Συζήτηση με τον σκηνοθέτη που έζησε την εμπειρία της κινηματογράφησης της πρώτης ελληνοκινεζικής συμπαραγωγής («Μια μέρα στη Σαγκάη») που προβάλλεται στις κινηματογραφικές αίθουσες.
Το «Μια µέρα στη Σαγκάη» είναι µια κοµεντί σε σκηνοθεσία του Βασίλη Ξηρού . Πρόκειται για την ιστορία ενός Ελληνα που δουλεύει στην Κίνα και µιας Κινέζας που αποφασίζει να µετακοµίσει στην Ευρώπη. ∆ύο άγνωστοι µεταξύ τους περνούν µαζί µία ηµέρα, ακροβατώντας µεταξύ ονείρων, επιθυµιών και πραγµατικότητας. Συναντηθήκαµε µε τον σκηνοθέτη προκειµένου να µας µεταφέρει την εµπειρία των γυρισµάτων στην Κίνα και την πρόσληψη του κινεζικού τρόπου ζωής από έναν δυτικό.
Τι γυρεύει ένας Ελληνας στη Σαγκάη;
Να ανακαλύψει ένα νέο κόσµο. Συνήθως το ταξίδι γίνεται γιατί υπάρχει µια επαγγελµατική πρόταση, η προοπτική σπουδών ή ακόµη και κάποιοι οικογενειακοί λόγοι. ∆ίχως το σαράκι της περιέργειας, βέβαια, δύσκολα αποφασίζεις να κάνεις το πρώτο βήµα.
Τώρα που έχουν κατασταλάξει µέσα σας οι εικόνες από την Κίνα, ποια είναι η λέξη που θα χρησιµοποιούσατε για να τη χαρακτηρίσετε;
Η Κίνα είναι ανεξάντλητη. Η τεράστια κλίµακα στα πάντα σε ταπεινώνει, µα συνάµα σε απελευθερώνει. Προσωπικά, έζησα τέσσερα χρόνια γεµάτα σαν µια δεκαετία, ακριβώς γιατί ήξερα ότι η παραµονή µου εκεί είχε ηµεροµηνία λήξης. Η ολοκλήρωση των γυρισµάτων σηµατοδότησε το τέλος της ζωής µου στην Κίνα. Ηταν ίσως το καλύτερο φινάλε, ο τρόπος να απαθανατίσω την πόλη που αγάπησα, αλλά και να της προσφέρω κάτι πίσω.
Μια µέρα στη Σαγκάη τι πρέπει να περιλαµβάνει;
Προσπάθησα να δώσω την απάντηση µέσα από τη διαδροµή των δύο ηρώων της ταινίας: οπωσδήποτε καφεδάκι στην παλαιά γαλλική γειτονιά, όπου κυριαρχούν τα πλατάνια και η αρχιτεκτονική «σικουµέν», µια µείξη κινεζικών και δυτικών επιρροών. Βόλτα σε ένα πάρκο και σε µια παραδοσιακή αγορά. Συνιστώ µετακίνηση µε το ποδήλατο – η Σαγκάη διαθέτει περίπου 1,5 εκατοµµύριο ποδήλατα σε κάθε γωνιά, τα οποία µπορείς να ξεκλειδώσεις µε το κινητό σου. ∆είπνο σε ένα από τα νεοκλασικά κτίρια της παραποτάµιας περιοχής Bund έχοντας θέα το διάσηµο τοπόσηµο µε τους ουρανοξύστες που θυµίζει Μανχάταν – µόλις 30 χρόνια πριν όλη η ανατολική όχθη του ποταµού Χουάνγκπου αποτελούνταν από ρυζοχώραφα. Για αργά το βράδυ ένα από τα καραόκε κλαµπ, όπου κάθε παρέα νοικιάζει το δικό της δωµάτιο και το αποτέλεσµα είναι διασκεδαστικό, αν και όχι πάντα εύηχο. «Μια τέλεια µέρα», όπως θα έλεγε και ο Λου Ριντ.
