Οι νεκροί και οι τραυματίες της εξέγερσης του Πολυτεχνείου και οι «αντιρρήσεις» της άκρας Δεξιάς και ενός τηλεβιβλιοπώλη υπουργού.
«∆εν υπήρξε ούτε ένας νεκρός στο Πολυτεχνείο· ούτε ένας! […] Για να στοιχειοθετηθεί τώρα ο µύθος περί Πολυτεχνείου τι κάνανε; Πήραν το δελτίο συµβάντων της αστυνοµίας εκείνων των ηµερών –της προηγουµένης, ανήµερα και της εποµένης– και όποιος πέθανε στην Αττική από οποιαδήποτε αιτία έγινε νεκρός δήθεν από ελεύθερους σκοπευτές και από αστυνοµική βία». Τα λόγια αυτά ξεστόµισε εδώ και κάποια χρόνια ο Άδωνης Γεωργιάδης, συµπυκνώνοντας µε ενάργεια πεποιθήσεις βαθιά εδραιωµένες στον κόσµο που κινείται δεξιότερα της ∆εξιάς.
Οι ισχυρισµοί αυτού του τύπου προσκρούουν ασφαλώς στα πορίσµατα τόσο της δικαστικής όσο και της ιστορικής έρευνας. Η δικαστική δροµολογήθηκε αµέσως µετά την κατάρρευση της χούντας και απέληξε στο λεγόµενο πόρισµα Τσεβά: 34 νεκροί (18 επώνυµοι, 16 ανώνυµοι) και τουλάχιστον 1.103 τραυµατίες. Η ιστορική οργανώθηκε από το Εθνικό Ίδρυµα Ερευνών τρεις δεκαετίες αργότερα και ήδη έδωσε στη δηµοσιότητα τα πρώτα ευρήµατά της: ταυτοποιήθηκαν αξιόπιστα 24 νεκροί, η έρευνα συνεχίζεται για 16 ακόµη περιπτώσεις, ενώ κρίθηκε ορθή η αποτίµηση Τσεβά για 1.103 τραυµατίες.
Γιατί λοιπόν οι θιασώτες της άκρας ∆εξιάς επιµένουν σε ανυπόστατους ισχυρισµούς, σε πείσµα των σκληρών δεδοµένων; Στη δεκαετία της οικονοµικής κρίσης η άκρα ∆εξιά κατάφερε να βγει από το περιθώριο στο οποίο είχε πεταχτεί σχεδόν για σαράντα χρόνια. Βγήκε καταγγέλλοντας την κοινοβουλευτική δηµοκρατία ως διεφθαρµένη, αναποφάσιστη και αναποτελεσµατική, υποδεικνύοντας δηλαδή την αυταρχική διέξοδο από την κρίση. Κάθε πρόταση για το µέλλον ωστόσο γίνεται πιο ελκυστική αν έχει να επιδείξει και ένα οµόλογο παρελθόν. Πάλεψε λοιπόν η άκρα ∆εξιά να αναµορφώσει στο φαντασιακό της ελληνικής κοινωνίας την αρνητική εικόνα των πολιτικών της προγόνων: του καθεστώτος Μεταξά και της δικτατορίας των συνταγµαταρχών.
Για τον Μεταξά έγιναν κατά καιρούς συστηµατικές και εν πολλοίς πετυχηµένες προσπάθειες να φιλοτεχνηθεί µια θετική εικόνα µε υλικά που αντλήθηκαν από την κοινωνική του πολιτική και από το έπος του ’40. Το εγχείρηµα εξωραϊσµού της χούντας όµως προσέκρουσε ακριβώς στην αιµατηρή καταστολή της εξέγερσης του Πολυτεχνείου. Μια νεανική, ριψοκίνδυνη και ροµαντική εξέγερση που δεν ξεχάστηκε: έγινε τελετουργική πορεία, σχολική γιορτή, µνηµονικός τόπος της δηµοκρατίας. Γλίτωσε τη λήθη ακριβώς επειδή υπήρξαν νεκροί. Η θυσία για ιδανικά που ξεπερνούν τη φυσική µας τάση προς την ιδιοτέλεια ανέδειξε το Πολυτεχνείο σε σύµβολο αντίστασης στην κάθε αυθαίρετη και αυταρχική εξουσία.
