Συναντηθήκαμε με τη Νορβηγίδα συγγραφέα και μιλήσαμε για την αγάπη αλλά και τις επιπτώσεις της έλλειψής της, με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου της «Αγάπη»
Σπανίως με ανθρώπους που συναντάς για πρώτη φορά μπορείς να φτάσεις σε πολύ βαθιές, ενίοτε και επώδυνες συζητήσεις. Με τη Χάνε Ερσταβικ η κουβέντα μας μπήκε σε τόσο προσωπικές ζώνες που στο τέλος είχα την αίσθηση ότι τη γνωρίζω χρόνια. Συναντηθήκαμε πριν από λίγο καιρό στο κέντρο της Αθήνας με αφορμή την επίσκεψή της για την παρουσίαση του μυθιστορήματός της «Αγάπη», ενός βιβλίου που άρχισα να διαβάζω (προφανώς) ανυποψίαστη και κατέληξα με έναν τεράστιο κόμπο στον λαιμό.
Πρόκειται για την ιστορία της Βίμπεκε και του Γιον, μιας νεαρής μητέρας και του γιου της, οι οποίοι μόλις εγκατέλειψαν το Οσλο και εγκαταστάθηκαν σε ένα απομακρυσμένο μέρος της Νορβηγίας. Η δράση εκτυλίσσεται μια παγωμένη χειμωνιάτικη νύχτα, κατά τη διάρκεια της οποίας το χιόνι ξεπερνά το ένα μέτρο. Μητέρα και γιος βρίσκονται έξω για διαφορετικούς λόγους ο καθένας. Στις παράλληλες πορείες τους παρακολουθούμε την προσπάθειά τους να αγγίξουν την αγάπη, σε μια ουτοπική αναζήτηση. Η «Αγάπη» ψηφίστηκε το 2006 σε ένα διαγωνισμό της εφημερίδας «Dagbladet» ως το έκτο καλύτερο μυθιστόρημα των τελευταίων 25 χρόνων στη Νορβηγία. Δύο χρόνια μετά, όταν μεταφράστηκε στα αγγλικά, διεκδίκησε το Εθνικό Βραβείο Βιβλίου των ΗΠΑ στην κατηγορία της μεταφρασμένης λογοτεχνίας. Και έκτοτε άνοιξε ο δρόμος για διεθνή αναγνώριση.
Ο τίτλος του μυθιστορήματός σας είναι «Αγάπη», όμως η αγάπη δεν υπάρχει πουθενά στις σελίδες του…
Είναι το τρίτο μου μυθιστόρημα, το οποίο έγραψα πριν από 27 χρόνια, όταν γεννήθηκε η κόρη μου. Οταν το ξεκίνησα η γραφή ήταν νέο πεδίο για μένα, δεν είχα βρει ακόμη τα πατήματά μου. Το βιβλίο προέκυψε από την ανάγκη μου να εκφράσω στην κόρη μου την αγάπη μου, από την ανησυχία μου ότι ίσως η αγάπη μου να μην καταφέρει ποτέ να φτάσει σε εκείνη με τον τρόπο που ήθελα. Επίσης με προβλημάτιζε πολύ το θέμα της γλώσσας, των λέξεων που άλλοτε περιέχουν τα νοήματα που φέρουν και άλλοτε είναι εντελώς κενές. Αναρωτιόμουν, λοιπόν, πού μπορεί να βρίσκεται η αγάπη αν δεν την εκφράσεις με λέξεις και δεν την κάνεις πράξη. Υπάρχει περίπτωση όταν δεν την εκφράζουμε να μην τη νιώθουμε;
Κεντρικοί ήρωες είναι ο οκτάχρονος Γιον και η μητέρα του, Βίμπεκε. Διαβάζοντάς το σκεφτόμουν ότι σε μια άλλη ανάγνωση είναι ωραίο σχόλιο σχετικά με το εσωτερικό μας παιδί και τον τρόπο που το αγαπάμε ή όχι.
