Η µορφή του «Μπάρµπα» είναι από τις πιο_x000D_
εµβληµατικές στην ιστορία του κοµµουνιστικού κινήµατος. Αγωνιστής δάσκαλος,_x000D_
συνδικαλιστής και στέλεχος του ΚΚΕ, πέρασε µια ολόκληρη ζωή αφιερωµένη στους_x000D_
κοινωνικούς αγώνες.
Ο καθηγητής του Πανεπιστηµίου Ιωαννίνων και διευθυντής του µεταπτυχιακού προγράµµατος για τη ∆ηµόσια Ιστορία του ΕΑΠ Χάρης Αθανασιάδης, µε αφορµή την έκθεση που εγκαινιάστηκε στο Ιδρυµα της Βουλής και είναι αφιερωµένη στον Νίκο Πλουµπίδη, ξεδιπλώνει πτυχές της δράσης του από τα πρώτα χρόνια της στράτευσης µέχρι τον τραγικό θάνατό του.
Ποιος ήταν ο Πλουµπίδης και γιατί το κρατικό ίδρυµα έκρινε σκόπιµο να του αφιερώσει µια έκθεση;
Ο Νίκος Πλουµπίδης ήταν ένας από τους σηµαντικούς αγωνιστές της Αριστεράς κατά την ταραγµένη δεκαετία του 1940. Τα βασικά µοτίβα της σκέψης και της δράσης του διαµορφώθηκαν ήδη από τη δεκαετία του 1930, όταν συµµετείχε αρχικά στα συνδικαλιστικά των δασκάλων και κατόπιν στις κινητοποιήσεις των δηµόσιων υπαλλήλων και των εργατών. ∆ιαµορφώθηκαν δηλαδή ενόσω τα σύννεφα της παγκόσµιας οικονοµικής κρίσης του 1929 πύκνωναν πάνω από τη χώρα µας και ο κόσµος της εργασίας αναζητούσε στη συλλογική δράση τη λύση των οικονοµικών και κοινωνικών προβληµάτων του. Εκτοτε πέρασε σχεδόν όλη του τη ζωή σε καθεστώς διώξεων και παράνοµης επαναστατικής δράσης.
Το 1931 καταδικάστηκε σε τετράμηνη φυλάκιση και απολύθηκε από τη δουλειά του δασκάλου με βάση τις διατάξεις του διαβόητου «ιδιωνύμου», στη διάρκεια της μεταξικής περιόδου ενεργός και ασύλληπτος αρχικά, έπεσε τελικώς στα δίχτυα του Μανιαδάκη, στην Κατοχή δραπέτευσε, καθοδήγησε το εργατικό ΕΑΜ και εξελίχθηκε σε σημαντικό στέλεχος του ΚΚΕ, ενώ ύστερα από τον Εμφύλιο πρωταγωνίστησε στην πολιτική ανασύνταξη της ηττημένης Αριστεράς.
Συνελήφθη το 1952 και εκτελέστηκε τον Αύγουστο του 1954. Η καρτερικότητα και η αξιοπρέπεια µε τις οποίες υπέµεινε την εκδικητικότητα των κρατικών µηχανισµών, µα κυρίως τα εξ οικείων βέλη, του προσέδωσαν το φωτοστέφανο του αλύγιστου και ανιδιοτελούς αγωνιστή της Αριστεράς.
Το καθεστώς του Μεταξά και το µετεµφυλιακό κράτος είχαν πολλούς λόγους να διώκουν ανθρώπους σαν τον Πλουµπίδη. Για ποιον λόγο όµως αποκηρύχθηκε και από το κόµµα που υπηρέτησε πιστά σε όλη του τη ζωή;
Είναι αλήθεια πως οι κοµµουνιστές εκείνης της εποχής, καθώς ζούσαν και δρούσαν για δεκαετίες σε καθεστώς διώξεων ή στην απόλυτη παρανοµία, γίνονταν ολοένα και πιο καχύποπτοι, διέκριναν παντού εχθρούς και χαφιέδες. Οι τάσεις αυτές ενισχύονταν από τη στρατιωτικού τύπου δοµή των κοµµουνιστικών κοµµάτων. Ο κίνδυνος, βέβαια, ήταν πραγµατικός. Η Ασφάλεια ήδη από την εποχή του Μανιαδάκη είχε διεισδύσει στις τάξεις των παράνοµων κοµµουνιστών και είχε εξαρθρώσει σχεδόν πλήρως τις οργανώσεις τους. Και, ως γνωστόν, ο αντίπαλος και οι πρακτικές του σε καθορίζουν – όταν αγγίζεις το σκοτάδι, σε αγγίζει και αυτό. Ωστόσο αν διαβάσει κανείς την έκθεση του Ζαχαριάδη µε βάση την οποία εξοβελίστηκε από το κόµµα και αποµονώθηκε ο Πλουµπίδης, θα δει πως περιλαµβάνει µια σειρά αποφάνσεις που δεν υποστηρίζονται µε στοιχεία. Μπορούµε, συνεπώς, να υποθέσουµε πως δεν ήταν τόσο η παράνοια του ηττηµένου αλλά µάλλον η στυγνή µηχανική της εξουσίας. Ο Ζαχαριάδης, υιοθετώντας τη δοκιµασµένη τακτική του Στάλιν, εξόντωνε όσους δεν ακολουθούσαν πιστά τις πολιτικές επιλογές του. Είναι αλήθεια πως υπήρξαν τέτοιες στιγµές στην πορεία του Πλουµπίδη, κυρίως µετά τον Εµφύλιο, όταν υποστήριξε και προώθησε τη συµµετοχή των κοµµουνιστών σε πλατιά πολιτικά σχήµατα, τα οποία ως τέτοια δεν υπόκειντο στον έλεγχο του ΚΚΕ.
