Μια συζήτηση χωρίς δίχτυ ασφαλείας με τον ταλαντούχο ηθοποιό που μιλάει πάντα έξω από τα δόντια και παίρνει δημόσια θέση για όλα τα καυτά ζητήματα που μας απασχολούν, ακόμη κι αν το πληρώνει.
Μιλάει πάντα ξεκάθαρα και παίρνει θέση για όλα. Δεν μπορεί να μην το κάνει. Επειτα από 13 χρόνια στον καλλιτεχνικό χώρο ξέρει πια να προχωράει με τους δικούς του όρους, έχοντας μάθει να μη συμβιβάζεται, να μην ωραιοποιεί, να μη στρογγυλεύει την αλήθεια ούτε στον εαυτό του. Είναι πολύ ενεργός στα social media, στις κινητοποιήσεις, τις απεργίες, στο κίνημα MeToo, στα κινήματα αλληλεγγύης. Παθιάζεται, αντιδρά, κερδίζει φίλους, αλλά κάνει και εχθρούς. Ωριμάζοντας προσωπικά και καλλιτεχνικά, επιλέγει έναν πιο ορθολογικό δημόσιο λόγο και στη δουλειά του διαλέγει πλέον ο ίδιος τα επόμενα πρότζεκτ του. Και εμβαθύνει στην τέχνη του θεάτρου μέσα από το ολοκληρωτικό του δόσιμο στη Σχολή Θεάτρου Τεχνών Εκατό στο Ιδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης. Εκεί τον συναντήσαμε για μια συζήτηση χωρίς δίχτυ ασφαλείας, όπως πάντα.
Θα ήθελα να ξεκινήσουμε με ένα σχόλιο για τα αποτελέσματα του πρώτου γύρου των αυτοδιοικητικών εκλογών.
Ο μεγάλος νικητής των εκλογών ήταν η αποχή και ο μεγάλος χαμένος η κοινωνία. Είναι εύκολο να κατηγορήσει κάποιος το εκλογικό σώμα. Ακούω και διαβάζω διάφορα. «Δεν ενδιαφέρονται», «καλά να πάθουν», «ας ψηφίζανε». Οσοι ζητούν την ψήφο του λαού οφείλουν να παρουσιάσουν μια πρόταση για καλύτερη διοίκηση – διακυβέρνηση. Αν η πλειοψηφία της κοινωνίας απέχει από τις εκλογές, είναι χρέος και ιστορική ευθύνη της Αριστεράς να παρουσιάσει ένα πρόγραμμα που θα εμπνεύσει. Να δώσει όραμα και ελπίδα, όχι να κουνάει το δάχτυλο σε όσους δεν την ψήφισαν.
Υποστήριξες δημόσια τον Χάρη Δούκα για τη δεύτερη Κυριακή.
Η εικόνα εγκατάλειψης και παρακμής τα τελευταία τέσσερα χρόνια ήταν εφιάλτης, όπως και ο «Μεγάλος περίπατος» του Κώστα Μπακογιάννη. Ενα απέραντο, επικίνδυνο εργοτάξιο εκατομμυρίων ευρώ που θα μπουν στις τσέπες κάποιων. Για το τίποτε. Για μια διαπλάτυνση ενός μέτρου πεζοδρομίου. Κανένα δίλημμα δεν είχα να στηρίξω τον Χάρη Δούκα υπό αυτές τις συνθήκες.
Πώς αισθάνεσαι με όσα ανατριχιαστικά παρακολουθούμε στη Λωρίδα της Γάζας;
Είμαστε στο ίδιο έργο θεατές. Η ακροδεξιά εθνικιστική κυβέρνηση του Ισραήλ, χρησιμοποιώντας ως δικαιολογία την τυφλή βία της φονταμενταλιστικής Χαμάς απέναντι σε αμάχους, ισοπεδώνει για μία ακόμη φορά τη Λωρίδα της Γάζας, σκορπώντας θάνατο στον επί δεκαετίες δοκιμαζόμενο λαό της Παλαιστίνης. Δύο και πλέον εκατομμύρια άνθρωποι σε μερικά τετραγωνικά χιλιόμετρα, αποκλεισμένοι από στεριά και θάλασσα, χωρίς πρόσβαση σε πόσιμο νερό και ηλεκτρισμό, βομβαρδίζονται ανηλεώς μην έχοντας ουδεμία έξοδο διαφυγής. Πρόκειται για ένα από τα πιο ειδεχθή εγκλήματα πολέμου στην ιστορία της ανθρωπότητας. Και από τα πιο άνισα, καθώς η όποια σύγκριση σε δύναμη πυρός Παλαιστινίων και Ισραηλινών είναι ασύμμετρη.
