Αλλάζει το πολιτικό σκηνικό στη Βόρεια Μακεδονία μετά τη συντριπτική νίκη του ιστορικού δεξιού και μέχρι πρότινος αντιπολιτευόμενου κόμματος VMRO-DPMNE στις βουλευτικές και τις προεδρικές εκλογές οι οποίες διεξάχθηκαν την Τετάρτη 8 Μαΐου. Οι εθνικιστές του VMRO-DPMNE επιστρέφουν στην εξουσία έπειτα από διάλειμμα επτά ετών και μετά τη διπλή επικράτησή τους στον δεύτερο γύρο των εκλογών αναμένεται να ενισχυθεί ο ευρωσκεπτικισμός στη Βόρεια Μακεδονία μαζί με ένα κλίμα αμφισβήτησης για τα οφέλη της Συμφωνίας των Πρεσπών με την Ελλάδα και του Συμφώνου Φιλίας με τη Βουλγαρία.
Τόσο ο αρχηγός της παράταξης και εν αναμονή πρωθυπουργός Χρίστιαν Μίτσκοσκι όσο και η νέα πρόεδρος Γκόρντανα Σιλιάνοφσκα-Ντάβκοβα αναφέρονται στην πατρίδα τους αποκαλώντας τη «Μακεδονία» και υποστηρίζουν πως δεν αναγνωρίζουν τον συνθετικό όρο «Βόρεια». Ο Μίτσκοσκι μάλιστα είχε υποσχεθεί στους ψηφοφόρους του: «Θα σας επιστρέψω τη Μακεδονία σας». Αν πράγματι εφαρμόσει στην πράξη τις προεκλογικές δεσμεύσεις του, υπάρχει ο κίνδυνος να αναζωπυρωθούν οι παλιές εντάσεις με την Ελλάδα, η οποία έχει επανειλημμένα αντιδράσει σε περιπτώσεις που κρατικοί αξιωματούχοι δεν συμμορφώνονται με τον συμβιβασμό του 2018 και τη Συμφωνία των Πρεσπών.
Το ερώτημα που απασχολεί τους διεθνείς αναλυτές είναι αν το VMRO-DPMNE θα αλλάξει κατεύθυνση ακολουθώντας κεντροδεξιά φιλοευρωπαϊκή πορεία ή θα συνεχίσει στον δρόμο του εθνικολαϊκισμού και της αυταρχικής διακυβέρνησης που χάραξε ο πρώην ηγέτης του και επί μια δεκαετία πρωθυπουργός Νίκολα Γκρούεφσκι.
Ο αλβανικός παράγοντας
Στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών η Σιλιάνοφσκα-Ντάβκοβα κέρδισε το 65% των ψήφων έναντι ποσοστού μόλις 29% που απέσπασε ο υποψήφιος του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος (SDSM) και απερχόμενος πρόεδρος της Βόρειας Μακεδονίας Στέβο Πεντάροφσκι. Η 70χρονη πανεπιστημιακός εκλέχθηκε πρόεδρος της Δημοκρατίας και είναι η πρώτη γυναίκα που ανήλθε στο ύπατο αξίωμα στη γειτονική χώρα.
Το VMRO-DPMNE σημείωσε επιτυχία και στις βουλευτικές εκλογές συγκεντρώνοντας ποσοστό 43% και κατέλαβε 59 έδρες στη Βουλή των 120 εδρών, απέχοντας μόλις δύο έδρες από την απόλυτη πλειοψηφία. Το απερχόμενο κυβερνών SDSM καταποντίστηκε λαμβάνοντας μόλις 15% και εξασφάλισε 19 έδρες.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν όμως τα αποτελέσματα των βουλευτικών εκλογών για τις υπόλοιπες πολιτικές δυνάμεις πέραν των δύο «μονομάχων», στις οποίες περιλαμβάνονται και οι εκπρόσωποι της αλβανικής κοινότητας. Την τρίτη θέση με ποσοστό 14% και 18 έδρες κατέλαβε το μεγαλύτερο αλβανικό κόμμα στη Βόρεια Μακεδονία, το DUI του Αλί Αχμέτι. Στην τέταρτη θέση με ποσοστό 11% και 13 έδρες κατατάχθηκε ο συνασπισμός τεσσάρων αντιπολιτευόμενων αλβανικών κομμάτων με την επωνυμία Αξίζει. Πέμπτο ακολούθησε με ποσοστό 6,8% και έξι έδρες το εθνικιστικό φιλορωσικό κόμμα Αριστερά. Εκτο, με ποσοστό 5,3% και πέντε έδρες, το νεοσύστατο κόμμα Ξέρω του δημάρχου του Κουμάνοβο Μάξιμ Ντιμιτρίεφσκι.
