Η Ρούλα Πατεράκη, ο Δημήτρης Πιατάς και ο Αλέξανδρος Μπουρδούμης μιλούν για τη διαχρονική γοητεία της ευριπίδειας τραγωδίας, τη φρίκη του πολέμου και τις ηρωίδες που θρηνούν σε μια Τροία που καίγεται
Στις «Τρωάδες» η αφήγηση περιστρέφεται γύρω από τη μοίρα των αιχμάλωτων γυναικών της Τροίας: της Εκάβης, της Κασσάνδρας, της Ανδρομάχης, οι οποίες θρηνούν μετά την άλωση του τρωικού βασιλείου από τους Αχαιούς. Το μέλλον μιας χώρας ενταφιάζεται. Οι γυναίκες κρατούν βαλίτσες και παίρνουν τον δρόμο της ξενιτιάς. Οι «Τρωάδες», η μόνη σωζόμενη τραγωδία της ευριπίδειας τριλογίας για τον Τρωικό Πόλεμο, διδάχτηκε το 415 π.Χ. στα Μεγάλα Διονύσια. Το έργο γράφτηκε λίγο μετά την καταστροφή της Μήλου το 416 π.Χ., όταν οι Αθηναίοι σκότωσαν όλους τους ενήλικες άντρες με απάνθρωπη βιαιότητα και πούλησαν για δούλους τις γυναίκες και τα παιδιά.
Στις «Τρωάδες» ο ποιητής εστιάζει στο μεγαλείο των γυναικών και αναδεικνύει τη δύναμη που κάνει τον άνθρωπο να επιμένει και να στέκεται όρθιος ακόμη και μετά την καταστροφή. Τα θέματα του Ευριπίδη αφορούν τον πυρήνα της ανθρώπινης καρδιάς. Η πόλη καταστρέφεται. Οι νικητές παραβιάζουν κυνικά κάθε έννοια δικαίου. Ο πόνος λαμβάνει οικουμενικές διαστάσεις. Τρεις ηθοποιοί μιλούν στο Docville για τη δική τους ματιά πάνω στις «Τρωάδες», για τους ήρωες που υποδύονται και για τα σύγχρονα διακυβεύματα του έργου.
Ρούλα Πατεράκη (Εκάβη) «Η Εκάβη σε μια Τροία που καίγεται»
Επέστρεψα στην πόλη έπειτα από πολλά χρόνια, ύστερα από πρόσκληση του σκηνοθέτη Χρήστου Σουγάρη να ερμηνεύσω τον ρόλο της Εκάβης συμμετέχοντας στις «Τρωάδες», σε μια συνεργασία με το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος.
Αυτό που θέλω είναι να μπορώ μόνο να αναπνέω μέσα από κάποιους ρόλους, να ξεφεύγω από την καθημερινότητα του εαυτού μου. Ομως σπανίως το καταφέρνω, ίσως πολύ λίγες στιγμές.
Η Εκάβη είναι ένα μυθικό πρόσωπο με το οποίο δεν θέλησα να αναμετρηθώ. Αντιθέτως, προσπάθησα να παρακολουθήσω αυτό που συνέβαινε μέσα από τους στίχους του Ευριπίδη και τη σκηνοθετική γραμμή του Χρήστου Σουγάρη. Επιδίωξα να καταλάβω όσο το δυνατόν λιγότερα και να ανακαλύψω πτυχές της μέσα από μια ψυχοσωματική λειτουργία.
H Eκάβη είναι μια έκπτωτη βασίλισσα, μια τραγική φιγούρα, με την οποία γκρεμίζεται όχι μόνο μια πόλη, αλλά κι ένα ολόκληρο σύστημα αξιών. Ο Ευριπίδης ζει μέσα στην καρδιά του Πελοποννησιακού Πολέμου και ξέρει καλά τι θα πει και νίκη και ήττα. Κι οι «Τρωάδες» είναι έργο που μιλάει για την πτώση ενός τεράστιου πολιτισμού που σβήνει με τις ηρωίδες του. Στο τέλος του έργου η Εκάβη και οι γυναίκες είναι ένα και το αυτό σε μια Τροία που καίγεται.
Μετάφραση: Θεόδωρος Στεφανόπουλος, σκηνοθεσία: Χρήστος Σουγάρης, σκηνικά – κοστούμια: Ελένη Μανωλοπούλου, πρωτότυπη μουσική σύνθεση: Στέφανος Κορκολής. Παρασκευή 18, Σάββατο 19 Αυγούστου, Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου. Τον Σεπτέμβριο θα ακολουθήσει περιοδεία σε ανοιχτά θέατρα της Αθήνας
Δημήτρης Πιατάς (Ταλθύβιος) «Ο λόγος του Ευριπίδη είναι πιο ηχηρός όταν ακούγεται χαμηλόφωνα»
Είναι μεγάλη τιμή για μένα να βρεθώ με ένα δραματικό ρόλο σε μια τραγωδία υψηλών απαιτήσεων, γιατί είμαι κάπως… γκετοποιημένος ως κωμικός ηθοποιός. Ο Χρήστος Σουγάρης διεκδίκησε να παραμείνουμε πιστοί στο κείμενο και η μετάφραση του Θόδωρου Στεφανόπουλου μας έδωσε αυτήν τη δυνατότητα.
