Ενας πανεπιστημιακός καθηγητής στο Λονδίνο συνομιλεί με μια καθηγήτρια της ΑΣΚΤ
Με αφορµή την επικείµενη οµιλία του στην ΑΣΚΤ ο Τζέιµς Πάτναµ, ανεξάρτητος επιµελητής, ιστορικός τέχνης και καθηγητής στο αντικείµενο της επιµέλειας στο University of the Arts London, µιλάει µε την Ασηµίνα Κανιάρη, επίκουρη καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης στην ΑΣΚΤ και διδάκτορα της Τέχνης του Πανεπιστηµίου της Οξφόρδης.
Στο βιβλίο σου «Art and artifact: Τhe museum as medium» (Thames and Hudson, 2000/2010) είσαι ίσως ο πρώτος που διατυπώνει την ιδέα του καλλιτέχνη – επιµελητή ή του επιµελητή ως καλλιτέχνη. Θα µπορούσες να σχολιάσεις την έννοια της επιµέλειας ως εργασίας δηµιουργικής µορφής η οποία θυµίζει τη διαδικασία παραγωγής ενός έργου τέχνης;
Υπάρχουν διάφοροι τύποι επιµελητή και νοµίζω ότι ο όρος όλο και περισσότερο χρησιµοποιείται καταχρηστικά. Αρχικά περιοριζόταν στο πλαίσιο του µουσείου καθώς αναφερόταν σε κάποιον που φροντίζει µια συλλογή από ιστορικά αντικείµενα. Χρησιµοποιήθηκε πρώτη φορά για να περιγράψει παραγωγούς εκθέσεων τέχνης κατά τη δεκαετία του 1960 και από τότε έχει εφαρµοστεί σε πεδία τόσο διαφορετικά όσο η µουσική, το φιλµ, η µόδα, ακόµη και το φαγητό και τα ποτά.
Η επιµέλεια τέχνης περιλαµβάνει πολλές και διαφορετικές διαδικασίες, κάποιες από τις οποίες µπορεί να είναι δηµιουργικές ενώ άλλες είναι περισσότερο κοινότοπες και διοικητικού χαρακτήρα. Ενας επιµελητής µπορεί να είναι ένας ακαδηµαϊκός τοποθετηµένος σε κάποιο ίδρυµα, µε εξειδικευµένες γνώσεις ιστορίας της τέχνης, ο οποίος ή η οποία απλώς επιλέγει έργα και γράφει τις λεζάντες και ένα κείµενο καταλόγου. Από την άλλη, ο project manager διαχειρίζεται τον δανεισµό και τη µεταφορά των έργων και ο designer µε οµάδα τεχνικών εγκαθιστούν την έκθεση στον ιδρυµατικό – θεσµικό χώρο µιας γκαλερί.
Εναλλακτικά, κάποιος ανεξάρτητος επιµελητής µπορεί να συλλάβει ένα θέµα έκθεσης και να το εγκαταστήσει σε έναν προσεκτικά επιλεγµένο, ασυνήθιστο χώρο/θέση/κτίριο. Συνήθως έρχεται σε επαφή και συνεργάζεται απευθείας µε καλλιτέχνες αναλαµβάνοντας επιπροσθέτως την ευθύνη προσέλκυσης και συγκέντρωσης απαραίτητων πόρων και την κοινοποίηση στα Mέσα. Αυτό το είδος επιµελητή είναι ξεκάθαρα περισσότερο «δηµιουργικό» απ’ ό,τι το προηγούµενο, αφού σαν ένας καλλιτέχνης έχει το αρχικό όραµα του έργου (της έκθεσης) που θα ήθελε να κάνει και το οποίο παράγεται µε δική του πρωτοβουλία.
Εχεις δουλέψει στενά µε τον Γκάβιν Τερκ σε πρότζεκτ τα οποία υπογραµµίζουν τις χρήσεις της ιστορίας της τέχνης ως εικαστικού µέσου από τους καλλιτέχνες. Σε τι διαφέρουν η πρόσληψη, η χρήση ή τα ενδιαφέροντα των καλλιτεχνών αναφορικά µε την ιστορία της τέχνης από τα αντίστοιχα των ιστορικών τέχνης;
Ενας καλλιτέχνης τείνει να χρησιµοποιεί την ιστορία της τέχνης ως έµπνευση για τη δηµιουργία ενός νέου έργου τέχνης. Στην περίπτωση του Γκάβιν Τερκ αυτό µπορεί να περιλαµβάνει µια πράξη αφιερωµατική, οικειοποίησης ή αντιγραφής ενός σηµαντικού ιστορικού έργου τέχνης ή τη µείξη αυτού µε το δικό του στιλ. Αντίθετα από έναν ιστορικό τέχνης, ο καλλιτέχνης αντιλαµβάνεται το έργο σαν να το δηµιουργεί αντί να το περιγράφει ή να το συσχετίζει µε άλλα έργα ή να συγκρίνει διαφορετικές χρονικές περιόδους και στιλ. Η πρακτική της τέχνης συχνά περιλαµβάνει µια καθηµερινή πρόκληση σε προσωπικό επίπεδο στο στούντιο, όπου ο καλλιτέχνης πολλές φορές εµπνευσµένος από καλλιτέχνες του παρελθόντος εµπλέκεται µε τη γλώσσα της τέχνης και δουλεύει ωσότου κατορθώσει κάτι το οποίο είναι καινοτόµο και αληθινό ως προς το δικό του όραµα.
Η ιδέα του «µουσείου ως µέσου» θυµίζει τα βιβλία καλλιτεχνών που εκδόθηκαν από τους Thames and Hudson από τη δεκαετία του 1970, µε χαρακτηριστικό παράδειγµα το «David Hockney by David Hockney». Εκεί προβάλλονται η έννοια του «µουσείου ως µέσου» και το αίτηµα για το δικαίωµα των καλλιτεχνών να αναπαριστούν στον δηµόσιο χώρο και λόγο το έργο τους οι ίδιοι.
Πιστεύω ότι πολλοί καλλιτέχνες έχουν οξυµένη αίσθηση της παρατήρησης, η οποία είναι διαφορετική από αυτήν των ιστορικών τέχνης, αλλά µόνο κάποιοι από αυτούς, όπως ο Χόκνεϊ, είναι ικανοί να την αρθρώσουν λεκτικά. Παρά ταύτα σήµερα απαιτείται από τους καλλιτέχνες να µπορούν να µιλούν για το έργο τους σε συνεντεύξεις και δηµόσιες συζητήσεις. Οι σχολές καλών τεχνών τείνουν να διδάσκουν τους καλλιτέχνες να αναλαµβάνουν την ευθύνη του έργου τους, να το υπερασπίζονται, ακόµη και να το επαινούν, όπως και να αποκρούουν κάποιες κριτικές.
INFΟ
Η ομιλία του Τζέιμς Πάτναμ θα πραγματοποιηθεί στις 23 Οκτωβρίου στις 17.00 στο αμφιθέατρο της Νέας Βιβλιοθήκης της ΑΣΚΤ (Πειραιώς 265).
