Με την παγκόσμια οικονομία να προσπαθεί να «χωνέψει» την ιστορικών διαστάσεων επιβολή δασμών από τον Ντόναλντ Τραμπ εναντίον «συμμάχων» και «εχθρών» την περασμένη Τετάρτη 2 Απριλίου, τα χρηματιστήρια να καταρρέουν και τις κυβερνήσεις ανά τον κόσμο να ετοιμάζονται για αναταράξεις, το ενδιαφέρον όσων θέλουν να τοποθετήσουν την κίνηση Τραμπ στις πραγματικές της διαστάσεις επικεντρώνεται στις άμεσες και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην καθημερινότητά τους και άρα στο αν η στρατηγική αυτή θα καταφέρει να αλλάξει συνολικά το σύστημα εμπορίου όπως αυτό λειτουργούσε εδώ και δεκαετίες. Σχεδόν πάντα όταν συμβαίνουν διαρθρωτικές αλλαγές, οι προσεισμικές δονήσεις στο παρελθόν έχουν δείξει τις ρηγματώσεις που επέρχονται.
Είναι 2015 και η δημόσια συζήτηση σχετικά με το τι πρέπει να αλλάξει για να μπορέσουν πάλι οι ΗΠΑ να ορθοποδήσουν από την οικονομική κρίση έχει ανάψει. Η Κίνα αναπτύσσεται με αλματώδεις ρυθμούς, επεκτείνοντας περαιτέρω τις εμπορικές δραστηριότητές της σε νέες αγορές και ιδιαίτερα στη νοτιοανατολική Ασία και στην Ευρώπη και προκαλώντας πανικό στις αμερικανικές επιχειρήσεις. Ο τότε ένοικος του Λευκού Οίκου Μπαράκ Ομπάμα προσπαθεί να προωθήσει τις δύο συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου, μία με την Ευρώπη και μία με τις χώρες του Ειρηνικού.
Την ίδια ώρα ο Τραμπ ανακοίνωνε την υποψηφιότητά του για την κούρσα με στόχο το χρίσμα των Ρεπουμπλικανών στις εκλογές του 2016. Ηδη η ρητορική Τραμπ που εκφράζει ένα κομμάτι του κόμματος είναι «αντικινεζική» και μάλιστα υπάρχουν φωνές που λένε ότι οι ΗΠΑ πρέπει να σταματήσουν να έχουν εμπορικές σχέσεις με όσους τις εκμεταλλεύονται και «νοθεύουν» τον ανταγωνισμό.
Η… προφητεία Ομπάμα
Ο Ομπάμα, παρότι δεν μπορούσε να θέσει πάλι υποψηφιότητα, σε μια ομιλία του στο Ορεγκον παρουσίασε την κατάσταση ως έχει και… προειδοποίησε για το μέλλον εφόσον δεν υπογράφονταν οι συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου που προωθούσε: «Κάποιοι τύποι λένε ότι πρέπει να αποτραβηχτούμε και να μην κάνουμε καν εμπόριο με αυτές τις χώρες. Διαφωνώ. Πρέπει να διασφαλίσουμε ότι η Αμερική θα είναι αυτή που γράφει τους κανόνες της παγκόσμιας οικονομίας. Και πρέπει να το κάνουμε τώρα που η οικονομία μας είναι σε θέση παγκόσμιας ισχύος. Γιατί, αν δεν τους γράψουμε εμείς τους κανόνες τους παγκόσμιου εμπορίου, θα το κάνει η Κίνα. Και θα γράψει τους κανόνες με τρόπο που θα δίνει στους Κινέζους εργάτες και στις κινεζικές επιχειρήσεις το πάνω χέρι και θα αποκλείει τα αμερικανικά προϊόντα».
Τα χρόνια πέρασαν, η πρώτη θητεία Τραμπ ήταν μια πρώτη απόπειρα να αυξηθεί η απόσταση από την Κίνα, αλλά ακόμη ο μεγιστάνας δεν είχε κυριαρχήσει απόλυτα στην πολιτική και επιχειρηματική ζωή των ΗΠΑ. Ανέλαβε την προεδρία ο Τζο Μπάιντεν, ο οποίος δεν έσβησε το ίχνος των αλλαγών που είχε επιφέρει ο προκάτοχός του. Τώρα ο Τραμπ εμφανίζεται να έχει την υποστήριξη και όλη τη «νομιμοποίηση» που χρειάζεται για να επιβάλει την ισχύ των ΗΠΑ και του ίδιου σε ολόκληρο τον κόσμο, με βασικό στόχο του την Κίνα.
