Ένας από τους συγγραφείς που κατάφεραν να κάνουν τη σκανδιναβική αστυνομική λογοτεχνία παγκόσμια υπόθεση θα βρεθεί την Τρίτη στην Αθήνα «για να γιορτάσει με τους Έλληνες Nesbomaniacs τα 20 χρόνια του θρυλικού του ντετέκτιβ Χάρι Χόλε» όπως αναφέρεται σε ανακοίνωση της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση, που θα τον φλιοξενήσει.
Από την περασμένη Πέμπτη προβάλλεται η ταινία του Τόμας Άλφρεντσον «Χιονάνθρωπος» που βασίζεται στο ομώνυμο μπεστ σέλερ του Νέσμπο.
Συνέντευξη στον Νίκο Σερβετά
Προσπάθησε να γίνει ποδοσφαιριστής, σπούδασε οικονομικά, δούλεψε ως δημοσιογράφος, παίζει μουσική σε συγκρότημα, αλλά παγκοσμίως γνωστός έγινε ως συγγραφέας αστυνομικών μυθιστορημάτων. «Η μητέρα μου ήταν βιβλιοθηκάριος και ο πατέρας μου φανατικός αναγνώστης. Πάντα υπήρχαν πολλά βιβλία γύρω μου. Από όλες τις αποφάσεις που έχω πάρει κατά καιρούς, αυτή που εξέπληξε λιγότερο τους γύρω μου ήταν ότι θα γράψω βιβλίο. Νομίζω ότι από παλιά ετοιμαζόταν η πορεία μου προς τη συγγραφή» είπε στην αποκλειστική συνέντευξή του στο Documento ο Νορβηγός ΤζοΝέσμπο, από τους πλέον συναρπαστικούς αλλά και σκοτεινούς συγγραφείς αστυνομικών μυθιστορημάτων.
Περιμένατε ότι θα είχαν τόσο μεγάλη επιτυχία τα έργα σας;
Εχω εμπιστοσύνη στην ικανότητά μου να δημιουργώ ιστορίες, όπως και στις συγγραφικές μου ικανότητες. Ωστόσο το να έχει κανείς μεγάλο κοινό δεν είναι εύκολο ούτε δεδομένο, παρά τις δύο παραμέτρους που προανέφερα. Για να είμαι ειλικρινής, στόχος και κίνητρό μου ήταν να μη γίνω τόσο δημοφιλής. Αυτό που ήθελα ήταν να λέω ιστορίες. Το ότι αυτές δημοσιεύτηκαν αποτέλεσε ήδη επίτευξη του στόχου μου. Το μεγάλο κοινό ήταν το μπόνους μου.
Τι κερδίζετε όταν γράφετε;
Tην ίδια την απόλαυση και το πάθος της συγγραφής, παρότι πρόκειται για ουσιαστικά επικοινωνιακό μέσο ή μέσο για να πει κάποιος μια μορφή αλήθειας για την ανθρώπινη ύπαρξη. Αυτό είναι το ζητούμενο σε οποιαδήποτε περίπτωση, είτε γράφει κανείς αστυνομικά είτε βιβλία επιστημονικής φαντασίας. Η αίσθηση που έχει κάποιος όταν σκιαγραφεί ανθρώπινους χαρακτήρες, ακόμη και αν δεν μπορεί να το κάνει με μαεστρία, τον επιβραβεύει απόλυτα, διότι ουσιαστικά η διαδικασία είναι αυτή που σε οδηγεί και ταυτόχρονα ολοκληρώνει τον εαυτό της. Η επιβράβευση έρχεται όταν πιάνει πλέον κανείς στα χέρια του την ιστορία που δημιούργησε. Είναι σαν τον οικοδόμο που βλέπει τη δουλειά του αφού την ολοκληρώσει και λέει «εγώ το έκανα αυτό». Και αυτοί που ζουν μέσα στο κτίριο το ξέρουν, και αυτοί που περνάνε και το κοιτάνε το αναγνωρίζουν, και εκείνος βλέπει αυτές τις αντιδράσεις. Αυτό που αισθάνεται ο οικοδόμος είναι λίγο πολύ αυτό που αισθάνομαι και εγώ.
Στα πρώτα βιβλία σας αντλείτε τα θέματά σας από τα κρυμμένα ζητήματα της νορβηγικής κοινωνίας. Στη συνέχεια η πλοκή επεκτείνεται σε διεθνή θέματα. Εξαντλήσατε τα θέματα της Νορβηγίας;
Δεν νομίζω ότι υπάρχει ξεκάθαρη εναλλαγή μεταξύ νορβηγικών ή διεθνών στοιχείων και αναφορών στη δουλειά μου. Θεωρώ ότι υπάρχει συνεχής εναλλαγή. Στο πίσω μέρος του μυαλού μου ίσως να υπάρχει η σκέψη ότι σταδιακά έχω πιο διεθνείς αναφορές, αλλά αυτό δεν γίνεται συνειδητά. Ωστόσο θεωρώ ότι όσο περισσότερα τοπικά στοιχεία έχει κανείς τόσο πιο εύστοχα μπορεί να επικοινωνεί σε διεθνή κλίμακα. Για παράδειγμα, το θέμα του βιβλίου «Ο κοκκινολαίμης», για το οποίο νιώθει κάποιος ότι είναι απόλυτα νορβηγικό, με αναφορά στις επαφές Νορβηγών με Γερμανούς μετά τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο στη Νορβηγία, παρότι έχει τοπικό χαρακτήρα, δεν μπορεί παρά να γίνει αμέσως αντιληπτό και από το διεθνές κοινό.
