Ρωσία και Τουρκία δεν φαίνεται να υποχωρούν, λέει ο ειδικός αναλυτής για τη Μέση Ανατολή
H Τουρκία έχει σχέσεις που βασίζονται στο πάρε δώσε και όχι σε στρατηγικές συμμαχίες, διαπιστώνει ο κορυφαίος αναλυτής θεμάτων Μέσης Ανατολής Τσενγκίζ Τσαντάρ, ο οποίος με τα σημερινά στοιχεία δεν αποκλείει την πιθανότητα κλιμάκωσης της τουρκοσυριακής αναμέτρησης.
Ο Τζενγκίζ Τσαντάρ εδραιώθηκε ως κορυφαίος ειδικός σε θέματα Μέσης Ανατολής στη διάρκεια της σαραντάχρονης δημοσιογραφικής πορείας του. Διετέλεσε σύμβουλος σε θέματα εξωτερικής πολιτικής του Τούρκου προέδρου Τουργκούτ Οζάλ, (1991-93) και δίδαξε Ιστορία και Πολιτική της Μέσης Ανατολής σε πανεπιστήμια της Κωνσταντινούπολης. Εχει γράψει επτά βιβλία και πολυάριθμα άρθρα σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά, με έμφαση στο κουρδικό ζήτημα. Σήμερα ο 72άχρονος αναλυτής είναι συνεργάτης ερευνητής στο σουηδικό Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων στη Στοκχόλμη.
Η ένταση μεταξύ Τουρκίας και Ρωσίας στην Ιντλίμπ έχει κλιμακωθεί έντονα τις τελευταίες εβδομάδες. Πόσο επικίνδυνη κρίνετε την κατάσταση;
Η κατάσταση είναι στ’ αλήθεια σοβαρή. Μέχρι πρότινος κανείς δεν περίμενε ότι τα πράγματα θα εξελιχθούν τόσο γρήγορα και με τέτοια ένταση. Θεωρώ άγουρες τις αναλύσεις που θέλουν την Τουρκία απλώς να κάνει επίδειξη ισχύος επιδιώκοντας να βελτιώσει τη διαπραγματευτική της θέση. Ενίοτε τα αντιμαχόμενα μέρη δεν πάνε σε πόλεμο επειδή το θέλουν, αλλά επειδή η κατάσταση ξεφεύγει εκτός ελέγχου. Τα χειρότερα συμβαίνουν ως αποτέλεσμα κακών υπολογισμών και απρόσμενων συνεπειών τους. Αυτός ο κίνδυνος είναι υπαρκτός για την Τουρκία και τη Ρωσία. Ο πρόεδρος Ερντογάν παγιδεύτηκε από μόνος του βάζοντας τον πήχη πολύ ψηλά, λέγοντας ότι αν η Συρία δεν αποσυρθεί στα όρια που τέθηκαν στη συμφωνία του Σότσι το 2018, τότε θα την πολεμήσει σε όλη την επικράτειά της. Αυτό δεν έπιασε. Η Ρωσία δεν έκανε βήμα πίσω και αν ο Ερντογάν επιμείνει στο τελεσίγραφο που έδωσε, τότε πρέπει να κρατάμε ως ενδεχόμενο την κλιμάκωση της σύγκρουσης. Ωστόσο δεν αποκλείω το ενδεχόμενο να μπει φρένο την τελευταία στιγμή.
Δεν είναι πιθανή μια λύση διά της διπλωματικής οδού;
Είναι πιθανό να υπάρξουν διπλωματικές προσπάθειες για να αποφευχθεί μια ανοιχτή σύγκρουση. Προ ημερών ο Ερντογάν ανακοίνωσε συνάντηση με Πούτιν, Μέρκελ και Μακρόν στις 5 Μαρτίου, χωρίς να αναφέρει πού. Ωστόσο την περασμένη Τρίτη ο Ρώσος κυβερνητικός εκπρόσωπος Ντμίτρι Πεσκόφ διέψευσε την τετραμερή συνάντηση και είπε ότι η Ρωσία προετοιμάζει συνάντηση με την Τουρκία και το Ιράν. Στην περίπτωση αυτή θα είναι δύο (Ρωσία, Ιράν) εναντίον ενός (Τουρκία). Οι ισορροπίες θα είναι πολύ διαφορετικές σε σύγκριση με μια συνάντηση με Γερμανία και Γαλλία. Το αν τελικά θα υπάρξει τέτοια συνάντηση μένει να το δούμε.
