Οι διεθνείς δημοσιογραφικές ενώσεις σταθερά στο πλευρό του Documento και της ελευθεροτυπίας στην Ελλάδα, κόντρα στις διώξεις δημοσιογράφων.
Οι τελευταίες εξελίξεις με τη σύλληψη του Μένιου Φουρθιώτη, άλλοτε εκλεκτού του Στέλιου Πέτσα και της διαβόητης λίστας του, συμπίπτουν για κακή τύχη της κυβέρνησης με τη δημοσίευση έκθεσης που φέρει την υπογραφή του Συμβουλίου της Ευρώπης για την ελευθερία του Τύπου, η οποία αποτελεί ηχηρό χαστούκι για τη στάση της κυβέρνησης Μητσοτάκη απέναντι στο Documento, παρότι στην Ελλάδα επικρατεί απέραντη σιωπή.
Για πολλοστή φορά μέσα σε ελάχιστους μήνες σύσσωμες οι δημοσιογραφικές ενώσεις και οργανώσεις σε όλο τον κόσμο σπεύδουν να εκδώσουν δηλώσεις στήριξης στο Documento και να εκφράσουν την ανησυχία τους για το επίπεδο της ελευθερίας του Τύπου στη χώρα που αρέσκεται να αυτοαποκαλείται «κοιτίδα της δημοκρατίας». Λίγες μόλις εβδομάδες μετά τη μαφιόζικη εκτέλεση του δημοσιογράφου Γιώργου Καραϊβάζ, η καταγγελία του Κώστα Βαξεβάνη την περασμένη Παρασκευή για την ύπαρξη συμβολαίου θανάτου εναντίον του στον υπόκοσμο έπεσε σαν κεραυνός στα δημοσιογραφικά γραφεία, με τους συναδέλφους μας να συνειδητοποιούν ότι η κατάσταση στην Ελλάδα είναι πραγματικά προβληματική.
Η διεθνής ανησυχία όμως δεν θα ήταν τόσο έντονη αν δεν είχαν προηγηθεί σοβαρά περιστατικά περιστολής της ελευθερίας του Τύπου, και μάλιστα συγκεντρωμένα γύρω από ένα συγκεκριμένο Μέσο, το Documento, το οποίο επέμενε πεισματικά να μην ωραιοποιεί την εικόνα της κυβέρνησης, να ερευνά και να αποκαλύπτει.
Η απόπειρα οικονομικού στραγγαλισμού
Μέσα σε λιγότερο από δύο χρόνια τα περιστατικά που ώθησαν τις διεθνείς δημοσιογραφικές οργανώσεις και τα ΜΜΕ να κινητοποιηθούν στηρίζοντας έμπρακτα το Documento ήταν πολλά, αρχής γενομένης από την προσπάθεια οικονομικού στραγγαλισμού της εφημερίδας τον Νοέμβριο του 2019, μόλις πέντε μήνες μετά την εκλογή της κυβέρνησης Μητσοτάκη. Ηταν τότε που η εφημερίδα κατήγγειλε δημόσια ότι ύστερα από ισχυρές πιέσεις στελεχών του Μεγάρου Μαξίμου οι διαφημιζόμενες εταιρείες αποσύρθηκαν από τις συμφωνίες που είχαν με τον όμιλο, υλοποιώντας μια προσπάθεια να προκληθεί οικονομική ασφυξία και οι δεκάδες εργαζόμενοι να βρεθούν στον δρόμο.
Οι καταγγελίες τότε βρήκαν ευήκοα ώτα στη Γερμανία, με το δημόσιο ραδιόφωνο Deutschlandfunk να δημοσιεύει εκτενές ρεπορτάζ για το θέμα. «Ο Βαξεβάνης φημίζεται ως ενοχλητικός, είναι αγκάθι στα πλευρά για πολλά πολιτικά πρόσωπα. Εδώ και χρόνια ερευνά τη διαφθορά» ανέφερε μεταξύ άλλων το Deutschlandfunk, ενώ από εκεί η είδηση φτάνει μέχρι τους Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα (RSF) που την αναμεταδίδουν κάνοντάς την ευρύτερα γνωστή.