Ο ήρωας σας, ο Χάρι Χόλε, έχει πολλά κοινά χαρακτηριστικά με αυτούς που διώκει. Δεν μοιάζει με τους συναδέλφους του αλλά με εγκληματία. Γιατί;
Υπάρχουν πολλές αιτίες. Βασικά δεν είναι ότι του αρέσουν όλοι οι εγκληματίες και κανένας συνεργάτης του, αλλά ουσιαστικά έχει να κάνει με το ότι ο ίδιος είναι outsider, είναι διαφορετικός. Ισως ειδικά στη Σκανδιναβία, σχετικά με τους εγκληματίες υπάρχει κοινωνική και πολιτική συναίνεση. Ο εγκληματίας γίνεται πλέον αντιληπτός ως «επαναστάτης». Και ο Χάρι θεωρώ ότι μπορεί να επικοινωνήσει με αυτή την πλευρά του εγκληματία, την αντισυμβατική. Χωρίς να είναι πολιτικός επαναστάτης αλλά επειδή αισθάνεται διαφορετικός, σκέφτεται διαφορετικά.
Γιατί η σκανδιναβική αστυνομική λογοτεχνία παρουσιάζει τέτοια επιτυχία;
Για να είμαι ειλικρινής δεν ξέρω. Υπάρχουν ορισμένα σκανδιναβικά βιβλία τα οποία έκαναν γνωστό το είδος αυτό και στο εξωτερικό, όπως του Στιγκ Λάρσον ή του Χένινγκ Μανκέλ. Από την άλλη, είναι ίσως σημαντικό το γεγονός ότι υπάρχει μεγάλη κληρονομία στο είδος από τη δεκαετία του’70. Η πώληση αυτών των βιβλίων μεταφέρθηκε από τα περίπτερα σε σοβαρά βιβλιοπωλεία.
Αυτό έκανε πιο γοητευτική σε νέους συγγραφείς τη χρήση του αστυνομικού είδους ως εργαλείου αφήγησης. Επομένως θεωρώ ότι η ποιότητα του αστυνομικού είδους είναι τόσο καλή στη Σκανδιναβία γιατί νέοι ταλαντούχοι συγγραφείς άρχισαν από νωρίς να το προσπαθούν. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει και πολύ κακή αστυνομική λογοτεχνία στις σκανδιναβικές χώρες, όπως και οπουδήποτε αλλού.
Εχει πει για τα βιβλία του
… Αποφάσισα να γράψω ένα μυθιστόρημα για τα δύο πράγματα που αξίζει να γράψει κανείς, για τον έρωτα και τον φόνο. Το ταξίδι Οσλο – Σίδνεϊ διαρκεί τριάντα ώρες, στην πτήση προς το Σίδνεϊ κατέληξα στην πλοκή. Οταν επέστρεψα από την Αυστραλία είχα σχεδόν τελειώσει το βιβλίο. Με το που άφησα κάτω τη βαλίτσα μου ξανάπιασα το γράψιμο. Εγραφα ασταμάτητα. Αυτές ήταν οι καλύτερες εβδομάδες της ζωής μου.
… Πήγα στην Μπανγκόκ τον χειμώνα του 1998 έχοντας ήδη στον νου τη σύνοψη των «Κατσαρίδων». Οταν έφτασα εκεί με έπιασε κλειστοφοβία. Δεν θα άντεχα τους δύο μήνες που υπολόγιζα να μείνω. Δύο εβδομάδες αργότερα είχα ερωτευτεί την πόλη…
…Ενθαρρυμένος από τα βραβεία και την αποδοχή του κοινού συνέχισα να γράφω. Σειρά είχε «Ο κοκκινολαίμης». Αυτή ήταν η ιστορία που ήθελε να πει ο πατέρας μου, το μυθιστόρημα που σχεδίαζε να γράψει όταν θα συνταξιοδοτούνταν αλλά δεν πρόλαβε. Η σχέση των Νορβηγών με τους ναζί στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αυτό ήταν το μεγαλύτερο στοίχημά μου έως εκείνη τη στιγμή. Αν το βιβλίο το έσφαζαν οι κριτικοί ή ήταν αποτυχία θα τα παρατούσα. Διότι «Ο κοκκινολαίμης» ήταν ό,τι καλύτερο είχα να δώσω.
…Μου πήρε δύο χρόνια να γράψω τον «Λυτρωτή». Εμπνευση για το βιβλίο μου ήταν η εμπειρία μου με τον Στρατό Σωτηρίας, ο πόλεμος στη Γιουγκοσλαβία καθώς και το στέκι Πλάτα των ναρκομανών στο Οσλο, που τώρα πια έχει κλείσει. Η υποδοχή του βιβλίου από τον εκδοτικό οίκο ήταν πολύ επιφυλακτική. Προσπάθησα να προετοιμάσω τον εαυτό μου για την αποτυχία του, ωστόσο δεν χρειάστηκε να την ζήσω.
…Η σωματική αποσύνθεση του Χάρι, που είχε ξεκινήσει με τον «Χιονάνθρωπο», συνεχίστηκε στη «Λεοπάρδαλη», το πιο βίαιο βιβλίο της σειράς.
…Τον Σεπτέμβριο του 2012 ήμουν στην Ελλάδα, συγκεκριμένα στην Κάλυμνο για αναρρίχηση, όταν χτύπησε το τηλέφωνό μου και μου είπαν πως η ασθένεια του αδερφού μου του Κνουτ είχε επιδεινωθεί. Η «Αστυνομία» είναι αφιερωμένη σε αυτόν.