Σύμφωνα με τις διαρροές από τις συναντήσεις μεταξύ των υπουργών Αμυνας και Εξωτερικών των δύο χωρών, η Ρωσία έχει προτείνει να διατηρήσει η Τουρκία υπό τον έλεγχό της μια περιοχή βάθους 10-15 χιλιομέτρων από τα τουρκικά σύνορα, ενώ η Τουρκία ζητά να ελέγχει μια περιοχή 35 χιλιομέτρων από τα τουρκικά σύνορα. Στη ρωσική πρόταση η πόλη της Ιντλίμπ βρίσκεται εκτός ελέγχου της Τουρκίας, ενώ στην τουρκική τόσο η πόλη της Ιντλίμπ όσο και ο αυτοκινητόδρομος Μ5 βρίσκονται υπό τον έλεγχό της. Το θέμα είναι ότι καμία από τις δύο πλευρές δεν φαίνεται πρόθυμη να υποχωρήσει στους στόχους της στη Συρία. Γι’ αυτό και δεν μπορούμε να αποκλείσουμε το χειρότερο σενάριο.
Οι τελευταίες εξελίξεις δείχνουν ότι η σχέση της Τουρκίας απέναντι στη Ρωσία βασίζεται περισσότερο στο πάρε δώσε παρά σε μια στρατηγική συνεργασία.
Η Αγκυρα κατηγορείται ότι στηρίζει ανοιχτά ομάδες τζιχαντιστών στην Ιντλίμπ. Πώς επηρεάζει αυτό τις εύθραυστες ισορροπίες εκεί;
Πρόκειται για θέση την οποία η Αγκυρα φυσικά απορρίπτει επίσημα, υποστηρίζοντας ότι συνεργάζεται μόνο με τη λεγόμενη μετριοπαθή αντιπολίτευση στη Συρία.
Δύο πράγματα πρέπει να λάβουμε υπόψη. Πρώτον, ότι σε αυτές τις λεγόμενες μετριοπαθείς ομάδες υπάρχουν τζιχαντιστές. Δεύτερον, ότι η κύρια ομάδα που ελέγχει την πόλη της Ιντλίμπ και τη συνοριακή πύλη Συρίας – Τουρκίας είναι η Χαγιάτ Ταχρίρ αλ Σαμ, η οποία αποτελεί το πρώην μέτωπο της Αλ Νούσρα. Επομένως είναι σαφές ότι η Τουρκία έχει σχέσεις με τους τζιχαντιστές, παρότι επίσημα το αρνείται. Τα πράγματα περιπλέκονται περισσότερο από τη δήλωση του απεσταλμένου των ΗΠΑ στη Συρία Τζέιμς Τζέφρεϊ η οποία νομιμοποίησε αυτές τις ομάδες τζιχαντιστών. Το Πεντάγωνο και άλλες αμερικανικές υπηρεσίες διαφωνούν. Είναι επομένως πρόβλημα ότι οι ΗΠΑ δεν έχουν συγκεκριμένη άποψη για την κατάσταση στην Ιντλίμπ.
Πιστεύετε ότι ο Μπασάρ αλ Ασαντ έχει καταφέρει πια να διασφαλίσει τη θέση του ως προέδρου;
Να το πω απλά: αν η Ρωσία και το Ιράν αποσύρουν τη στήριξή τους για δύο μέρες, δεν είμαι σίγουρος ότι ο πρόεδρος Ασαντ θα μπορέσει να επιβιώσει. Φαίνεται ότι κερδίζει έδαφος, αλλά αυτό οφείλεται κυρίως στη βοήθεια της Ρωσίας και του Ιράν. Για τους Ιρανούς είναι εντελώς αδιανόητο να αποσύρουν τη στήριξή τους. Για τους Ρώσους, παρότι δεν έχουν σχέση αγάπης, έχει ανέλθει σε ζήτημα γοήτρου να αναστήσουν την κυριαρχία της κυβέρνησης που στήριζαν. Επομένως δεν αναμένεται να αποσύρουν τη στήριξή τους στο προσεχές μέλλον.
