Βασίλης Παπακωνσταντίνου, Χρήστος Θηβαίος και Μίλτος Πασχαλίδης σε τρία έργα-ορόσημα στη δισκογραφία του συνθέτη αλλά και στην ιστορία της ελληνικής μουσικής
«Τρία έργα» ονομάστηκε η μεγάλη συναυλία-αφιέρωμα στον Θάνο Μικρούτσικο η οποία θα διεξαχθεί στο Christmas Theater (Λεωφ. Βεΐκου 139) την Τετάρτη 21 Δεκεμβρίου. Τρεις από τους πιο εμβληματικούς ερμηνευτές του, ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου (η συνεργασία τους πηγαίνει σχεδόν 45 χρόνια πίσω), ο Χρήστος Θηβαίος και ο Μίλτος Πασχαλίδης, θα αναβιώσουν τρία εξίσου εμβληματικά έργα του συνθέτη, τα οποία καλύπτουν τρεις διαφορετικές δημιουργικές περιόδους του: «Τροπάρια για φονιάδες» (1977, σε στίχους Μάνου Ελευθερίου), «Εμπάργκο» (1982, σε στίχους Αλκη Αλκαίου) και «Θάλασσα στη σκάλα» (1999, σε στίχους Οδυσσέα Ιωάννου).
Πάμε να ξετυλίξουμε την ιστορία των τριών αυτών έργων, που αποτελούν σταθμούς όχι μόνο στην εργογραφία του Θ. Μικρούτσικου αλλά και στο ελληνικό τραγούδι γενικότερα.
Εξπρεσιονισμός και ψυχεδέλεια
Τα «Τροπάρια για φονιάδες» κυκλοφόρησαν το 1977, στο ζενίθ του μεταπολιτευτικού κλίματος, και τα απέδιδαν τραγουδιστικά η Μαρία Δημητριάδη και ο Γιώργος Μεράντζας. Δεν χαρακτηρίζονταν από το προηγούμενο ύφος του συνθέτη, το κινούμενο μεταξύ σύγχρονης και πειραματικής μουσικής, όπως το προγενέστερο άλμπουμ του «Καντάτα για τη Μακρόνησο – Σπουδή σε ποιήματα του Βλαδίμηρου Μαγιακόφσκι», αλλά περιείχαν τραγούδια σε εξπρεσιονιστική ατμόσφαιρα, απόλυτα ταιριαστή με το περιεχόμενο των στίχων του Μ. Ελευθερίου. Εως και ψήγματα ψυχεδέλειας θα έβρισκε κανείς στις μπαλάντες «Νίκος Πλουμπίδης» και «Ρόζα Λούξεμπουργκ» που ερμήνευσε συγκλονιστικά η Δημητριάδη. Βέβαια, το τραγούδι που ξεχώρισε και το οποίο μέχρι σήμερα ακολουθεί τον ερμηνευτή του, τον Μεράντζα, ήταν η «Δίκοπη ζωή», η οποία μάλιστα χωριζόταν σε δύο μέρη μες στον δίσκο. Ο δίσκος «Τροπάρια για φονιάδες» ήταν ο τρίτος στη σειρά από έξι συνολικά άλμπουμ που σηματοδότησαν την ενασχόληση του Μικρούτσικου με το πολιτικό τραγούδι το διάστημα 1975-78. Ολα ξεκίνησαν το ’75 με τα «Πολιτικά τραγούδια» και τελείωσαν το ’78 με τα «Τραγούδια της λευτεριάς», διότι ένα χρόνο αργότερα ήρθε ο «Σταυρός του Νότου» σε ποίηση Νίκου Καββαδία και το τοπίο του ελληνικού έντεχνου τραγουδιού άλλαξε οριστικά και αμετάκλητα.
«Μπες μέσα και τραγούδα!»