Ο σκηνοθέτης διεκδίκησε χαμηλούς τόνους. Θεωρώ ότι είναι ενδιαφέρουσα αυτή η σκηνοθετική προσέγγιση και σε σχέση με τη σύγχρονη εποχή. Ενα τόσο δυνατό και κραυγαλέο έργο, που φέρει όλο τον πόνο και την πίκρα των ηττημένων αλλά και την αλαζονεία της εξουσίας απέναντί τους και ειδικά απέναντι στις γυναίκες και τα παιδιά, δεν έχει ανάγκη από υπερβολές. Δεν χρειάζονται ούτε λεκτικά πυροτεχνήματα ούτε ηχηρά εφέ ούτε «φωτιές». Ο λόγος του Ευριπίδη είναι πολύ πιο ισχυρός όταν ακούγεται χαμηλόφωνα. Το έργο παρότι είναι γραμμένο πριν από χιλιάδες χρόνια παραμένει επίκαιρο και σύγχρονο γιατί η βία και η αλαζονεία της εξουσίας μόνο ρούχα έχουν αλλάξει. Θεωρώ ότι παραμένει ισχυρή και δυστυχώς είναι ακόμη πιο έντονη σήμερα. Ο Ευριπίδης κατάφερε μέσα από το έργο του να καυτηριάσει και να διεκδικήσει τη διαφορετικότητα του ανθρώπου και την υποχρέωση να φέρει τον ανθρωπισμό που μόνο κατ’ ευφημισμό υπάρχει στη σημερινή εποχή. Ο ηττημένος δεν φέρει τίποτε παρά μόνο την ήττα του, ενώ ο νικητής παραμένει παντοδύναμος.
Εχει σημασία να σταθούμε και στην παρουσία των γυναικών. Ο Ευριπίδης είναι πρώιμος υποστηρικτής του #MeToo. Ακούγεται σαν χιούμορ, αλλά το εννοώ. Είναι εξαιρετικά τρυφερή η ματιά του για τις γυναίκες με την παρουσία της Εκάβης, της Κασσάνδρας και της Ανδρομάχης. Αυτές είναι οι πρωταγωνίστριες. Και φυσικά ο χορός των γυναικών.
Ας μην ξεχνάμε πως το έργο λέγεται «Τρωάδες». Αναδεικνύεται η θέση της γυναίκας, που υφίσταται όλα τα δεινά ενός πολέμου ενώ δεν είναι ούτε ο εγκέφαλος ούτε ο ιθύνων νους σε ό,τι έχει συμβεί. Η Ελένη χρησιμοποιείται ως δήθεν αιτία του κακού. Στην πραγματικότητα πρόκειται για επεκτατικό πόλεμο, για ιμπεριαλισμό με την κυριολεκτική έννοια του όρου. Ο ήρωας που υποδύομαι, ο Ταλθύβιος, είναι ο άνθρωπος της διπλανής πόρτας, ένας σημερινός υπάλληλος που εκτελεί εντολές με βαριά καρδιά και είναι συνήθως μάντης των κακών ανακοινώσεων. Ο συγγραφέας φωτίζει τον χαρακτήρα του ανθρώπου που κάνει μεγάλα εγκλήματα χωρίς να το επιθυμεί, εκτελώντας απλώς εντολές. Είναι η κοινοτοπία του κακού.
Αλέξανδρος Μπουρδούμης (Μενέλαος) «Σε έναν πόλεμο δεν υπάρχουν νικητές»
Οι «Τρωάδες» είναι ένας αντιπολεμικός ύμνος απέναντι στη φρίκη του πολέμου αλλά και την ύβρη που διαπράττει ο άνθρωπος όταν η εξουσία χάνει το μέτρο. Μια ποιητική ελεγεία του δράματος αυτών των γυναικών για να μην ξεχάσουν. Να κρατήσουν στη μνήμη τους ζωντανούς τους νεκρούς τους. Τους πατεράδες τους, τους άντρες τους, τα παιδιά τους αλλά συνάμα και τους Ελληνες που χάθηκαν μακριά και παραμένουν άταφοι και άκλαυτοι, όπως σπαραχτικά αναγγέλλει η ίδια η Κασσάνδρα για τους εχθρούς της. Γιατί σε έναν πόλεμο δεν υπάρχουν τελικά νικητές.
Ολοι χάνουν και όλοι παραμένουν ηττημένοι, όπως και ο Μενέλαος, ο ήρωας που ερμηνεύω, που έρχεται επιτέλους να πάρει πίσω το τρόπαιο που κυνηγούσε για δέκα χρόνια: την Ελένη. «Εξαρτάται από τη στάση αυτών που αγαπήσαμε» αναφωνεί ο ίδιος στο τέλος όταν την έχει επιτέλους στα χέρια του, αλλά ξέρει καλά πως τα πράγματα δεν θα είναι όπως παλιά.
Ολοι οι ήρωες υφίστανται ένα κόστος στο έργο και το κουβαλούν μέχρι την τελική έξοδο, όταν η πόλη –το Ιλιον– καίγεται απ’ άκρη σε άκρη και ο Ποσειδώνας παρασέρνει και τα πλοία των Ελλήνων σε όλεθρο. Είμαι χαρούμενος και συγκινημένος που θα βρεθώ με αυτήν τη σπουδαία παραγωγή του ΚΘΒΕ στο αλώνι της Επιδαύρου. Ευλογία το ταξίδι στο σπουδαιότερο θέατρο του κόσμου!
