Διαβάσαμε την ιστορική μελέτη του Μενέλαου Χαραλαμπίδη με τίτλο «Οι δωσίλογοι».
Το φαινόμενο του δωσιλογισμού θίγεται πολύ συχνά σε μικρή κλίμακα, σπανίως όμως αποτελεί πεδίο δημόσιας συζήτησης, καθώς οι προεκτάσεις του φτάνουν μέχρι σήμερα στα υψηλά κλιμάκια της κοινωνίας. Εξού και τα αρχεία εξακολουθούν να παραμένουν για πολιτικούς λόγους κλειστά οκτώ δεκαετίες μετά, δυσχεραίνοντας την εργασία των ιστορικών. Το βιβλίο «Οι δωσίλογοι» του Μενέλαου Χαραλαμπίδη, που ήδη βρίσκεται στην τέταρτη έκδοση, φωτίζει πολύπλευρα το ζήτημα και έρχεται να προστεθεί σε μια βιβλιογραφία μικρή σε όγκο, παρά το εξαιρετικά μεγάλο ενδιαφέρον που παρουσιάζει το θέμα.
Πώς όμως έφτασε ο δωσιλογισμός να πάρει τόσο μεγάλες διαστάσεις κατά τη διάρκεια της Κατοχής; Το πρωί της 30ής Απριλίου 1941 τελέστηκε η ορκωμοσία της πρώτης ελληνικής κυβέρνησης συνεργασίας με τους κατακτητές, με πρωθυπουργό τον αντιστράτηγο Γεώργιο Τσολάκογλου. Τη διαδέχτηκαν άλλες δύο κυβερνήσεις συνεργασίας: του Κωνσταντίνου Λογοθετόπουλου και του Ιωάννη Ράλλη. Οπως εξηγεί ο Μ. Χαραλαμπίδης, αυτές έδωσαν το πράσινο φως στους επιχειρηματίες της εποχής να συνεργαστούν στενά με τον κατακτητή έξι μήνες μετά την επιβολή της Κατοχής (σε όσες επιχειρήσεις δεν συνεργάζονταν οι Γερμανοί έκοβαν την παροχή ενέργειας), ενώ το φαινόμενο του δωσιλογισμού γιγαντώθηκε με το ξέσπασμα του φονικού λιμού.
Ο ιστορικός φωτίζει τη διάσταση της «ελληνικής κατοχής» και τον τρόπο με τον οποίο η συνεργασία ευνόησε τους συνεργάτες, οι οποίοι έχαιραν ειδικών προνομίων όπως οι φορολογικές απαλλαγές, οι απευθείας αναθέσεις έργων, οι παρακάμψεις των ελεγκτικών μηχανισμών κ.λπ. Ωστόσο, πέραν του πλουτισμού την ίδια στιγμή που οι συμπολίτες τους πέθαιναν στους δρόμους από πείνα, οι συνεργάτες είχαν κι άλλο στόχο: την εξολόθρευση των πολιτικών τους αντιπάλων. «Μπορεί σε εμάς να έχει φτάσει η εικόνα ενός μαζικού παλλαϊκού αντιστασιακού κινήματος, όμως μέχρι τα μέσα του 1943 αυτοί που εμπλέκονταν στα δίκτυα συνεργασίας με τον κατακτητή ήταν περισσότεροι από όσες και όσους είχαν ενταχθεί στο ελληνικό αντιστασιακό κίνημα» εξηγεί ο ιστορικός, ο οποίος μελετά τρεις διαστάσεις του φαινομένου: την πολιτική, την οικονομική και την ένοπλη συνεργασία με τον κατακτητή, όπως εκδηλώθηκε στην Αττική.
Ενα από τα βασικότερα ζητήματα που θίγονται στο βιβλίο είναι η ατιμωρησία των δωσίλογων. Ο σκανδαλώδης τρόπος που αποδόθηκε η δικαιοσύνη δηλαδή, καθώς αθωώθηκε η συντριπτική πλειονότητα όσων κατηγορήθηκαν για χιλιάδες εγκλήματα. Εν συντομία, οι μηνύσεις που υποβλήθηκαν σε Αθήνα και Πειραιά αφορούσαν περισσότερα από 20.000 άτομα. Από αυτά κατέληξαν να τιμωρηθούν από τα δύο μεγάλα ειδικά δικαστήρια της χώρας λιγότερο από το 2%, όπως σημειώνει ο ιστορικός. Βασικός λόγος για το καθεστώς σιωπής που επιβλήθηκε ήταν ότι μεγάλο μέρος των συνεργατών του κατακτητή ενσωματώθηκε στη μοναρχική Δεξιά, με ό,τι σημαίνει αυτό για τον ρόλο που διαδραμάτισαν τις δεκαετίες που ακολούθησαν.
INFO
Το βιβλίο «Οι δωσίλογοι» του Μενέλαου Χαραλαμπίδη κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια