Ο καθηγητής του ΑΠΘ που έγραψε με κιμωλία στην άσφαλτο τη λέξη «ντροπή» μιλάει στο Documento.
Ο καθηγητής Τριαντάφυλλος Τρανός έγραψε µε κιµωλία στην άσφαλτο «Ντροπή, ντροπή, ντροπή, ντροπή» µετά τη βίαιη επιχείρηση των αστυνοµικών δυνάµεων στην πρυτανεία του ΑΠΘ που κατέληξε σε συλλήψεις και άγριους ξυλοδαρµούς φοιτητών και φοιτητριών. Η εικόνα έκανε τον γύρο του διαδικτύου και ο Τριαντάφυλλος Τρανός (διδάσκει φιλοσοφία και αισθητική στο τµήµα Εικαστικών και Εφαρµοσµένων Τεχνών) µίλησε στο Documento για την ευθύνη της πρυτανείας, το αφήγηµα των «εξωπανεπιστηµιακών» και της βίας στα πανεπιστήµια, αλλά και το χρέος των δασκάλων να προστατεύσουν τη νέα γενιά.
Γιατί γράψατε στην άσφαλτο τη λέξη ντροπή; Ποιο ήταν το µήνυµα που θέλατε να µεταδώσετε µε αυτή την κίνηση;
Ηταν µια αυθόρµητη και συναισθηµατική αντίδραση εκείνη τη στιγµή. Οι φοιτητές µού υπέδειξαν το σηµείο όπου οι αστυνοµικές δυνάµεις κακοποίησαν βάναυσα τους συµφοιτητές τους. Τους χτύπησαν, τους έσυραν στην άσφαλτο και στη συνέχεια τους συνέλαβαν και τους µετέφεραν στη Γενική ∆ιεύθυνση Ασφάλειας Θεσσαλονίκης. Τα συναισθήµατα που γεννήθηκαν µέσα µου ήταν ντροπή και οργή. Πώς άφησε το πρυτανικό συµβούλιο να συµβεί αυτό το πράγµα; Οι φοιτητές και οι φοιτήτριες που διαµαρτύρονται για τα κλειστά πανεπιστήµια και για τις συνέπειες που έχει στη ζωή τους ο νόµος Κεραµέως – Χρυσοχοΐδη παραπέµφθηκαν µε βαριές κατηγορίες και µε κίνδυνο να σηµαδευτεί η ζωή τους σε ποινικό και ακαδηµαϊκό επίπεδο.
Οι εικόνες ενός φοιτητή που σέρνεται ηµίγυµνος στο έδαφος από την αστυνοµία προκάλεσαν την οργή των φοιτητικών συλλόγων και της πανεπιστηµιακής κοινότητας.
Ξεγυµνώνουν και ταπεινώνουν τους φοιτητές. Τους σέρνουν ηµίγυµνους, τους τραβάνε στα κρατητήρια, τους στριµώχνουν όλους µαζί σε µικρούς χώρους (ενώ όσο ήταν στην κατάληψη τηρούσαν τις αποστάσεις) και στο τέλος τους µοιράζουν πρόστιµα των 300 ευρώ για να ολοκληρώσουν την ταπείνωσή τους και σε οικονοµικό επίπεδο. Οι άνθρωποι έχουν εξοντωθεί από τα δικαστικά έξοδα και τα πρόστιµα. Οι αστυνοµικοί έχουν κληρονοµήσει από τους πολιτικούς προϊσταµένους τους ένα ενδιάθετο µίσος προς τη νεότητα. Πώς αφήνουµε να συµβαίνουν τέτοια πράγµατα σε νέους ανθρώπους; Στο ίδιο µέρος όπου κάποιοι πανεπιστηµιακοί δίδαξαν δηµοκρατία και ήθος; Αυτό µας εξοργίζει.
