έχει συμμορφωθεί.
Η βιασύνη της τελευταίας στιγμής έχει να κάνει και με τα βαριά πρόστιμα που προβλέπονται από τη μη συμμόρφωση. Το ανώτατο όριο ορίζεται σε 10 εκατ. ευρώ ή το 2% του ετήσιου τζίρου μιας εταιρείας και για ορισμένες παραβάσεις σε 20 εκατ. ευρώ ή το 4% του ετήσιου τζίρου (όποιο είναι μεγαλύτερο).
Σημειώνεται εδώ ότι την αρμοδιότητα για την εφαρμογή του κανονισμού έχει η Ανεξάρτητη Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (ΑΠΔΠΧ).
Ο νέος-παλιός κανονισμός (πρόκειται για την εξέλιξη της ντιρεκτίβας της Ευρωπαϊκής Ενωσης περί προστασίας προσωπικών δεδομένων, η οποία υπήρχε σε ισχύ από το 1995, όταν δεν υπήρχε ούτε καν η Google) έρχεται στον απόηχο της κατάχρησης προσωπικών δεδομένων 87 εκατομμυρίων χρηστών του Facebook από την Cambridge Analytica και παλιότερα τη Yahoo. Η τελευταία τον Οκτώβριο 2017 έδωσε νέα στοιχεία λέγοντας πως η παραβίαση δεδομένων που έγινε τον Αύγουστο 2013 επηρέασε τελικά τρία δισεκατομμύρια λογαριασμούς χρηστών της Yahoo και αποτελεί τη μεγαλύτερη παραβίαση δεδομένων στην ιστορία.
Ποιους αφορά ο ΓΚΠΔ;
O Γενικός Κανονισμός Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων αφορά όλους τους δημόσιους φορείς και όλες ανεξαιρέτως τις εταιρείες (ακόμη και εάν είναι εγκατεστημένες εκτός ΕΕ) που επεξεργάζονται προσωπικά δεδομένα Ευρωπαίων πολιτών.
Αφορά τους υπεύθυνους επεξεργασίας αυτών των δεδομένων αλλά και τους εκτελούντες αυτή για λογαριασμό των υπευθύνων. Αφορά δεδομένα που τηρούνται τόσο σε έγχαρτη όσο και σε ηλεκτρονική μορφή.
Αν, λοιπόν, μια επιχείρηση επεξεργάζεται προσωπικά δεδομένα εργαζομένων, πελατών-προμηθευτών, εάν διατηρεί σε φυσικό ή ηλεκτρονικό αρχείο το email τους, αν επικοινωνεί με τους πελάτες της ηλεκτρονικά για τις ανάγκες προβολής και προώθησης των προϊόντων της ή αν διαχειρίζεται ομαδικά ασφαλιστήρια συμβόλαια του προσωπικού της είναι υποχρεωμένη να συμμορφωθεί με τον κανονισμό.
Ο ΓΚΠΔ δεν εφαρμόζεται στην επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα από φυσικό πρόσωπο στο πλαίσιο αποκλειστικά προσωπικής ή οικιακής δραστηριότητας και, ως εκ τούτου χωρίς σύνδεση με κάποια επαγγελματική ή εμπορική δραστηριότητα.
Ποια θεωρούνται προσωπικά δεδομένα;
Είναι τα δεδομένα που αφορούν τη φυλετική ή εθνική προέλευση, τα πολιτικά φρονήματα, τις θρησκευτικές ή φιλοσοφικές πεποιθήσεις, τη συμμετοχή σε συνδικαλιστική οργάνωση, την υγεία, την κοινωνική πρόνοια και την ερωτική ζωή, τα σχετικά με ποινικές διώξεις ή καταδίκες, καθώς και τη συμμετοχή σε ενώσεις προσώπων συναφείς με τα παραπάνω.
Πoιοι τα χρησιμοποιούν;
Πολλές από τις καθημερινές δραστηριότητές σας βασίζονται στην επεξεργασία των προσωπικών δεδομένων:
•Η αγορά ενός προϊόντος μέσω του διαδικτύου.
•Η αίτηση για θέση εργασίας.
•Η αίτηση για τραπεζικό δάνειο.
•Η φόρμα που συμπληρώσατε για συμμετοχή στον διαγωνισμό της εταιρείας.
•Το ίδιο συμβαίνει και κατά την εγγραφή σας σε ένα διαδικτυακό (on-line) κατάστημα βιβλίων.
•Το σχολείο σας τηρεί δεδομένα για τους βαθμούς και τις επιδόσεις σας.