Ο νικητής των εκλογών Μίτσκοσκι ανήγγειλε ότι τις επόμενες ημέρες θα ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με τον συνασπισμό Αξίζω για τον σχηματισμό κυβέρνησης, αποκλείοντας παράλληλα το ενδεχόμενο μετεκλογικής συνεργασίας με το DUI, το οποίο τα τελευταία 20
Παραδοσιακά, τουλάχιστον ένα κόμμα από την αλβανική κοινότητα, η οποία αποτελεί το 25% του πληθυσμού της Βόρειας Μακεδονίας, συμμετέχει σε όλες τις κυβερνήσεις ώστε να διατηρούνται και οι εύθραυστες ισορροπίες μεταξύ των εθνοτήτων. Η παρουσία των δύο αλβανικών μπλοκ στον πολιτικό στίβο θεωρείται συχνά αποτέλεσμα της περιφερειακής επιρροής που εκφράζουν ο πρωθυπουργός της Αλβανίας Εντι Ράμα και ο πρωθυπουργός του Κοσσυφοπεδίου Αλμπιν Κούρτι. Ο τελευταίος έχει δείξει ισχυρή υποστήριξη στο DUI.
Το ευρωπαϊκό «χαρτί»
Το 2018, μετά την υπογραφή της Συμφωνίας των Πρεσπών, το βαλκανικό κράτος των 2,1 εκατ. κατοίκων φαινόταν να βρίσκεται σε πορεία πλήρους ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ενωση, καθώς έλυσε μια διαμάχη δεκαετιών με την Ελλάδα με πυρήνα την ονομασία του.
Η χώρα συμφώνησε τελικά στην αλλαγή ονομασίας υιοθετώντας το «Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας» (από το 1995 που ανεξαρτητοποιήθηκε από τη Γιουγκοσλαβία είχε λάβει την προσωρινή ονομασία πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας ενώ οι εθνικιστές προωθούσαν στον διεθνή στίβο την ονομασία Μακεδονία) με αντάλλαγμα την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την ΕΕ και την ένταξη στο ΝΑΤΟ. Εκτοτε, ωστόσο, οι πολίτες έχουν απογοητευτεί από τη βραδύτητα της ενταξιακής διαδικασίας και η δημόσια υποστήριξη προς την ΕΕ φαίνεται ότι έχει μειωθεί σημαντικά.
Είχε ανακύψει όμως και το αίτημα της Σόφιας να ενσωματωθεί η παρουσία της βουλγαρικής μειονότητας στο σύνταγμα της Βόρειας Μακεδονίας. Η Βουλγαρία έχει θέσει αυτή την προϋπόθεση προκειμένου να ξεκινήσουν επίσημα οι διαπραγματεύσεις για την ένταξη της Βόρειας Μακεδονίας στην ΕΕ.
Παρά τη μεγάλη ήττα στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών, οι Σοσιαλδημοκράτες παρέμειναν πιστοί στο προεκλογικό τους σύνθημα «Δεν εγκαταλείπουμε το ευρωπαϊκό μας μέλλον». Σύμφωνα ωστόσο με διεθνείς αναλυτές, το ευρωπαϊκό «χαρτί» που έπαιξαν δεν συγκίνησε και δεν ήταν αρκετό να τους εξασφαλίσει την παραμονή στην εξουσία. Επιπλέον η αδυναμία της κυβέρνησης να καταπολεμήσει τη διαφθορά, την οικονομική ύφεση και τον υψηλό πληθωρισμό, τον οποίο απέδιδε στην πανδημία και στον πόλεμο στην Ουκρανία, λέγεται ότι υποβοήθησαν στην επικράτηση της αντιπολίτευσης.
Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, το 2024 η Βόρεια Μακεδονία θα είναι η χώρα με τον χαμηλότερο δείκτη ανάπτυξης στα δυτικά Βαλκάνια για δεύτερη διαδοχική χρονιά, αλλά και με το υψηλότερο έλλειμμα στον κρατικό προϋπολογισμό. Το 2022 και το 2023 ο πληθωρισμός είχε ένα από τα υψηλότερα ποσοστά στην Ευρώπη.