Το Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο απέχει µόλις 30 µέτρα από το γραφείο του Αριστόβουλου Μάνεση και 300 µέτρα από το αµφιθέατρο στο οποίο έκανε το τελευταίο του µάθηµα ο ∆ηµήτρης Μαρωνίτης. Η χούντα τούς απέβαλε διά παντός από το πανεπιστήµιο. Το 1968 ο Αριστόβουλος Μάνεσης εξορίστηκε στο Λιδωρίκι Φωκίδας και ο ∆ηµήτρης Μαρωνίτης κρατήθηκε στην Ασφάλεια Θεσσαλονίκης, ξυλοκοπήθηκε και κακοποιήθηκε βάναυσα και αργότερα φυλακίστηκε. Οι πανεπιστηµιακοί δάσκαλοι έχουν δώσει µεγάλη µάχη για να προστατεύσουν τη δηµοκρατία. Υπάρχει µάλιστα ένα ιστορικό µάθηµα του Αριστόβουλου Μάνεση για τη δηµοκρατία και το αίσθηµα του φόβου µε αναφορές σε ποίηµα του Ανδρέα Κάλβου. Εµείς µε αυτές τις αναµνήσεις και τις αναφορές µεγαλώσαµε µες στο πανεπιστήµιο. Το άρωµα της αντίστασης στη χούντα από τους ακαδηµαϊκούς δασκάλους ήταν ζωντανό την εποχή που σπουδάζαµε. Γι’ αυτό υπάρχει αποτροπιασµός σε φαινόµενα έντονης βίας απέναντι σε νέα παιδιά, τα οποία το µόνο που κάνουν είναι να διαµαρτύρονται µέσα στο ίδιο τους το σπίτι. Στους νέους ανθρώπους, τους φοιτητές και τις φοιτήτριες θέλω να πω ότι τα ντουβάρια και τα σίδερα και οι πόρτες δεν είναι απλώς δηµόσια περιουσία, είναι κάτι πιο βαθύ και ουσιαστικό. Οι φοιτητικοί σύλλογοι ξέρουν πώς να προστατεύσουν αυτή την περιουσία. Ο φοιτητικός κόσµος επιδεικνύει µεγάλη ωριµότητα, κάτι που φαίνεται και από τη συµµετοχή στις κινητοποιήσεις για να προστατευτεί το δηµόσιο αγαθό της εκπαίδευσης.
Ποια πιστεύετε ότι ήταν η ευθύνη της πρυτανείας για την εισβολή της αστυνοµίας;
Οι ζηµιές που έγιναν ήταν ασήµαντες. Ο πρύτανης µε µια ντροπιαστική ανακοίνωση, χωρίς να είναι παρών εκείνη τη µέρα, δεν αναφέρθηκε σε πραγµατικά περιστατικά αλλά σε ένα περίγραµµα του νόµου Κεραµέως – Χρυσοχοΐδη. Μόνο µε βάση την υπόνοια ότι θα µπορούσε να συµβεί κάποια καταστροφή απευθύνθηκε στην εισαγγελία, η οποία διέταξε την είσοδο της αστυνοµίας. Εφτασαν στο πανεπιστήµιο σχεδόν 300 πάνοπλοι και εξαγριωµένοι αστυνοµικοί, οι οποίοι έριξαν δακρυγόνα, συνέλαβαν και κακοποίησαν τους φοιτητές. Οι σύλλογοι ζητούν να ανοίξει επιτέλους το πανεπιστήµιο και να αναθερµάνουµε τις νεκρές εκπαιδευτικές διαδικασίες. Εχουν κάθε δικαίωµα να διαµαρτυρηθούν µε τον τρόπο που εκείνοι επιλέγουν απέναντι στη βαρβαρότητα ενός νόµου που στενεύει αφόρητα το όριο των προσδοκιών τους. Η εισβολή της αστυνοµίας βασίστηκε σε µια γενικόλογη ανακοίνωση, η οποία µάλιστα εµπεριείχε την υποτιµητική και δυσφηµιστική αναφορά ότι οι φοιτητές ανήκουν σε «περιθωριακές οµάδες». Ετσι κινητοποιήθηκε η αστυνοµία και έγιναν όσα έγιναν.