Γιατί αποφάσισες να ασχοληθείς με μια θεατρική σχολή; Δεν έχουμε ήδη αρκετές;
Η Τεχνών Εκατό που ίδρυσε ο Λάκης Λαζόπουλος συμπράττει με το Ιδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης όπου μεταστεγάστηκε. Είναι μια επανεκκίνηση της σχολής από τον ερχόμενο Νοέμβριο, με μένα ως διευθυντή και με πολλούς σημαντικούς συνεργάτες. Ενα ισχυρό κίνητρο να ασχοληθώ ήταν ότι η σύμπραξη της σχολής με το ίδρυμα μπορεί να δημιουργήσει ένα νέο καλλιτεχνικό πόλο στην Αθήνα, ένα φυτώριο ιδεών, αφού στο τέταρτο έτος οι σπουδαστές θα ετοιμάζουν επαγγελματικές παραστάσεις. Πάντα πίστευα ότι αναζητώντας το θέατρο στην ουσία αναζητάς τη δημοκρατία. Είμαι διευθυντής αλλά δεν θεωρώ ότι είμαι αυτός που κατέχει τη γνώση ή ξέρει παραπάνω από τον άλλο. Οι καθηγητές και οι σπουδαστές συνδιαμορφώνουν το πρόγραμμα, η σχέση είναι αμφίδρομη και οι αποφάσεις συλλογικές.
Και ο νέος πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ τα ίδια λέει για τη συνδιαμόρφωση της πολιτικής με τους πολίτες. Πώς σου φαίνεται το «φαινόμενο» Στέφανος Κασσελάκης;
Δεν ανήκει στο είδος των πολιτικών που γνωρίζουμε. Πρέπει να σεβόμαστε τις αποφάσεις της δημοκρατίας, να τις κρίνουμε μεν αλλά να τις σεβόμαστε. Υπάρχει πολύ μεγάλη απόγνωση στην κοινωνία με όλα αυτά που συμβαίνουν από ένα κράτος που είναι διαλυμένο και φαίνεται παντού. Εχω την αίσθηση ότι οφείλουμε να δώσουμε την ανοχή μας στη νέα ηγεσία και να περιμένουμε να δούμε ποιο είναι το όραμα του Κασσελάκη και όσων τον πλαισιώνουν. Δεν θέλω να είμαι φοβικός γιατί βλέπω πολύ μεγάλο κομμάτι της Αριστεράς φοβικό απέναντι στο νέο. Δεν υπάρχει «Αριστερά by the book».
Μπορεί η Αριστερά σήμερα να εμπνεύσει τον κόσμο;
Η κοινωνία διψάει για έμπνευση. Ο Κασσελάκης πέτυχε να εκλεγεί πρόεδρος μέσα σε ένα μήνα επειδή ενέπνευσε κάποιους ανθρώπους. Το να κατηγορούμε αυτούς που εμπνεύστηκαν είναι απαράδεκτο. Το να κατηγορούμε κάποιον επειδή ενέπνευσε τον κόσμο είναι χαζό. Αντί να βρίζουμε τους άλλους, γιατί δεν βρίσκουμε εμείς έναν άλλο τρόπο να εμπνεύσουμε με το δικό μας όραμα τους άλλους; Εγώ προσωπικά θαυμάζω όσους κάνουν πράξεις, όπως οι άνθρωποι του Ρουβίκωνα που τρέχουν να προσφέρουν αλληλεγγύη παντού, εμπνέοντας κόσμο να συστρατευτεί μαζί τους για μια άμεση δράση.
Καταφεύγουν σε βίαιες πράξεις, θα σου αντιτείνει κάποιος.
Είναι μια βία στο πλαίσιο του συμβολισμού. Γιατί αν μιλήσουμε για βία, θα πρέπει να πούμε για τη δολοφονία ανθρώπων στα τρένα, για τους πνιγμούς στην Πύλο που δεν ξέρουμε ακόμη πόσοι είναι, για τους νεκρούς στις πυρκαγιές που ποτέ δεν μάθαμε το συνολικό νούμερο, για τους ανθρώπους που χάνουν τα σπίτια τους στις πλημμύρες στον Βόλο μέσα σε ένα μήνα δύο φορές – και με τα παπαγαλάκια των επιστημόνων να λένε ότι τα φαινόμενα αυτά συμβαίνουν κάθε 16.000 χρόνια. Είναι αστείο να μιλάμε για τη βία του Ρουβίκωνα, αν και διαφωνώ μαζί τους σε πολλά πολιτικά θέματα. Με εμπνέει επίσης ένα κομμάτι του ΣΥΡΙΖΑ που προσπάθησε να κάνει κάτι απέναντι στην εξουσία όταν ήταν κυβέρνηση. Μπήκαν βαθιά σε ένα σύστημα εξουσίας που δεν μπορούσαν να γνωρίζουν και έμειναν καθαροί, δεν λέρωσαν τα χέρια τους, δεν χρηματίστηκαν, είναι θαυμαστό ύστερα από τόσα χρόνια.