Αξίζει να σημειωθεί η «ηχηρή» σιωπή της ΕΣΗΕΑ, η οποία δεν κατάφερε να αρθρώσει ούτε μια λέξη για την προσπάθεια στραγγαλισμού μιας εφημερίδας πανελλαδικής κυκλοφορίας.
Το όνειδος της λίστας Πέτσα
Η πανδημία του κορονοϊού έφερε στην Ελλάδα και επιδημία κυβερνητικού αυταρχισμού. Εφόσον η προσπάθεια του οικονομικού στραγγαλισμού είχε αποτύχει, η κυβέρνηση αυτοεκτέθηκε, καταρτίζοντας μια αμφιλεγόμενη λίστα ΜΜΕ στα οποία θα χορηγούνταν συνολικά 20 εκατ. ευρώ προκειμένου να διαφημίσουν την καμπάνια «Μένουμε σπίτι» για τα μέτρα κατά της διασποράς του κορονοϊού. Από τον… πολύ μακρύ κατάλογο μιας αχρείαστης κατά την άποψη της εφημερίδας καμπάνιας –καθώς θα μπορούσε να προβληθεί δωρεάν για λόγους δημόσιου συμφέροντος–, η οποία τελικά δημοσιεύτηκε, έλειπε φυσικά ένα Μέσο: το Documento.
Οι καταγγελίες από το εξωτερικό έγιναν εντονότερες, αφού άρχισε να διαλύεται κάθε αμφιβολία για τις κυβερνητικές διαθέσεις στον χώρο του Τύπου. Σε αυτό το πλαίσιο το Media Freedom Rapid Response αλλά και το εγνωσμένου κύρους Διεθνές Ινστιτούτο Τύπου (IPI) δημοσιεύουν κοινή ανακοίνωση-κόλαφο κατά της κυβέρνησης Μητσοτάκη για τη λίστα Πέτσα, κάνοντας ρητή αναφορά στην περίπτωση του Documento. «Απέχοντας από τις αρχές της αντικειμενικότητας ή της δικαιοσύνης, φαίνεται ότι τα κριτήρια που χρησιμοποιήθηκαν για να επιλεχθούν τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης που έλαβαν κρατική χρηματοδότηση κατά τη διάρκεια της πανδημίας Covid-19 ήταν στην καλύτερη περίπτωση αυθαίρετα και στη χειρότερη περίπτωση τιμωρούσαν τα μέσα ενημέρωσης με περιεχόμενο εναντίον της κυβέρνησης», αναφέρουν.
Μάλιστα ο τότε πρόεδρος του Ευρωκοινοβουλίου Νταβίντ-Μαρία Σασόλι απάντησε προσωπικά σε επιστολή του Κ. Βαξεβάνη, τονίζοντας ότι λαμβάνει υπόψη τις ανησυχίες του εκδότη του Documento για την ελευθερία του Τύπου στην Ελλάδα.
Ως επιστέγασμα, η έκθεση που δημοσιεύτηκε τη Μ. Τετάρτη και εκφράζει το Συμβούλιο της Ευρώπης αναφέρει ρητά την περίπτωση του Documento και την εκδικητική προσπάθεια εξόντωσής του: «Τα ελληνικά μέσα μαζικής ενημέρωσης που επικρίνουν την κυβέρνηση, για παράδειγμα, αποκλείστηκαν από ένα πρόγραμμα οικονομικής στήριξης 20 εκατ. ευρώ. Πολλά που θεωρούνταν “αντιπολιτευτικά” έλαβαν δυσανάλογα χαμηλότερα επίπεδα διαφημιστικών εσόδων […] σε σύγκριση με πιο φιλικά προς την κυβέρνηση μέσα ενημέρωσης, παρόλο που πολλά είχαν μεγαλύτερη κυκλοφορία και αναγνωσιμότητα. Το Documento, εβδομαδιαία ερευνητική εφημερίδα, αποκλείστηκε εξ ολοκλήρου από κρατική χρηματοδότηση. Ο δημοσιογράφος και εκδότης του τόνισε ότι επρόκειτο για σαφή αντίποινα για την κριτική και τις πρόσφατες έρευνες» αναφέρει χαρακτηριστικά η έκθεση της πλατφόρμας του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Ελευθερία των ΜΜΕ με την υπογραφή 14 διεθνών οργανισμών ελευθερίας του Τύπου: IPIEFJ, IFJ, AEJ, Article19, RSF, CPJ, INDEX, IPI, INSI, Rory Peck Trust, EBU, PEN, ECPMF, Free Press Unlimited.
Προσαγωγές δημοσιογράφων του Documento
Ενα βίαιο και εξοργιστικό περιστατικό στις 17 Νοεμβρίου 2020, που περιλάμβανε την προσαγωγή και την επιβολή προστίμου στον υπογράφοντα αυτό το άρθρο καθώς κάλυπτε τα σοβαρά επεισόδια και τις συλλήψεις διαδηλωτών στο κέντρο της Αθήνας, στάθηκε η αφορμή για μαζική καταδίκη της κυβερνητικής και αστυνομικής αυθαιρεσίας που δέχονται οι δημοσιογράφοι στο πεδίο.
Μέσα σε λίγες ημέρες διεθνείς οργανώσεις όπως το IPI, οι RSF, το παρατηρητήριο Mapping Media Freedom αλλά και το Διεθνές Κέντρο Προστασίας Δημοσιογράφων (CPJ) εξέδωσαν ανακοινώσεις στήριξης προς τους δημοσιογράφους του Documento και καταδίκης του κυβερνητικού αυταρχισμού.
Οι οργανώσεις αυτές κινήθηκαν εξίσου γρήγορα και όταν τον Φεβρουάριο του 2021 ο φωτορεπόρτερ του Documento Μάριος Μπίκος προσήχθη στη ΓΑΔΑ κατά τη διάρκεια κάλυψης συγκέντρωσης. Και στις δύο περιπτώσεις οι δημοσιογραφικές οργανώσεις που καταδίκασαν τα γεγονότα επέμειναν στην πρακτική της ΕΛΑΣ να αρνείται πεισματικά να αναγνωρίσει τις δημοσιογραφικές διαπιστεύσεις των προσαχθέντων μελών του Τύπου.
Εντάλματα σύλληψης κατά του Βαξεβάνη
Μέσα στους τελευταίους μήνες εκδόθηκαν δύο εντάλματα σύλληψης κατά του εκδότη του Documento. Ειδικά το πρώτο από αυτά αποτελεί ακόμη μία σαφή προσπάθεια εκφοβισμού και περιστολής της δημοσιογραφικής ελευθερίας, αφού είναι αποτέλεσμα της μήνυσης που κατέθεσαν 22 αστυνομικοί της ΓΑΔΑ επειδή το Documento δημοσίευσε –ως όφειλε– το εξώδικο που είχαν στείλει νωρίτερα οι ίδιοι αφήνοντας να φανούν τα ονόματά τους. Η υπόθεση αφορούσε την αναδημοσίευση ρεπορτάζ της «Εφημερίδας των Συντακτών» που περιείχε καταγγελίες για βασανισμούς προσαχθέντων διαδηλωτών στη ΓΑΔΑ.
Το γεγονός της έκδοσης εντάλματος σύλληψης καταγράφηκε από το IPI στο παρατηρητήριο για την ελευθερία του Τύπου Media Mapping Freedom. Παράλληλα προκάλεσε και το ενδιαφέρον του ιταλικού Professione Reporter, όπου σημειώνεται ότι υπάρχει σημαντική πίεση στη δημοσιογραφία στην Ελλάδα και κάνει εκτενή αναφορά σε όλα τα παραπάνω περιστατικά.
Τελευταίο επεισόδιο το συμβόλαιο θανάτου
Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι στα παραπάνω αποτυπώνεται και η κλιμάκωση της επίθεσης κατά του Documento. Από τον οικονομικό στραγγαλισμό στις μεθόδους εκφοβισμού δημοσιογράφων μιας εφημερίδας μέσω προσαγωγών, στα εντάλματα σύλληψης κατά του εκδότη και τελικά η κορύφωση με το αδιανόητο συμβόλαιο θανάτου κατά του Κ. Βαξεβάνη, η ύπαρξη του οποίου όσο περνούν οι ώρες μετατρέπεται από ένδειξη σε βεβαιότητα.