Πρέπει να σταµατήσει η απαξίωση για τους νέους ανθρώπους. Εξυµνούµε τη δική µας γενιά και το παρελθόν µας, λέµε ότι τα κάναµε όλα καλά στην εποχή µας και συστηµατικά λοιδορούµε τη νέα γενιά. Αυτό κάνει η κρατούσα ιδεολογία, την οποία η συγκεκριµένη αυταρχική κυβέρνηση µε τον αυταρχικό βίο και τις ακόµη αυταρχικότερες καταβολές εφαρµόζει στο έπακρο: ξύλο, χηµικά, δυσφήµηση, συκοφαντία. Αυτά επιφυλάσσουν για τη νεολαία. Οταν µάλιστα εξισώνουν τα πτυχία των ιδιωτικών κολεγίων µε τα πτυχία από το δηµόσιο πανεπιστήµιο απαξιώνουν τον κόπο των φοιτητών και των οικογενειών τους αλλά και των ακαδηµαϊκών δασκάλων. Κατά τ’ άλλα κόπτονται ότι αναγνωρίζουν την έρευνα, την προσπάθεια και τον κόπο των ακαδηµαϊκών. Να ακούσουµε λοιπόν τους νέους ανθρώπους, να µας πουν τα βάσανα και τις ελπίδες που χρωµατίζουν την καθηµερινότητά τους και να τους αφήσουµε να µας τα πουν µε τον δικό τους τρόπο.
Το αφήγηµα για τη βία στα πανεπιστήµια χρησιµοποιείται συχνά ως πρόσχηµα για να αυταρχικοποιηθεί ο πανεπιστηµιακός χώρος και να αφοµοιωθούν οι αντιδράσεις των φοιτητών/τριών;
Είµαι παιδί του πανεπιστηµίου και γνωρίζω πολύ καλά την καθηµερινότητα που το πλαισιώνει. Ζω στο κέντρο της πόλης, σπούδασα στο Αριστοτέλειο και µεγάλωσα στις Σαράντα Εκκλησιές. Ο πρύτανης περηφανεύεται ότι τον Σεπτέµβριο του 2019 καθάρισε τον χώρο από τους ναρκέµπορους και τη διακίνηση. Η προσπάθεια αυτή όµως στην πραγµατικότητα ξεκίνησε από παλαιότερες πρυτανικές αρχές και τελείωσε ουσιαστικά το καλοκαίρι του 2018 µε επέµβαση της αστυνοµίας. Παρά ταύτα, το αφήγηµα για τη βία στα πανεπιστήµια συνεχίστηκε γιατί εξυπηρετεί µια συγκεκριµένη πολιτική ατζέντα. ∆εν άκουσα όµως πουθενά να γίνεται λόγος για τον διπλό βανδαλισµό που υπέστη το µνηµείο του Ολοκαυτώµατος από ακροδεξιά στοιχεία και χρυσαυγίτες. Στο αφήγηµά τους δεν χωράει η ιστορική µνήµη του πανεπιστηµίου, η µνήµη των 45.000 Εβραίων συµπολιτών µας που χάθηκαν στο Ολοκαύτωµα και τους οποίους τιµούµε µε αυτό το µνηµείο. ∆εν χωράει η µνήµη των 66 φοιτητών του Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου που εκτελέστηκαν από τους Γερµανούς. Για να µη µιλήσουµε για τον δωσιλογισµό στην πόλη και ορισµένους αστέρες της πανεπιστηµιακής ζωής, όπως ο Περικλής Βιζουκίδης που υποδέχτηκε τους ναζί στη Θεσσαλονίκη, αλλά και άλλες ντροπιαστικές στιγµές. Εδώ και δύο χρόνια δεν υπάρχει κανένας κίνδυνος µες στα πανεπιστήµια.
