Οι κεντρικές τράπεζες τελευταία αυξάνουν συνέχεια τα επιτόκια. Συνεπώς το χρήμα για τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά ακριβαίνει. Η δικαιολογία που δίνεται είναι ο πληθωρισμός. Η ουσία είναι ότι ο μεγάλος «κρουπιέρης» τραβάει το χρήμα από την κυκλοφορία και το κάνει μη εύκολα προσβάσιμο. Οι τιμές περιουσιακών στοιχείων όπως των ομολόγων έπεσαν. Οι τοκοχρεoλυτικές δόσεις των δανείων με κυμαινόμενα επιτόκια αυξάνονται. Σε τέτοιες στιγμές όποιος δεν έχει ρευστότητα ή είναι υπερβολικά δανεισμένος είναι ο χαμένος της υπόθεσης.
Χαμένοι είναι οι μικροί δανειολήπτες, οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Αλλά και τράπεζες όπως η Silicon Valley στις ΗΠΑ, η Credit Swiss στην Ευρώπη. Αυτό σημαίνει ότι και μεγάλοι παίκτες σε τέτοιες στιγμές τα βρίσκουν σκούρα. Λειτουργεί ο μηχανισμός «εξυγίανσης» της αγοράς (shakeout effect) όπου το «μεγάλο ψάρι τρώει το μικρότερο». Φαίνεται ότι ο μεγάλος «κρουπιέρης» δεν σέβεται κανέναν. Το σύστημα και η αγορά κάνουν το «καθήκον» τους. Συντελούν στη μεγαλύτερη συγκέντρωση των περιουσιακών στοιχείων του πλανήτη σε όλο και λιγότερα χέρια.
Γιατί γίνεται αυτό; Για να παίρνονται πιο γρήγορα και ευέλικτα οι κρίσιμες αποφάσεις χωρίς τις ενοχλητικές απόψεις των πολλών; Είναι δυνατόν ο μεγάλος «κρουπιέρης» να μη γνωρίζει τις συνέπειες; Είναι δυνατόν υψηλόβαθμα τραπεζικά στελέχη τεράστιων τραπεζικών ομίλων με μηνιαίο μισθό δεκάδων χιλιάδων ευρώ να μη γνωρίζουν; Οι κεντρικές τράπεζες παρακολουθούν καθημερινά πόσο εκτεθειμένες είναι οι εμπορικές τράπεζες στους κάθε λογής κινδύνους. Οι εμπορικές τράπεζες ελέγχονται από εσωτερικούς και εξωτερικούς ελεγκτές. Οι περισσότερες είναι εισηγμένες στα μεγαλύτερα χρηματιστήρια, κατά συνέπεια οι κινήσεις τους είναι υπό το άγρυπνο βλέμμα των επενδυτών. Δεν γνώριζαν για παράδειγμα ότι η Credit Swiss είχε πέρυσι 9 δισ. ζημίες; Ή δεν γνωρίζουν εάν και σε ποιο βαθμό οι μέτοχοι ενδιαφέρονται για τις τράπεζές τους, αν αυξάνουν τα ίδια κεφάλαια ως ασπίδα προστασίας στις μελλοντικές κρίσεις, αν ακόμη τις έχουν εγκαταλείψει; Δεν γνωρίζουν εάν κάποιες τράπεζες έχουν δώσει ανεξέλεγκτα δάνεια σε μη αξιόπιστους δανειολήπτες και σύντομα θα βρεθούν αντιμέτωπες με ένα πιθανό τσουνάμι «κόκκινων» δανείων ή εάν κατέχουν ανεπαρκή ποσοτικά ή χαμηλής ποιότητας περιουσιακά στοιχεία και σύντομα θα είναι αφερέγγυες;
Φυσικά και τα γνωρίζουν. Συνεπώς, γνώριζαν πολύ καλά ότι η ανοδική πορεία των επιτοκίων θα στραγγαλίσει οικονομικά τα δανεισμένα νοικοκυριά, θα αποβάλει από το σύστημα τις χρεωμένες επιχειρήσεις, θα υποβαθμίσει περιουσιακά στοιχεία όπως τα ομόλογα που είχαν εκδοθεί και θα οδηγήσει σε εξαγορές και πτωχεύσεις.
Σημασία όμως για τον μεγάλο «κρουπιέρη» έχουν η ασφάλεια και προστασία του συστήματος και όχι οι παράπλευρες απώλειες. Και τι έγινε εάν η Credit Swiss εξαγοράστηκε από τη μεγαλύτερή της τράπεζα UBS ή εάν η Silicon Valley εξαγοράστηκε από τη First Citizens; Απλώς η ιδιοκτησία τους άλλαξε χέρια. Οι τράπεζες πτωχεύουν ή εξαγοράζονται, αλλά οι μεγαλομέτοχοι είναι εκεί και ευημερούν. Οι μηχανισμοί χρηματοδότησης και επένδυσης συγκεντρώνονται σε λιγότερα κέντρα αποφάσεων, η δημοκρατία στον πλανήτη ασφυκτιά, περιορίζεται. Οι κρίσεις στις μέρες μας είναι στην ημερήσια διάταξη με ιδιαίτερη ποικιλομορφία και ένταση και το κακό είναι ότι πολλαπλασιάζονται.
Ανεξάρτητα από τι είδους κρίσεις είναι (χρηματιστηριακή, τραπεζική, ενεργειακή, υγειονομική), όλες έχουν το ίδιο τελικό αποτέλεσμα: αύξηση της φτώχειας και περιορισμός της δημοκρατίας στον πλανήτη γη. Ο πλούτος συσσωρεύεται σε διαρκώς λιγότερα χέρια, οι αποφάσεις που αφορούν τη ζωή των πολλών άμεσα ή έμμεσα επηρεάζονται δραστικά από τους οικονομικά ισχυρούς που γίνονται ισχυρότεροι. Βεβαίως, υπάρχει και αυτό το ενδεχόμενο που μπορεί να αποδειχτεί ακόμη πιο δραματικό: λόγω της παγκοσμιοποίησης στις αγορές χρήματος και κεφαλαίου οι κρίσεις αυτές να γίνουν κάποια στιγμή ανεξέλεγκτες και στο τέλος να μη χάσουμε μόνο εμείς, οι απλοί πολίτες, αλλά, έστω και για λίγο ή προσωρινά, και ο μεγάλος «κρουπιέρης».
*Ο Αντώνης Γεωργόπουλος και ο Παντελής Κυπριανός είναι καθηγητές στο Πανεπιστήμιο Πατρών
