Ο Λιθουανός σκηνοθέτης ανεβάζει τη «Ρώσικη Επανάσταση» για λογαριασμό του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος, και μιλάει στο Docville λίγο πριν από την πρεμιέρα (25 Οκτωβρίου)
Έχουν περάσει έντεκα χρόνια από την εκρηκτική είσοδό του στην ελληνική σκηνή με το «Δάφνις και Χλόη» και ο Λιθουανός σκηνοθέτης Τσέζαρις Γκραουζίνις μοιάζει να μην έφυγε ποτέ από την Ελλάδα. Παρότι είναι γεγονός πως τα ελληνικά ακόμη τον βασανίζουν.
Και είναι οξύμωρο· γιατί ενώ μιλάμε στα αγγλικά, συνειδητοποιώ πως ο Γκραουζίνις έχει ασχοληθεί με ό,τι πιο ελληνικό, την αρχαία τραγωδία και κωμωδία – αναγνωρίζοντας δε πως το εγχώριο κοινό ενθαρρύνει το έργο του. Αυτήν τη φορά ωστόσο καταπιάνεται με κατεξοχήν υλικά της καταγωγής του: τολμά να γράψει και να σκηνοθετήσει ένα έργο για τη Ρωσική Επανάσταση για λογαριασμό του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος, με τη μυθολογία και τον αντίκτυπο της οποίας γαλουχήθηκε στην πατρίδα του, τη Λιθουανία.
Πώς προέκυψε το θέατρο στη ζωή σας;
Οταν ήμουν έφηβος, ο πατέρας μου μου είπε: «Αν θέλεις να αισθάνεσαι σαν να κάνεις διακοπές όλη σου τη ζωή, διάλεξε ένα επάγγελμα που πραγματικά σου αρέσει. Και μην αποφασίσεις με το μυαλό σου. Εμπιστεύσου μόνο το ένστικτό σου». Ετσι κι έκανα. Το θέατρο ήταν ενστικτώδης επιλογή.
Γι’ αυτό και απελευθερωτική;
Καταρχάς, για μένα το θέατρο δεν είναι μόνο επάγγελμα. Είναι τρόπος ζωής στον οποίο δεν μπορείς να είσαι μοναχικός. Είσαι καταδικασμένος να συνεργάζεσαι με πολλούς ανθρώπους. Η θεατρική δημιουργία δεν συμβαδίζει καθόλου με τη μισανθρωπία. Είσαι άχρηστος στο θέατρο αν δεν έχεις μάθει πώς να αγαπάς και να εμπιστεύεσαι. Υπό αυτή την έννοια το θέατρο είναι εξαιρετικά απελευθερωτικό.
Είστε ένας σκηνοθέτης με πολιτικό προσανατολισμό;
Όχι! Μου επιτρέπω απλώς να εντάσσω μερικά πολιτικά μηνύματα στις παραστάσεις μου. Αλλά δεν έχω κάνει ούτε μία παράσταση μόνο για πολιτικούς λόγους. Και αυτό επειδή πιστεύω ότι μια παράσταση που δημιουργείται μόνο με σκοπό να εκφράσει κάποιες πολιτικές ιδέες ισοδυναμεί με προπαγάνδα, όχι με έργο τέχνης. Γιατί να κάνεις κάτι τέτοιο; Διαθέτουμε πολύ πιο αποτελεσματικά μέσα προπαγάνδας και πολιτικής δράσης!
Το ρωτώ γιατί έχετε γεννηθεί σε μια χώρα όπου η πολιτική ιδεολογία ήταν πολύ κρίσιμη. Εχετε μια συγκεκριμένη πολιτική ταυτότητα;
Σε αυτή την εποχή του απόλυτου ελέγχου και της χειραγώγησης θεωρώ ειλικρινά ότι οι παραδοσιακές πολιτικές μέθοδοι αγώνα για έναν καλύτερο κόσμο δεν είναι πλέον αποτελεσματικές. Οι πίθηκοι που μαλώνουν μεταξύ τους στον ζωολογικό κήπο έχουν τους πολιτικούς τους ηγέτες και τα κόμματά τους. Αλλά τίποτε δεν αλλάζει – παραμένουν οι ίδιοι πίθηκοι σε όλη τους τη ζωή παρά τη θυελλώδη πολιτική ζωή τους. Οι παραπλανητικές «πολιτικές πρακτικές» πρέπει να υποχωρήσουν προς όφελος της καλλιέργειας της ψυχής. Εννοώ να απελευθερωθούμε από τους φόβους και τον εγωισμό μας, να εναρμονίσουμε τον τρόπο ζωής μας με τον κόσμο στον οποίο ζούμε. Πείτε το ιδεαλισμό. Ή ακόμη και αφέλεια.