•Ο γιατρός που επισκεφτήκατε τηρεί τις ιατρικές σας εξετάσεις και άλλα σχετικά στοιχεία για την υγεία σας.
•Ο αθλητικός σύλλογος στον οποίο είστε μέλος τηρεί τα στοιχεία που δώσατε κατά την εγγραφή σας, καθώς και ιατρικά πιστοποιητικά.
•Το προφίλ σας στο Facebook περιέχει πληροφορίες για τους φίλους σας, τα ενδιαφέροντά σας αλλά και άλμπουμ με φωτογραφίες σας.
Πότε γίνονται αντικείμενο επεξεργασίας;
Σύμφωνα με τους κανόνες της ΕΕ, τα προσωπικά σας δεδομένα μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο επεξεργασίας μόνο σε ορισμένες περιπτώσεις και υπό ορισμένους όρους, όπως:
– αν έχετε δώσει τη συγκατάθεσή σας(πρέπει να ενημερώνεστε για τη συλλογή των δεδομένων σας),
– αν η επεξεργασία των δεδομένων είναι αναγκαία για μια σύμβαση, αίτηση για θέση εργασίας ή αίτηση χορήγησης δανείου,
– αν υπάρχει νομική υποχρέωση για επεξεργασία των δεδομένων σας,
– αν η επεξεργασία είναι προς το «ζωτικό συμφέρον» σας, π.χ. αν ένας γιατρός χρειάζεται πρόσβαση στα ιατρικά σας δεδομένα σε περίπτωση ατυχήματος,
– αν η επεξεργασία είναι αναγκαία για την άσκηση καθηκόντων που εξυπηρετούν το δημόσιο συμφέρον ή για την άσκηση καθηκόντων από την κυβέρνηση, τις φορολογικές αρχές, την αστυνομία ή άλλους δημόσιους φορείς.
Προσωπικά δεδομένα σχετικά με τη φυλετική ή την εθνοτική καταγωγή σας, τον σεξουαλικό προσανατολισμό, τα πολιτικά φρονήματα, τις θρησκευτικές ή φιλοσοφικές πεποιθήσεις, τη συμμετοχή σε συνδικαλιστικές οργανώσεις ή την υγεία σας δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο επεξεργασίας παρά μόνο σε συγκεκριμένες περιπτώσεις (π.χ. όταν έχετε δώσει τη ρητή συγκατάθεσή σας ή όταν η επεξεργασία είναι απαραίτητη για λόγους ουσιαστικού δημόσιου συμφέροντος, βάσει του δικαίου της Ενωσης ή του εθνικού δικαίου).
Οι κανόνες αυτοί ισχύουν τόσο για τους δημόσιους όσο και για τους ιδιωτικούς φορείς.
Πώς ξέρετε αν κάποιοι τα χρησιμοποιούν παράνομα;
Το πρόσωπο ή ο φορέας που επεξεργάζεται τα δεδομένα σας, ο οποίος καλείται «υπεύθυνος επεξεργασίας δεδομένων», πρέπει να σέβεται τους κανόνες της ΕΕ σχετικά με την επεξεργασία και αποθήκευση των προσωπικών σας δεδομένων:
– τα δεδομένα σας μπορούν να συλλέγονται μόνο για σαφώς καθορισμένους νόμιμους σκοπούς,
– δεν πρέπει να σας ζητείται υπερβολικά μεγάλος αριθμός δεδομένων,
– τα δεδομένα που προσδιορίζουν την ταυτότητά σας (π.χ. το όνομα ή τα στοιχεία επικοινωνίας σας) δεν πρέπει να φυλάσσονται πέραν του αναγκαίου χρονικού διαστήματος,
– θα πρέπει να μπορείς να διορθώσεις, να διαγράψεις ή να κλειδώσεις ανακριβή δεδομένα που σας αφορούν,
– τα προσωπικά σας δεδομένα πρέπει να προστατεύονται από τυχαία ή παράνομη καταστροφή, απώλεια, αλλοίωση ή δημοσιοποίηση.
Σε περίπτωση κλοπής, απώλειας ή παράνομης απόκτησης ευαίσθητων προσωπικών πληροφοριών (παραβίαση προσωπικών δεδομένων), ο πάροχος πρέπει να ενημερώσει την εθνική αρχή προστασίας δεδομένων. Ο υπεύθυνος επεξεργασίας δεδομένων πρέπει επίσης να σας ενημερώσει αμέσως σε περίπτωση που τίθενται σε κίνδυνο τα προσωπικά σας δεδομένα ή η ιδιωτική σας ζωή εξαιτίας της παραβίασης.
