Ο καθηγητής Ανθρωπολογίας του Παντείου Λεωνίδας Οικονόμου μελετά τις σχέσεις μέσα από τραγούδια που ερμήνευσε ο λαϊκός βάρδος.
Ακούγοντας σήμερα λαϊκά τραγούδια της δεκαετίας του 1950 συχνά περνάει από το μυαλό πως πολλοί στίχοι που τότε εξέφραζαν μεγάλο μέρος της κοινωνίας ακούγονται πλέον αδιανόητοι. «Βύθισέ μου το μαχαίρι, φέρ’ το βόλτα στην καρδιά/ απ’ το χέρι σου ας πάει η λεπίδα πιο βαθιά» (στίχοι Γεράσιμος Κλουβάτος) ή «Σκέφτηκα να σε σκοτώσω να ξεπλύνω την ντροπή/ δεν αξίζει όμως για σένα να με φάει η φυλακή» (στίχοι Μπάμπης Μπακάλης).
Ο τρόπος που η εποχή εκείνη αντιλαμβανόταν τον έρωτα και τον έμφυλο τρόπο με τον οποίο βιωνόταν απασχολεί τον Λεωνίδα Οικονόμου, καθηγητή στο τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου στο βιβλίο του «Τα ερωτικά του Καζαντζίδη – Ερωτας και φύλο στο λαϊκό τραγούδι».
Σε αυτό εξετάζονται τα κείμενα των 250 ερωτικών τραγουδιών (το 38% της συνολικής του παραγωγής) που τραγούδησε ο λαϊκός βάρδος από το 1952 έως το 1967 και μελετάται η νοοτροπία που επικρατούσε τις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες κατά τις οποίες σημειώθηκε ραγδαία κοινωνική αλλαγή. Είναι η περίοδος της εσωτερικής μετανάστευσης, της έντονης αστικοποίησης και της ανάπτυξης, με όλα όσα αυτά συνεπάγονται για τη θέση των γυναικών, τη χειραφέτησή τους και την αλλαγή στο τοπίο των σχέσεων των δύο φύλων.
Οπως σημειώνει ο Λεωνίδας Οικονόμου, το τραγούδι του Καζαντζίδη είναι ιδιαιτέρως κειμενοκεντρικό. Σε αυτό η μουσική και η φωνή ενισχύουν το νόημα των στίχων, οι οποίοι είναι απλοί με στόχο να γίνονται άμεσα κατανοητοί από το κοινό. Το ζητούμενο στα ερωτικά τραγούδια που ερμήνευσε ήταν η αληθινή αγάπη, η οποία στην ιδανική περίπτωση κατέληγε σε γάμο – πολύ ενδιαφέρουσα η σύνδεση που κάνει ο συγγραφέας με την αυλική αγάπη και την ερωτική παράδοση της δυτικής Ευρώπης.
Και εξαιρετικά χρήσιμες (για να κατανοήσουμε την εποχή μας) είναι η οπτική πάνω στις γυναίκες που δεν πληρούσαν τις προϋποθέσεις για τον ιδανικό, σχεδόν εξαϋλωμένο έρωτα καθώς και η αντίθεσή τους με το αρχέτυπο της μάνας του αρσενικού (στοιχείο που συναντάμε συχνά στα τραγούδια του Καζαντζίδη), η οποία είχε μονίμως τον ρόλο της γυναίκας-θυσίας. «Για μένα γέρασες, μανούλα μου/ μπουκιά μπουκιά μ’ ανάθρεψες/ κι όλα τα λησμόνησα και σε περιφρόνησα/ για μια γυναίκα σου ’κλεισα την πόρτα/ σου είπα λόγια μάνα μου πικρά/ κι όταν μ’ άφησε κι εκείνη ήρθες όπως πρώτα/ και μου έδωσες αγάπη και παρηγοριά» (στίχοι Χρήστος Κολοκοτρώνης).
INFO
Το βιβλίο «Τα ερωτικά του Καζαντζίδη – Έρωτας και φύλο στο λαϊκό τραγούδι» του Λεωνίδα Οικονόμου κυκλοφορεί από τις Μωβ Εκδόσεις