Μαζί με την κλιμάκωση των επιθέσεων όμως είναι λογικό να αυξάνεται και το κύμα συμπαράστασης από τις διεθνείς οργανώσεις και τα ΜΜΕ όλου του κόσμου. Στις εξαιρετικά σημαντικές και άμεσες αντιδράσεις του IPI, των RSF, του Human Rights Watch και του International Media Support έρχεται να προστεθεί η κοινή ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής και της Διεθνούς Ομοσπονδίας Δημοσιογράφων (EFJ και IFJ), οι οποίες με το κύρος τους ασκούν ιδιαιτέρως μεγάλη πίεση ώστε να πάψει η στοχοποίηση του Κ. Βαξεβάνη και κατ’ επέκταση του Documento, του documentonews.gr και του koutipandoras.gr. Στην εκτενή ανακοίνωσή τους τονίζουν ότι «ο Βαξεβάνης είναι γνωστός για τις σχετικές με τη διαφθορά έρευνες που διεξάγει» και πως σύμφωνα με τον ίδιο «αυτές οι απειλές συνδέονται με πρόσφατες αποκαλύψεις της εφημερίδας του που αφορούν έναν αμφιλεγόμενο τηλεοπτικό παρουσιαστή, στον οποίο η κυβέρνηση παρείχε υπερβολική αστυνομική προστασία».
Ταυτόχρονα, ο Ρικάρντο Γκουτιέρεζ, γενικός γραμματέας της EFJ, δήλωσε πως «κανένας δημοσιογράφος δεν πρέπει να εργάζεται υπό συνθήκες φόβου και ό,τι κι αν αντιμετωπίζει ο συνάδελφος, αποτελεί πηγή ανησυχίας για όλους μας. Οι ελληνικές αρχές πρέπει να αντιληφθούν τη σοβαρότητα της κατάστασης και να κάνουν ό,τι είναι δυνατόν για να αποφευχθεί ακόμη μια δολοφονία δημοσιογράφου».
Η είδηση για το συμβόλαιο θανάτου κατά του Κ. Βαξεβάνη μεταδόθηκε επίσης παγκοσμίως από το Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων, με αποτέλεσμα να δημοσιευτεί σε πολλά ΜΜΕ σε όλο τον κόσμο, ενώ και το ανερχόμενο Euractiv αφιέρωσε εκτενές ρεπορτάζ στο θέμα.
Τα «δημοσιογραφικά μάτια» στραμμένα στην Ελλάδα
Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές η έρευνα για την καταγγελία περί συμβολαίου θανάτου κατά του Κ. Βαξεβάνη βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη, ενώ ξένοι συνάδελφοι και διεθνείς δημοσιογραφικές ενώσεις συνεχίζουν να μας… βομβαρδίζουν με ερωτήσεις τόσο για τη συγκεκριμένη υπόθεση όσο και γενικότερα για το αν και πώς η δημοσιογραφία επιτελεί το έργο της στην Ελλάδα.
Δεν είναι τυχαίο ότι μέσα σε μόλις έναν χρόνο οι RSF έριξαν την Ελλάδα κατά πέντε θέσεις στην ετήσια κατάταξη των κρατών με κριτήριο την ελευθερία του Τύπου, βυθίζοντάς τη στην 70ή θέση.
«Η δημοσιογραφία δεν ορίζεται στα στενά πλαίσια που θέλουν η κυβέρνηση και τα τοπικά Μέσα. Οι επιθέσεις στο Documento θα έχουν κόστος γιατί είμαστε μέρος μιας ουσιαστικής λειτουργίας που την εκτιμούν σε όλο τον κόσμο» έγραψε ο Κ. Βαξεβάνης σχολιάζοντας την έκθεση του Συμβουλίου της Ευρώπης και αποτυπώνοντας την ομόθυμη στήριξη του Documento από τους ξένους συναδέλφους μας.
Σε μια εποχή όπου οι βεβαιότητες παύουν να έχουν οποιαδήποτε αξία και συγκρούονται καθημερινά με τη βίαιη πραγματικότητα, δύο πράγματα παραμένουν δεδομένα: αφενός ότι εμείς δεν θα σταματήσουμε να κάνουμε τη δουλειά μας, αφετέρου ότι τα μάτια όλου του δημοσιογραφικού κόσμου είναι πλέον στραμμένα με μεγάλη ανησυχία στην Ελλάδα. Μας βλέπουν, κύριοι…