Να το ρωτήσω λίγο αλλιώς: Τι σημαίνει σήμερα να είναι κάποιος αριστερός;
Προσωπικά δεν δηλώνω αριστερός. Προέρχομαι από τον αναρχικό χώρο στο φοιτητικό κίνημα, η δολοφονία του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου ήταν το Πολυτεχνείο της γενιάς μου. Από τότε ακολούθησα έναν πιο μοναχικό δρόμο –αν και πάντα είμαι μέσα στις πορείες, στα κινήματα, στον συνδικαλισμό και στις δράσεις του ΣΕΗ– γιατί βαρέθηκα τις διαφωνίες. Θέλω να βρούμε πού συμφωνούμε. Ενα μίνιμουμ πολιτικής συμφωνίας που δεν υπάρχει.
Η αλληλεγγύη που είδαμε έντονα στις πρόσφατες καταστροφές είναι μια απάντηση;
Είναι η μόνη απάντηση. Είναι μια τεράστια ελπίδα, κυρίως γιατί δεν είναι φιλανθρωπία. Εκεί κάνεις κάτι και τελειώνεις. Η αλληλεγγύη προϋποθέτει τη συμμετοχή σου, τη σύμπραξη με άλλους ανθρώπους, τη συνεργασία. Αυτή η συμμετοχή δημιουργεί πολιτική ζύμωση, παράγει ιδέες που γίνονται ιδεολογία.
Συχνά στον δημόσιο λόγο σου στηλιτεύεις όλα τα κακώς κείμενα στον χώρο του πολιτισμού. Πιστεύεις ότι το έχεις πληρώσει επαγγελματικά;
Δεν έχω τόσο μεγάλη ιδέα για τον εαυτό μου ώστε να πιστεύω ότι ένα ολόκληρο πολιτικό σύστημα ασχολείται μαζί μου. Θεωρώ πως ό,τι συμβαίνει είναι από συγκεκριμένα ανθρωπάκια, τα οποία με τη μικρή εξουσία που έχουν κάνουν σαφές ότι δεν με γουστάρουν. Με ενόχλησε αφάνταστα ο τρόπος που κόπηκε η ταινία μου από το Φεστιβάλ Μικρού Μήκους της Δράμας γιατί προσπάθησα μέσα από ένα πολύ προσωπικό βίωμα να εκφραστώ μέσα από την τέχνη μου.
Τι ακριβώς συνέβη;
Κατέθεσα πέρυσι στο Φεστιβάλ Δράμας μια ταινία σε σενάριο δικό μου πάνω σε μια πραγματική ιστορία απώλειας παιδιού στον όγδοο μήνα της κύησης, μια τρελή ιστορία λόγω και της γραφειοκρατικής διάστασης του ζητήματος. Χρηματοδοτήθηκε με crowdfunding, σκηνοθέτης ήταν ο Ανδρέας Κοντόπουλος και πρωταγωνιστής ο Χάρης Φραγκούλης. Στείλαμε το πρώτο cut ως work in progress στο περσινό φεστιβάλ με τη σημείωση ότι αν γινόταν δεκτή, προλαβαίναμε να στείλουμε την ολοκληρωμένη κόπια. Η απάντηση που λάβαμε ήταν αρνητική. Οταν συνάντησα τον καλλιτεχνικό διευθυντή του φεστιβάλ Γιάννη Σακαρίδη σε μια παράσταση που έπαιζα στη Μικρή Επίδαυρο και συζητήσαμε το θέμα με προέτρεψε να ολοκληρώσουμε την ταινία και να τη στείλουμε φέτος. Το κάναμε. Και μετά άρχισε η κοροϊδία.
Δηλαδή;
Η ταινία μας απορρίφθηκε. Ομως, στον επαγγελματικό μας λογαριασμό στην πλατφόρμα Vimeo φαίνονται τα views της ταινίας και υπήρχε μόνο μία θέαση, η δική μας. Αρα, την απέρριψαν χωρίς να τη δουν. Επικοινώνησα με τον Σακαρίδη για να του ζητήσω εξηγήσεις πώς μπορεί να έγινε κάτι τέτοιο. Ομως εκείνος επέμενε ότι την είχε δει και αυτός και η κριτική επιτροπή. Στο επόμενο τηλεφώνημα που μου έκανε παραδέχτηκε ότι τελικά δεν είχαν δει την ταινία με τη δικαιολογία ότι την είχα στείλει και πέρυσι ως work in progress, παρόλο που ο ίδιος με είχε προτρέψει να τη στείλω ολοκληρωμένη φέτος. Κατόπιν αυτών μου είπε ότι θα τη θεωρήσει έγκυρη και θα την ξαναστείλει στην κριτική επιτροπή για να κριθεί.