Οι θιασώτες του αυταρχισµού ήταν συνεπώς αναγκασµένοι να χτυπήσουν τον σκληρό πυρήνα: τη θυσία, τους ιδανικούς νεκρούς. Ξεκίνησαν σπέρνοντας την αµφιβολία: ανέδειξαν τις αντιφάσεις που περιείχε ο παλαιός κατάλογος που κυριάρχησε στις σχολικές γιορτές κατά τη δεκαετία του ’80. Καθώς βασίστηκε σε διάσπαρτες προφορικές µαρτυρίες, δίχως τις αναγκαίες διασταυρώσεις, ο κατάλογος εκείνος (συντάχθηκε από µια γυναικεία οργάνωση, την Προοδευτική Ενωση Μητέρων) αναπόφευκτα περιείχε λάθη και διπλοεγγραφές που τον καθιστούσαν εύκολο στόχο σε µια ενορχηστρωµένη εκστρατεία αποδόµησης. Πάνω στο κλονισµένο οικοδόµηµα δοκίµασαν κατόπιν οι αρνητές την αντοχή της δικής τους αφήγησης: «∆εν υπήρξαν νεκροί στο Πολυτεχνείο». Μια απόφανση εσκεµµένα αµφίσηµη, ώστε να λειτουργεί τόσο στο ειδικό κοινό όσο και στο ευρύτερο: οι ήδη πεισµένοι προσλαµβάνουν τη δήλωση στην απόλυτη εκδοχή της – δεν υπήρξαν διόλου νεκροί. Οι υποψιασµένοι, εάν και εφόσον επέµεναν, έπαιρναν µια πιο διαλλακτική απάντηση: «∆εν υπήρξαν νεκροί µες στο Πολυτεχνείο».
Πράγµατι, σύµφωνα τόσο µε το πόρισµα Τσεβά όσο και µε την έρευνα Καλλιβρετάκη, οι νεκροί εντοπίζονται στους γύρω δρόµους, οι περισσότεροι σε ακτίνα 500 µέτρων από το ιστορικό κτίριο, κάποιοι ελάχιστοι αρκετά µακρύτερα. Οι κήνσορες βέβαια αποσιωπούν ή συσκοτίζουν το γεγονός πως οι νεκροί ήταν άµεση συνέπεια της καταστολής που προηγήθηκε και κυρίως εκείνης που ακολούθησε τη βίαιη εκκένωση του Πολυτεχνείου. Επρόκειτο για ανθρωποκτονίες και ως τέτοιες κατονοµάζονται στο πόρισµα Τσεβά. Ξεχνάνε επίσης τους πολλαπλάσιους τραυµατίες – τραυµατίες από πυροβολισµούς, άρα απόπειρες ανθρωποκτονιών.
Σκαλίζοντας στο διαδίκτυο ξεχωρίζω δύο δεκάλεπτα βίντεο: «Όλη η αλήθεια για το ψέµα του Πολυτεχνείου», µε 312.000 προβολές· «Πολυτεχνείο: Το απαγορευµένο βίντεο (αυτά που δεν θα σας πουν)», µε 564.000 προβολές. Αναµειγνύοντας ασύστολα ψεύδη µε ψήγµατα αλήθειας, οι αρνητές κατασκευάζουν µια σαθρή αφήγηση, η οποία όµως µε τη συστηµατική διάχυση και τη διαρκή ανακύκλωσή της βρίσκει ερείσµατα στο ειδικό, θετικά διακείµενο κοινό. Όσοι µάλιστα από τους δέκτες έχουν ήδη εγκλωβιστεί σε κάποια από τις ψηφιακές κοινότητες του ακροδεξιού χώρου εξανίστανται που οι υπόλοιποι παραµένουµε τυφλοί και δεν βλέπουµε την κατ’ αυτούς αυτονόητη αλήθεια.
Παρ’ όλα αυτά, οι εξωφρενικές αρνήσεις της ιστορικής πραγµατικότητας θα µπορούσαν να ιδωθούν ως αυτό που πράγµατι ήταν προτού τα όρια θολώσουν: ακίνδυνες ανοησίες γραφικών τηλεµπόρων σε ανυπόληπτα κανάλια. Τι γίνεται όµως όταν ο συρφετός του ακροδεξιού περιθωρίου εισβάλλει στην κεντρική σκηνή κουβαλώντας µαζί τις διανοητικές ροπές και τις ιδεολογικές αποσκευές του; Τι γίνεται όταν ο υπουργός πλέον και αντιπρόεδρος της Νέας ∆ηµοκρατίας, όσες φορές και αν πιεστικά ερωτάται, ουδέποτε αποκηρύσσει ρητά τις παλαιές του πεποιθήσεις;
Ο Χάρης Αθανασιάδης είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.