Παράνομη συλλογή ή κακή χρήση
Αν νομίζετε ότι τα δεδομένα σας δεν χρησιμοποιούνται σύμφωνα με τους κανόνες ή ότι έχουν υποστεί παράνομη επεξεργασία, μπορείτε να κάνετε καταγγελία στον υπεύθυνο επεξεργασίας δεδομένων (το πρόσωπο ή τον φορέα που επεξεργάζεται τα δεδομένα σας).
Εχετε το δικαίωμα:
– να απαιτήσετε να διορθωθούν, να διαγραφούν ή να κλειδωθούν τα δεδομένα,
– να ζητήσετε από τον υπεύθυνο επεξεργασίας δεδομένων να ενημερώσει όσους έχουν ήδη δει τα ανακριβή δεδομένα, εκτός αν γι’ αυτό απαιτείται δυσανάλογη προσπάθεια.
Αν δεν λάβετε μια λογική απάντηση από τον υπεύθυνο επεξεργασίας, μπορείτε να στείλετε καταγγελία στην εθνική αρχή προστασίας δεδομένων. Μπορείτε, επίσης, να προσφύγετε απευθείας στα δικαστήρια κατά της σχετικής επιχείρησης ή του φορέα αντί να απευθυνθείτε πρώτα στην εθνική αρχή προστασίας δεδομένων.
Επίσης, μπορεί να δικαιούστε αποζημίωση εάν έχετε υποστεί υλική ή μη υλική ζημία (π.χ. οικονομικό ή ψυχολογικό πρόβλημα αντίστοιχα) εξαιτίας του γεγονότος ότι μια επιχείρηση ή ένας φορέας δεν τήρησε τους κανόνες της ΕΕ για την προστασία δεδομένων.
Πότε έχετε πρόσβαση;
Μπορείτε να ζητήσετε πρόσβαση στα προσωπικά σας δεδομένα που διατηρεί μια επιχείρηση ή ένας φορέας και έχετε το δικαίωμα να λάβετε αντίγραφο των δεδομένων σας δωρεάν σε εύχρηστο μορφότυπο. Θα πρέπει να σας απαντήσουν εντός ενός μηνός και οφείλουν να σας δώσουν αντίγραφο των προσωπικών σας δεδομένων καθώς και κάθε συναφή πληροφορία σχετικά με το πώς χρησιμοποιήθηκαν ή χρησιμοποιούνται τα δεδομένα αυτά.
Πότε δίνετε τη συγκατάθεσή σας;
Οταν μια επιχείρηση ή φορέας ζητά τη συγκατάθεσή σας, πρέπει να δηλώσετε ρητώς ότι συμφωνείτε υπογράφοντας π.χ. ένα δελτίο συγκατάθεσης ή επιλέγοντας «ναι» όταν σε κάποιον ιστότοπο σάς ζητείτει να απαντήσετε με ναι/όχι.
Δεν αρκεί απλώς να δείξετε ότι δεν συμφωνείτε μαρκάροντας π.χ. την επιλογή ότι δεν θέλεις να λαμβάνεις ηλεκτρονικά μηνύματα για σκοπούς εμπορικής προώθησης. Πρέπει να δηλώσετε ρητώς ότι συμφωνείτε με την αποθήκευση/επαναχρησιμοποίηση των δεδομένων σας για τον σκοπό αυτόν.
Πρέπει επίσης να σας δοθούν οι παρακάτω πληροφορίες προτού αποφασίσετε να δώσετε τη συγκατάθεσή σας:
– πληροφορίες σχετικά με την επιχείρηση/τον φορέα που θα επεξεργαστεί τα δεδομένα, μεταξύ άλλων τα στοιχεία επικοινωνίας τους, καθώς και τα στοιχεία επικοινωνίας του υπευθύνου προστασίας δεδομένων (ΥΠΔ), εάν υπάρχει,
– ο λόγος για τον οποίο η επιχείρηση/ο φορέας θα χρησιμοποιήσει τα προσωπικά σας δεδομένα,
– το διάστημα για το οποίο πρόκειται να διατηρηθούν τα προσωπικά σου δεδομένα,
– τα λεπτομερή στοιχεία κάθε άλλης επιχείρησης ή φορέα που θα λάβει τα προσωπικά σας δεδομένα,
– πληροφορίες σχετικά με τα δικαιώματά σας για προστασία των δεδομένων σας (πρόσβαση, διόρθωση, διαγραφή, καταγγελία, ανάκληση της συγκατάθεσης).
Ολα αυτά τα στοιχεία πρέπει να παρέχονται με σαφή και κατανοητό τρόπο.