Προσπάθησε μάλιστα να «εξαγοράσει» την οργή μου για την κοροϊδία προτείνοντας να παιχτεί η ταινία στο drama therapy section. Παραδέχτηκε μάλιστα ότι ήταν καλή ταινία και ότι άξιζε να διαγωνιστεί στο φεστιβάλ. Κάμποσες μέρες μετά ήρθε η απάντηση ότι η συμμετοχή μας κρίθηκε άκυρη. Τραγέλαφος. Δεν με πείραξε η απόρριψη. Με πείραξε η κοροϊδία. Τα δύο χρόνια που φάγαμε από τη ζωή μας, η πορεία που είχαμε όλοι οι συντελεστές στον χώρο. Δεν αξίζαμε τον σεβασμό τους; Να δουν τουλάχιστον τη δουλειά μας προτού την απορρίψουν; Μια ταινία η οποία αφορά ένα καυτό ζήτημα για τα δικαιώματα των γυναικών και την αυτοδιάθεση του σώματός τους δεν είχε την τύχη να τη δουν και να την κρίνουν. Και να πουν «δεν μας άρεσε», βρε αδερφέ, έχοντας το θάρρος της γνώμης τους. Δεν ζήτησα εξάλλου καμιά χάρη, ποτέ δεν έχω ζητήσει, ούτε αίτηση επιχορήγησης για παράστασή μου έχω κάνει ποτέ.
Δεν θέλεις να υποχρεωθείς σε κανέναν;
Στηρίζω τον θεσμό των επιχορηγήσεων, αλλά όχι τον τρόπο που δίνονται τα χρήματα. Υστερα από 13 χρόνια στον χώρο αν δεν έχω βρει τρόπους να χρηματοδοτήσω τα δικά μου πρότζεκτ, καλύτερα να πάω σπίτι μου. Οι επιχορηγήσεις πρέπει να δίνονται σε νέα παιδιά και για μια περίοδο μέχρι πέντε χρόνια.
Δεν χρειάζονται παραπάνω στήριξη οι καλλιτέχνες για να τα βγάλουν πέρα σήμερα;
Γι’ αυτό υπάρχουν τα κρατικά θέατρα, η Στέγη, το Φεστιβάλ Αθηνών. Υπάρχουν επίσης παραγωγοί. Δεν γίνεται να επιχορηγούνται καθαρά ιδιωτικά θέατρα επί χρόνια. Δες τον Λάκη Λαζόπουλο. Δεν θα μπορούσε κι αυτός να ζητήσει χρήματα όπως ο Μιχαήλ Μαρμαρινός, ο Γιάννης Χουβαρδάς ή ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος; Δεν το κάνει. Ζει από το επάγγελμά του, δεν κάνει τέχνη με τα λεφτά του κράτους ούτε θέλει να πάρει τα λεφτά των νέων παιδιών που τα έχουν ανάγκη.
Η εκτίμησή σου για τον Λαζόπουλο είναι μεγάλη, φαίνεται εξάλλου και από τη συνεργασία σας στη σχολή.
Ο Λαζόπουλος έχει κάνει πράγματα που έχουν αφήσει εποχή και στάθηκε πάντα στη σωστή πλευρά της Ιστορίας. Ορθωσε ανάστημα απέναντι στους επιχειρηματίες της τηλεόρασης, έβγαλε απεργούς ιδιωτικών κολοσσών στην εκπομπή του που την έβλεπαν εκατομμύρια, δέχτηκε αδιανόητες πιέσεις χωρίς ποτέ να τον αποτρέψουν να κάνει αυτό που πίστευε. Ούτε διαφημίσεις έκανε, δεν λειτούργησε ποτέ ως προϊόν.
Θα είσαι σε κάποια παράσταση τον χειμώνα;
Συνεχίζουμε τον Οκτώβριο σε επανάληψη το έργο της Μαρίας Δριμή «Garamond 12» στο θέατρο Πορεία σε σκηνοθεσία Σεργκέι Οκούνεφ και θα παίξω για πρώτη φορά μονόλογο: «Το τηλεφώνημα» του Θανάση Τριαρίδη σε σκηνοθεσία Κώστα Φιλίππογλου στο θέατρο Faust.
INF0
«Garamond 12», έως 22 Οκτωβρίου θέατρο Πορεία, Τρικόρφων 3-5, 210 8210991. «Το τηλεφώνημα», από 23 Οκτωβρίου Faust. BarTheatre-Arts, Καλαμιώτου 11 & Αθηναΐδος 12, 210 3234095