Εποµένως αυτό που υπάρχει είναι η προσπάθεια να συρρικνωθεί ένας προνοµιακός χώρος ανάπτυξης κριτικής σκέψης και αντιστάσεων;
Πιστεύω ότι το πανεπιστήµιο-πιλότος, ο οδηγός για να εφαρµοστούν αντιδραστικά µέτρα µες στο πανεπιστήµιο, είναι το Αριστοτέλειο. Οι πρυτάνεις µε όλες τις διαφωνίες που έχουν µεταξύ τους για το νοµοσχέδιο Κεραµέως σε ένα πράγµα συµφώνησαν: δεν χρειάζεται πανεπιστηµιακή αστυνοµία. Ενας µόνο διαφώνησε. Ο Νίκος Παπαϊωάννου, ο πρύτανης της Θεσσαλονίκης. ∆εν είναι τυχαίο ότι η αστυνοµική επιδροµή ξεκίνησε από αυτό το πανεπιστήµιο. ∆εν είναι τυχαίο ότι ξεκίνησε µε το αφήγηµα για ζηµιές και φθορές. Εκδόθηκε µια πολύ σκληρή ανακοίνωση από τους διοικητικούς υπαλλήλους, οι οποίοι έχουν την ευθύνη της φύλαξης και της εποπτείας του χώρου και της λειτουργίας του. Η ∆ικαιοσύνη θα πρέπει να εξετάσει και αυτή την ανακοίνωση. Οσοι αναπαράγουν το αφήγηµα για «εξωπανεπιστηµιακούς» δεν γνωρίζουν ολοκληρωµένα τα γεγονότα. Παρακολούθησα τη συνέντευξη της δικηγόρου που έχει αναλάβει δύο φοιτήτριες (η µία µάλιστα πήγε να λιποθυµήσει), η οποία είπε ότι κανένας από τους συλληφθέντες δεν ήταν εξωπανεπιστηµιακός. Το ζήτηµα πρέπει να διερευνηθεί, γιατί υπάρχουν αρκετές δηµοσιεύσεις σε δηµοσιογραφικά Μέσα που µιλάνε για ανθρώπους εκτός πανεπιστηµίου. Υπάρχει κόσµος που δεν θέλει να δηλώνει τη φοιτητική του ιδιότητα όταν κακοποιείται από την αστυνοµία γιατί νιώθει ότι ταπεινώνεται. Πιστεύω ότι οι νέοι άνθρωποι που ήταν εκεί πρέπει να µιλήσουν, όπως και οι θεσµικοί εκπρόσωποι του πανεπιστηµίου. Η σύγκλητος συνεδρίασε εκείνη την ηµέρα. ∆ηµιουργείται όµως ένα κλίµα πολλαπλασιασµού της αγανάκτησης του κόσµου όταν βλέπει ότι τον κοροϊδεύουν µπροστά στα µάτια του.
Σας συγκίνησε η ανταπόκριση που είχε η κίνησή σας στα µέσα κοινωνικής δικτύωσης;
Τα σχόλια προέρχονταν από συµφοιτητές µου στη Σχολή Καλών Τεχνών, από τα σχολεία δεύτερης ευκαιρίας της Νεάπολης, το σχολείο των φυλακών ∆ιαβατών στο οποίο υπηρέτησα, από παλιούς φίλους και µαθητές, από φοιτητές µου. Αντιλαµβάνεται κάποιος πόσο σηµαντικό είναι να υπάρχουν άνθρωποι που ενεργοποιούνται. Χαίροµαι γιατί µια απλή, συµβολική και διεισδυτική κίνηση έφτασε σε τόσο πολύ κόσµο. ∆εν πρέπει όµως να µείνουµε στην αίσθηση της εικόνας και του συµβολισµού. Πρέπει να γίνουµε πιο ουσιαστικοί. Εγώ περιµένω από τους συναδέλφους µου αλλά και από τους καθηγητές στο ΑΠΘ να ενεργοποιηθούν προς αυτή την κατεύθυνση. Αλλιώς τι διδάσκουµε σε αυτούς τους ανθρώπους; Είναι σηµαντικό να καταλάβουµε ότι το πανεπιστήµιο είναι το σπίτι των φοιτητών και των φοιτητριών. Μες στο σπίτι τους έβαλαν αιτήµατα και όρους, όπως θα κάναµε µέσα σε µια οικογένεια. Αν γυρίζουµε τον βούρδουλα για να αντιµετωπίσουµε τη νέα γενιά, µόνο κακό µπορούµε να προκαλέσουµε.