Μπορείτε να ανακαλέσετε την επίδραση που σας είχε ασκήσει η μυθολογία της Οκτωβριανής Επανάστασης όταν ήσασταν έφηβος;
Το να ασχοληθώ με αυτό το θέμα, το να θυμηθώ και να ξανασκεφτώ τη μυθολογία του Οκτώβρη είναι για μένα που μεγάλωσα στη Σοβιετική Ενωση σαν ένα ταξίδι στην παιδική μου ηλικία – ομολογώ ότι ήταν η πιο ευτυχισμένη περίοδος της ζωής μου. Ανατράφηκα με αυτήν τη μυθολογία. Εβλεπα τις ταινίες για τη Ρωσική Επανάσταση όπως κάποιος άλλος θα έβλεπε τις ταινίες του Τζέιμς Μποντ ή τον «Πόλεμο των άστρων». Και έπαιρνα τα πρώτα μου μαθήματα γι’ αυτό τον κόσμο – ότι δηλαδή η ζωή είναι αγώνας. Και ότι ο αγώνας αυτός είναι καλός. Γιατί οι καλοί είναι πάντα πιο δυνατοί από τους κακούς, οπότε πάντα νικούν. Ακόμα και αν πεθάνουν, είναι και πάλι νικητές. Και ούτω καθεξής.
Ωστόσο, δεν είναι παράτολμη αυτή η ιδέα: να φτιάξετε ένα έργο για την Eπανάσταση του Οκτώβρη;
Δουλεύοντας πάνω σε αυτό συνειδητοποιώ ότι οι δεξιοί θεατές μπορεί να με κατηγορήσουν ακόμη και ότι κάνω κομμουνιστική ή σοβιετική προπαγάνδα και οι αριστεροί ότι κάνω ακριβώς το αντίθετο. Το θέμα της επανάστασης είναι τόσο λεπτό που περιμένω στωικά να κατηγορηθώ για οτιδήποτε. Αλλά –επαναλαμβάνω– αν είχα ανάγκη μόνο να εκφράσω τις πολιτικές μου απόψεις, δεν θα έχανα τον χρόνο και την ενέργεια που χρειάζονται για να κάνεις μια θεατρική παράσταση. Θα το έκανα με έναν πιο άμεσο και απλό τρόπο· θα ξεκινούσα ένα πολιτικό ιστολόγιο ή ίσως θα έφτανα στο σημείο να αρπάξω μια πέτρα και να τη ρίξω προς κάποια κατεύθυνση.
Θεωρείτε ότι η Ρωσική Επανάσταση εξακολουθεί να έχει αντίκτυπο στις ζωές μας;
Βεβαίως και τις επηρεάζει ακόμη!
Αν ο Οκτώβρης ήταν το πιο εκρηκτικό πολιτικό γεγονός του 20ού, αιώνα μπορείτε να φανταστείτε κάτι αντίστοιχο για τον 21ο;
Θεέ μου, ποιος νομίζετε ότι είμαι για να απαντήσω σε μια τέτοια ερώτηση; Λοιπόν, αφού το θέλετε… η σοσιαλιστική επανάσταση, για παράδειγμα!
Είναι, λοιπόν, επείγον να αντιδράσουμε ενάντια στον καπιταλισμό;
Ναι. Και όχι μόνο προς όφελος της μίζερης μεσαίας τάξης. Η περαιτέρω ανάπτυξη του καπιταλισμού ισοδυναμεί με αυτοκτονία της ανθρωπότητας· το οποίο θα συμβεί από απλή ηλιθιότητα.
Μπορούμε ακόμη να κάνουμε την αλλαγή;
Δεν μπορώ να απαντήσω για όλους. Προσωπικά, ξέρω να χρησιμοποιώ ένα μόνο μέσο για να αλλάζω τον κόσμο: το θέατρο.
Κάνετε ωστόσο θέατρο σε συνθήκες σοβαρής οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα.
Δεν θεωρώ ότι η ελληνική οικονομική ύφεση είναι αποκλειστικά ελληνικό ζήτημα. Αισθάνομαι ότι οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες βίωσαν περίπου τα ίδια φαινόμενα – με όλες τις συνέπειές τους. Για την πατρίδα μου, τη Λιθουανία, μπορώ σίγουρα να το εγγυηθώ! Η ελληνική κρίση ήταν ο μπαμπούλας που χρησιμοποίησε η προπαγάνδα της Ευρωπαϊκής Ενωσης για να τρομοκρατήσει τους ανθρώπους και να τους καταστήσει πιο υπάκουους. Ως μέλος της ελληνικής καλλιτεχνικής κοινότητας αισθάνομαι ότι η τέχνη (και ο πολιτισμός γενικότερα) δέχτηκε ακόμη μια φορά ένα επιδέξιο χτύπημα κάτω από τη ζώνη. Αναφέρομαι στις οικονομικές περικοπές, το κίνητρο των οποίων είναι και πάλι υποκριτικό. Αρκεί να ακούσετε αυτό: «Ο πολιτισμός είναι μέρος της οικονομίας»! Αυτό θέλει ο καπιταλισμός.Επειδή η τέχνη δεν είναι μαζικό μέσο, ελέγχεται πιο δύσκολα. Αρα η τέχνη είναι πιο επικίνδυνη. Γιατί μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να σκέφτονται πιο ελεύθερα, να είναι πιο ανεξάρτητοι πολιτικά, να αντιστέκονται περισσότερο στη χειραγώγηση.
INFO
«Ρώσικη Επανάσταση» Δραματουργία και σκηνοθεσία: Τσέζαρις Γκραουζίνις
Παίζουν: Ιορδάνης Αϊβάζογλου, Εφη Δρόσου, Γιάννης Καραμφίλης, Ζωή Λύρα κ.ά.
Πρεμιέρα: 25 Οκτωβρίου στις 21.00 στο Βασιλικό Θέατρο (Θεσσαλονίκη)