Το «Εμπάργκο» βγήκε το 1982 και αν εξαιρέσεις τους στίχους του Αλκη Αλκαίου στην πρώτη μεγάλη συνεργασία του με τον Θ. Μικρούτσικο, στην ουσία επρόκειτο για έναν πολυσυλλεκτικό δίσκο ερμηνευτών αλλά και ύφους με έναν τρόπο. Προσωπικά το θεωρώ ένα απ’ τα σημαντικότερα έργα του δημιουργού, που το «λιώσαμε» ακούγοντάς το ξανά και ξανά ως έφηβοι ροκάδες που αναζητούσαν πολιτική ταυτότητα και μέσα από τη μουσική. Τη βρήκαμε στο «Κακόηθες μελάνωμα» (αφιερωμένο στη μνήμη Νίκου Πουλαντζά) με την ασυναγώνιστη ερμηνεία του ίδιου του Μικρούτσικου και στο «Ταπεινό ρέκβιεμ για το μέλλον ή Το άλλο πρόσωπο ενός αυτόνομου» με τον Βλάσση Μπονάτσο, αλλά και τον Δήμη Παπαχρήστου (από τα συγκροτήματα Ακρίτας του Λογαρίδη και Εξαδάκτυλος του Πουλικάκου) στην ηλεκτρική κιθάρα. Το τραγούδι βέβαια που μέχρι σήμερα θεωρείται ένα από τα πιο επιτυχημένα που έγραψε ποτέ ο Μικρούτσικος ήταν το ζεϊμπέκικο «Ερωτικό (Με μια πιρόγα)», το οποίο σφράγισε με την ερμηνεία του ο «γκεστ» στον δίσκο Μανώλης Μητσιάς. Να τι μου είχε αφηγηθεί ο Μητσιάς για τη συμμετοχή του στο «Εμπάργκο» τον Μάιο του 2020, σε συνέντευξή του στο koutipandoras.gr: «Μου λέει ο πιανίστας Θάνος Νικόπουλος, που συνεργαζόταν τότε με τον Θάνο, ότι το είχε δοκιμάσει με πολλούς τραγουδιστές αλλά δεν ήταν ευχαριστημένος. Πράγματι, κάθισα το ίδιο βράδυ με τον Νικόπουλο και έμαθα το κομμάτι και την επόμενη κιόλας μέρα βρέθηκα με τον Μικρούτσικο, ο οποίος είχε ήδη έτοιμη την ορχήστρα. Πάω στο στούντιο και ο Θάνος μου λέει: “Μπες μέσα και τραγούδα”. Το έκανα και μου άρεσε πάρα πολύ το τραγούδι αυτό! Αρχικά δεν το τραγούδησα ολόκληρο, αλλά περίπου τα 3/4 του. Με σταματάει ο Θάνος: “Αυτό είναι! Ξαναπές το έτσι απ’ την αρχή άλλη μία και το κρατάμε”! Ακόμη ένα take κάναμε κι αυτό ήταν! Ετσι μπήκε το κομμάτι στο “Εμπάργκο”». Οι άλλοι δύο τραγουδιστές στο έργο ήταν ο Κώστας Καράλης και η Μαρία Δημητριάδη, που ερμήνευσαν δύο και τρία τραγούδια αντίστοιχα.
Ανανέωσε τη ροκ περσόνα του Παπακωνσταντίνου
Η «Θάλασσα στη σκάλα» κυκλοφόρησε το 1999, στην εκπνοή του 20ού αιώνα, και αξιοποίησε ερμηνευτικά τη ροκ περσόνα του Βασίλη Παπακωνσταντίνου σε μια ολοκληρωμένη συνεργασία του συνθέτη με τον στιχουργό και βιογράφο του Οδυσσέα Ιωάννου. Είναι η εποχή που το έντεχνο μεσουρανεί και θυμάμαι το CD που είχε στο εξώφυλλο τον Μικρούτσικο και τον Παπακωνσταντίνου να πωλείται στα πεζοδρόμια από τους πλανόδιους παράνομους μικροπωλητές. Εχοντας συνεργαστεί δισκογραφικά με την αφρόκρεμα των Ελλήνων τραγουδιστών (Μητροπάνος, Αλεξίου, Νταλάρας, Αρβανιτάκη κ.ά.), ο Μικρούτσικος μ’ αυτό το άλμπουμ ανανέωσε την καριέρα του Παπακωνσταντίνου, χαρίζοντας σ’ αυτόν αλλά και σε μάς διαχρονικά ηλεκτρισμένα τραγούδια, σαν τις «Μικρές νοθείες» και τα «Εφηβα γεράκια».
Ενδεικτικό της μεγάλης καλλιτεχνικής και εμπορικής επιτυχίας του δίσκου ήταν ότι λίγους μήνες αργότερα ο συνθέτης και ο τραγουδιστής έδωσαν κοινές παραστάσεις στη Σφεντόνα, απ’ όπου και προέκυψε το 2000 ένα ζωντανά ηχογραφημένο διπλό CD-κόσμημα για τη δισκοθήκη μας.