Οντως το παιδί ως ήρωας του βιβλίου ξύπνησε μνήμες από την παιδική μου ηλικία, μαζί και τα όποια παιδικά τραύματα. Πάντα πίστευα ότι ο μύχιος φόβος μας είναι η έλλειψη αγάπης. Είναι τρομακτικό για ένα παιδί να μην μπορεί να τη βιώσει.
Ο Γιον αγαπάει τη μητέρα του και θεωρεί δεδομένη την αγάπη της. Ωστόσο παρακολουθώντας τη δική της ζωή βλέπουμε ότι ο γιος της δεν απασχολεί καθόλου τη σκέψη της.
Ο Γιον είναι οκτώ ετών και πρόκειται να γίνει εννέα. Σε αυτή την ηλικία δεν έχουμε την εμπειρία να αναρωτηθούμε αν μας αγαπά η μητέρα μας. Για εκείνον η μητέρα του είναι τα πάντα. Ειδικά από τη στιγμή που μετακομίζουν σε νέο τόπο είναι ο μοναδικός δικός του άνθρωπος. Οταν η Βίμπεκε λείπει από το σπίτι ενώ την αναζητά και την έχει ανάγκη, τη δικαιολογεί πιστεύοντας ότι απουσιάζει επειδή έχει βγει να φροντίσει για την τούρτα του, καθώς την επόμενη μέρα είναι τα γενέθλιά του. Ωστόσο ισχύει ότι η Βίμπεκε δεν έχει έγνοια για τον Γιον. Ο νους της έχει κατακλυστεί από άλλες σκέψεις, έχει χαθεί σε εικόνες και φαντασιώσεις οι οποίες δεν της επιτρέπουν να δει την πραγματικότητα. Ετσι ο μικρός ζει με μια μητέρα που δεν τον καθρεφτίζει, μια μητέρα που δεν κάθεται δίπλα του να τον ρωτήσει αν είναι καλά, αν νιώθει μόνος, αν έχει φίλους. Αν ένα παιδί δεν βιώσει αυτό το είδος αγάπης, μεγαλώνει νιώθοντας τεράστιο κενό.
Τι μπορεί να κάνει στην πορεία της ζωής του ένας άνθρωπος για να απαλλαγεί από αυτό το κενό;
Ο μόνος τρόπος να θεραπευτεί από αυτή την έλλειψη είναι να αποκτήσει επαφή με το εσωτερικό του παιδί ή τα εσωτερικά του παιδιά.
Με έναν τρόπο δηλαδή να επανεφεύρει τον εαυτό του;
Ναι, αποδεχόμενος καταρχάς ότι όντως έχει βιώσει την έλλειψη της αγάπης. Εχω υπάρξει φριχτή μητέρα κατά διαστήματα –μεγάλωσα την κόρη μου μόνη μου– γιατί δεν είχα επαφή με το εσωτερικό μου παιδί. Δεν ήμουν καλή μητέρα με το εσωτερικό μου παιδί κι έτσι δεν ήμουν καλή μητέρα ούτε για την κόρη μου. Αυτό είναι το μελανό σημείο της ζωής μου από τότε που συνειδητοποίησα τον ρόλο και την ευθύνη μου. Εύχομαι να είχα συμπεριφερθεί αλλιώς. Με θυμάμαι να θυμώνω για μικρά πράγματα και με την κακή μου διάθεση να καταστρέφω τη μέρα μας. Βλέπω σήμερα τον τότε εαυτό μου και αναρωτιέμαι γιατί τόσος θυμός. Ομως είναι αδύνατο να αλλάξουμε το παρελθόν και τα λάθη μας. Αυτό που προσπαθώ να κάνω είναι, έχοντας συνειδητοποιήσει τα λάθη μου, να προσπαθήσω να κλείσω τις πληγές της σχέσης μας.
Info
Το μυθιστόρημα «Αγάπη» της Χάνε Έρσταβικ κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη σε μετάφραση του Σωτήρη Σουλιώτη