Ποια είναι η γνώµη σας για τον κινεζικό κινηµατογράφο;
Παρά το τεράστιο µέγεθος του κινεζικού κινηµατογράφου και την οικονοµική του διείσδυση στο Χόλιγουντ, ελάχιστες είναι οι ταινίες που φτάνουν µέχρι τη ∆ύση. Η βασική επίδραση στη δυτική κουλτούρα προέρχεται από τις ταινίες πολεµικών τεχνών wuxia που γυρίζονταν στο Χονγκ Κονγκ από τη δεκαετία του ’70, επηρεάζοντας ταινίες δράσης όπως τα «Μάτριξ» και σκηνοθέτες όπως ο Ταραντίνο. Το είδος αυτό αναγεννήθηκε στο γύρισµα του αιώνα από τους Ζαν Γιµού και Ανγκ Λι. Από αυτούς τους δηµιουργούς έµαθα κι εγώ τον κινεζικό κινηµατογράφο, µαζί µε τους Τσεν Κάιγκε, Χου Χσιάο-Χσεν και φυσικά τον Γουόνγκ Καρ-Βάι από το Χονγκ Κονγκ. Ωστόσο η στουντιακή κινεζική παραγωγή έχει πλέον περισσότερο πολιτικά χαρακτηριστικά. Ξεκινώντας από την απεικόνιση του άτρωτου της εξουσίας σε ταινίες όπως ο «Ηρωας» και η «Κατάρα του χρυσού λουλουδιού» µέχρι του νέου παγκόσµιου ρόλου της Κίνας που προβάλλουν ταινίες όπως το «Wandering earth» και «Wolf warrior 2», οι οποίες σηµείωσαν τις µεγαλύτερες εισπράξεις στην Κίνα τα τελευταία χρόνια αλλά πέρασαν απαρατήρητες στον υπόλοιπο κόσµο.
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του κινεζικού σινεµά και ποια η επιρροή του στη σύγχρονη κουλτούρα;
Ως προς τα χαρακτηριστικά, ίσως έχει περισσότερο ενδιαφέρον να αναφερθώ σε παραδείγµατα µέσα από την προσωπική µου εµπειρία. Με την Κινέζα διευθύντρια φωτογραφίας Παν Σουεσουέ είχαµε µερικές φορές διαφορετική προσέγγιση ως προς τη χρήση των σκιών και του handycam στην ταινία. Στις περισσότερες κινεζικές ταινίες το ζητούµενο είναι η εικαστική αρµονία παρά ο ρεαλισµός. Θα παρατηρήσετε ότι στην κινεζική παραδοσιακή τέχνη δεν υπάρχουν φωτοσκιάσεις και αταξία, κυριαρχεί το κοµφουκιανικό ιδεώδες της τάξης και καθαρότητας. Υπερέχει ο συµβολισµός έναντι του ρεαλισµού. Το ίδιο ισχύει και για την υπερβολή αποτύπωσης συναισθηµάτων επί της οθόνης, που υποθέτω ακολουθεί την παράδοση παραστατικών τεχνών όπως η κινεζική όπερα. Εδώ υπάρχει µια µάλλον πρακτική εξήγηση: στα ζωντανά θεάµατα η πληθωρική κίνηση και το έντονο µακιγιάζ βοηθούν ακόµη και τον πιο αποµακρυσµένο ή αδαή θεατή να καταλάβει τι γίνεται, ενώ οι υψηλές φωνητικές συχνότητες µπορούν να εξυψώνονται πάνω από την οχλοβοή του κοινού.
Τα γυρίσµατα στη Σαγκάη πώς ήταν;
Τα γυρίσµατα ήταν εντατικά και πάντα µε την αγωνία του αστάθµητου παράγοντα που έχουν τα γυρίσµατα µες στην πόλη. Οι θετικές αναµνήσεις αφορούν κυρίως τη χαρά και ανακούφιση που λαµβάνεις όταν µια σκηνή αποτυπώνεται όπως ακριβώς τη θες. Αναποδιές ευτυχώς είχαµε λίγες. Σε µια σκηνή χρειάστηκε να γυρίσουµε στη µέση ενός δρόµου και µολονότι ήταν έρηµος και είχαµε άδεια, σύντοµα κατέφθασε ένα περιπολικό και κατάσχεσαν τις κάµερές µας για παρακώλυση κυκλοφορίας. Ευτυχώς τις πήραµε σύντοµα πίσω, µαζί µε το υλικό που είχαµε προλάβει να γυρίσουµε. Την επόµενη φορά που θέλαµε ένα σύντοµο πλάνο σε ένα από τα πιο πολυσύχναστα µέρη της Σαγκάης ήµασταν σοφότεροι και κρύψαµε τις κάµερες σε κούτες µε κατάλληλες οπές, τις οποίες τα µέλη του συνεργείου παρίσταναν πως κουβαλούν.
Μια άλλη πρόκληση ήταν η χρήση τριών γλωσσών µεταξύ του συνεργείου: κινεζικά, αγγλικά και ελληνικά. Χρειαζόταν αρκετή υποµονή και η ενεργοποίηση µεταφραστών για να αποφευχθεί η Βαβέλ, χωρίς να λείπουν πάντως και οι παρεξηγήσεις.