∆ιάφοροι σχολιαστές της ∆εξιάς ισχυρίζονται πως κακώς τίµησε η Βουλή τον Πλουµπίδη καθώς «δεν ανήκει στο ελληνικό έθνος».
Αν κατάλαβα καλά, οι συγκεκριµένοι σχολιαστές θεωρούν πως δεν ανήκουν στο έθνος όσοι προπολεµικά οργάνωναν κινητοποιήσεις για τη βελτίωση της ζωής των ασθενέστερων ούτε όσοι κατά την Κατοχή στρατεύτηκαν στην Αντίσταση ούτε επίσης όσοι ακολούθως, συγκροτώντας την Ε∆Α, µε κεντρικό σύνθηµα «Ειρήνη – ∆ηµοκρατία – Αµνηστία», θέλησαν να κλείσουν τις πληγές του Εµφυλίου. ∆ιότι σε όλα αυτά συµµετείχε δραστήρια ο Πλουµπίδης. Να υποθέσω µήπως, αντιστικτικά, πως θεωρούν ως πεµπτουσία του έθνους όσους δοκίµασαν τον εκφασισµό της κοινωνίας µας (όπως ο Μεταξάς), όσους συγκρότησαν τα Τάγµατα Ασφαλείας για να στηρίξουν τους κατακτητές (όπως ο Ράλλης) ή όσους, ενώ ο Εµφύλιος τελείωσε, συνέχισαν σαδιστικά να εξοντώνουν ηθικά και σωµατικά τους πολιτικούς τους αντιπάλους (όπως ο Παπάγος); Υφέρπει εδώ αναµφίβολα µια παρωχηµένη αντίληψη για το έθνος και την εθνική ταυτότητα, η οποία αναδίδει την οσµή του εθνικισµού, του αίµατος και της ναφθαλίνης…
Μήπως µε όλα αυτά κινδυνεύουµε να πέσουµε στην αντίθετη παγίδα, την παγίδα της «αγιογραφίας»; Να φιλοτεχνήσουµε τη µονοσήµαντη εικόνα ενός αλύγιστου και αφοσιωµένου παρότι προδοµένου ήρωα;
Ο κίνδυνος αυτός υπάρχει, αναµφίβολα. Υπάρχουν αρκετά επεισόδια στη βιογραφία του Πλουµπίδη που επιβεβαιώνουν την αυτοθυσία του (όταν για παράδειγµα πρότεινε να παραδοθεί ο ίδιος προκειµένου να µην εκτελεστεί ο Μπελογιάννης), την ακραία προσήλωσή του στον αγώνα (όταν εγκατέλειπε τις χαρές της οικογενειακής ζωής προκειµένου να κρατήσει ζωντανή την παράνοµη οργάνωση) ή τη σχεδόν πρωτοχριστιανική πίστη του στο κόµµα (παρότι εκείνο τον αποκύρηξε µε µάλλον χυδαίο τρόπο). Οµως όλα αυτά, αν τα ξεκόψουµε από το ιστορικό τους πλαίσιο, αιωρούνται στο αξιολογικό σύµπαν της ηθικής. Αντιθέτως, από τη σκοπιά ενός ιστορικού ο Πλουµπίδης είναι ένας µεγεθυντικός φακός που καθιστά ανάγλυφους τους κόµβους µιας πολωµένης εποχής. Αν δεν άντεχες να διαβείς τη ζωή σου φοβισµένος, αποσυρµένος στο οικογενειακό σου λαγούµι, είχες µόνο δύο δρόµους να διαλέξεις: ή θα τασσόσουν µε την πλευρά της ανυπόληπτης, απελέκητης και απάνθρωπης κρατικής εξουσίας της ∆εξιάς ή θα εγκλωβιζόσουν στον λαβύρινθο των εξουσιαστικών µηχανισµών του Κοµµουνιστικού Κόµµατος. Στην πρώτη περίπτωση προσκυνούσες οληµερίς τους θεούς της ιδιοτέλειας και του κυνισµού· στη δεύτερη πορευόσουν τουλάχιστον µε την ψευδαίσθηση πως ξοδεύεις τη ζωή σου για έναν πιο δίκαιο µελλοντικό κόσµο. Να τον τιµήσουµε, λοιπόν, τον Πλουµπίδη, διότι διάλεξε την πιο ελπιδοφόρα από τις διαθέσιµες επιλογές. Μα προπαντός να κατανοήσουµε και να εξηγήσουµε την εποχή του – ίσως έτσι δεν χρειαστεί να την ξαναζήσουµε…
Info
«Στενή κι αδιάβατος, τραχεία η οδός. Νίκος Πλουμπίδης 1902-1954»
Έως 13/1/2019
