Βούλγαρης και Μανθούλης στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος

Ο Κωνσταντίνος Τζούμας σε ένα πλάνο από το «Χάππυ νταίη» που προβάλλεται σε ψηφιακά αποκατεστημένη κόπια

Δύο σημαντικές ταινίες του ελληνικού κινηματογράφουθα προβληθούν στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος με ελεύθερη είσοδο σε αποκατεστημένες κόπιες. Πρόκειται για το «Πρόσωπο με πρόσωπο» του Ροβήρου Μανθούλη και το «Χάππυ νταίη» του Παντελή Βούλγαρη,

Ανάμεσα στις δύο ταινίες μεσολάβησε μια δεκαετία. Το «Πρόσωπο με πρόσωπο» γυρίστηκε λίγο πριν από τη δικτατορία, το 1966, και το «Χάππυ νταίη» το 1976, λίγα χρόνια μετά την πτώση της χούντας. Δέκα χρόνια δύσκολα, που καθόρισαν αυτό που σήμερα ονομάζουμε σύγχρονη Ελλάδα. Για να ξεφύγει από το τέρας της λογοκρισίας, για το «Πρόσωπο με πρόσωπο» δεν υποβλήθηκε σενάριο στην επιτροπή και το γύρισμα ξεκίνησε με την άδεια για ένα προηγούμενο ντοκιμαντέρ. Στην ουσία πρόκειται για ένα πολιτικό σχόλιο του σκηνοθέτη σχετικά με τη νέα τάξη πραγμάτων που διαμορφωνόταν με την επιβολή της οικονομικής και πολιτικής ολιγαρχίας που εξελισσόταν στην προδικτατορική Ελλάδα. Ταυτόχρονα στηλίτευε τους νεόπλουτους και την πολεοδομική ασυδοσία του κέντρου. Η ταινία έλαβε διθυράμβους από τη διεθνή κοινότητα, όμως απαγορεύτηκε από τη χούντα. Η κόπια πρόλαβε να βγει από το εργαστήριο για να προβληθεί στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης του 1966 ξεσηκώνοντας τη φοιτητική νεολαία – απέσπασε το Βραβείο Σκηνοθεσίας.

Θα ήταν δίκαιο να πούμε πως το «Χάππυ νταίη» αποτελεί την πιο αυτοβιογραφική ταινία του Π. Βούλγαρη, καθώς σε αυτήν ο σκηνοθέτης καταγράφει όσα ο ίδιος έζησε στη Γυάρο όπου ήταν εξόριστος λίγο πριν από την πτώση της δικτατορίας, επί Ιωαννίδη. Πουθενά στην ταινία δεν αναφέρονται οι λέξεις «εξορία», «κομμουνιστές», «εμφύλιος», ούτε καν το όνομα της Φρειδερίκης που επισκέπτεται το νησί στο πλαίσιο εορτασμού μιας εθνικής εορτής. Πρόκειται για έναν τόπο αλληγορικό που φλερτάρει με τον νεορεαλισμό αποκαλύπτοντας τον παραλογισμό της εξουσίας. Το αρχικό υλικό ο σκηνοθέτης το εκμαίευσε από το μυθιστόρημα του Ανδρέα Φραγκιά «Ο λοιμός» που πρωτοεκδόθηκε το 1972. Η πρώτη σκηνή της ταινίας –με τη διεύθυνση φωτογραφίας του Γιώργου Πανουσόπουλου– ξεκινάει με μια εικόνα άκρως ελληνική. Λουόμενοι άντρες (αξιωματικοί) χαίρονται τον ήλιο λίγο προτού ανοίξει το πλάνο και φανούν οι ξέρες και τα συρματοπλέγματα των εξαθλιωμένων εξορίστων. Η αντίφαση της Ελλάδας σε μια εικόνα. Το «Χάππυ νταίη» κέρδισε τα Βραβεία Καλύτερης Ταινίας, Σκηνοθεσίας και Μουσικής στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης το 1976.