Σύμφωνα με τις διάφορες αναλύσεις που έγιναν σχεδόν αμέσως μετά τις ανακοινώσεις, οι δασμοί, το ύψος των οποίων διαφέρει ανάλογα με τη χώρα, κατά κύριο λόγο έχουν στόχο να πλήξουν διπλά την κινεζική οικονομία. Από τη μια πλευρά αφορούν την ίδια την Κίνα απευθείας, ενώ από την άλλη στοχεύουν και πάρα πολλές χώρες της νοτιοανατολικής Ασίας, στις οποίες οι κινεζικές επενδύσεις μέχρι πρότινος συνεισέφεραν σημαντικά στην ιδιαίτερη ανάπτυξή τους (Βιετνάμ, Ινδοκίνα, Μιανμάρ κ.ά.). Είναι επίσης σχεδιασμένοι έτσι ώστε σε περίπτωση που ξεσπάσει γενικευμένος εμπορικός πόλεμος, δηλαδή εάν οι κυβερνήσεις απαντήσουν όπως έχουν ήδη ανακοινώσει ότι θα κάνουν, συμπεριλαμβανομένου του Πεκίνου, τότε θα πληγεί ιδιαίτερα η παραγωγή της Κίνας, αφού δεν θα μπορεί να βρει εύκολα νέες αγορές για τα προϊόντα της, δεδομένης της πτώσης της ζήτησης σε ολόκληρο τον πλανήτη.
Πού αποσκοπούν
Παρά το γεγονός ότι οι ανακοινώσεις Τραμπ για τους δασμούς έχουν προκαλέσει αναστάτωση και πανικό, η στόχευσή τους είναι ξεκάθαρη και είναι ουσιαστικά η διατήρηση της αμερικανικής ηγεμονίας στην παγκόσμια οικονομία και το άνοιγμα της ψαλίδας μεταξύ των ΗΠΑ και των υπολοίπων με τελικό στόχο το «πλημμύρισμα» της αγοράς με αμερικανικά προϊόντα.
Τη λεπτομερή περιγραφή της πολιτικής των δασμών και εντέλει της ίδιας της οικονομικής και εμπορικής πολιτικής της κυβέρνησης Τραμπ περιέχει ένα policy paper που κυκλοφόρησε τον Νοέμβριο του 2024 και φέρει την υπογραφή του νυν επικεφαλής των οικονομικών συμβούλων του προέδρου των ΗΠΑ Στίβεν Μιράν. Σε αυτό περιγράφει την πολιτική της επιβολής των δασμών και συγκεκριμένες νομισματικές στρατηγικές στο πλαίσιο ενός «υπερτιμημένου δολαρίου», όπως το χαρακτηρίζει, και παρουσιάζει μια εικόνα του πιθανού αντίκτυπου στην αγορά.
Οι βασικές παραδοχές του Μιράν είναι ότι το παγκόσμιο εμπορικό σύστημα, αυτό που υπερασπιζόταν ο Ομπάμα και απλώς ήθελε να ελέγξει με «θεσμικό» τρόπο, δεν είναι δίκαιο και βιώσιμο, ενώ δεν είναι και ουδέτερο, αλλά μέσο επιβολής και ισχύος. Οπως έχει διαρθρωθεί το σύστημα τώρα, υποστηρίζει ο Μιράν, κρατάει το δολάριο ως παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα τεχνητά υπερτιμημένο. Αυτό έχει αποτέλεσμα οι εξαγωγές από τις ΗΠΑ να είναι ακριβές, ενώ οι εισαγωγές φτηνότερες και έτσι η Αμερική θα είναι εσαεί στη θέση των ελλειμματικών χωρών – κάτι που οδηγεί σε ανεργία, αποβιομηχάνιση και απώλεια τεχνογνωσίας.
«Ρύθμιση»
Σύμφωνα με την ανάλυση του Μιράν, οι δασμοί θα χρησιμοποιηθούν ως «ρύθμιση» του παγκόσμιου εμπορίου και εν συνεχεία να ακολουθηθεί από συμφωνίες συναλλαγματικής προσαρμογής. Σε περίπτωση που αυτές αποτύχουν, οι ΗΠΑ θα λάβουν μέτρα μονομερώς με φόρους και περιορισμούς. Στη συνέχεια το εμπόριο μετατρέπεται από «ελεύθερο» σε ζήτημα «εθνικής ασφάλειας», κάτι που σημαίνει ότι θα επιβληθούν επιπλέον περιορισμοί με βάση τις δυνατότητες κάθε χώρας και έτσι μεταρρυθμίζονται οι διεθνείς οργανισμοί, όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (ΠΟΕ), και αλλάζουν οι διεθνείς κανόνες.
Το βασικό στοιχείο στο παραπάνω σχέδιο, σύμφωνα με τους αναλυτές, δεν είναι οι δασμοί, αλλά η διεθνής συμφωνία που ακολουθεί. Ο Μιράν την έχει ονομάσει «Συμφωνία Μαρ-α-Λάγκο» από την ονομασία του θέρετρου που έχει ως βάση του ο Τραμπ όταν δεν βρίσκεται στον Λευκό Οίκο. Στόχος της είναι η υποτίμηση του αμερικανικού δολαρίου, όπως συνέβη το 1985 με τη Συμφωνία της Πλάζα. Η Συμφωνία Μαρ-α-Λάγκο προβάλλει παρόμοια στρατηγική για την ενίσχυση της αμερικανικής βιομηχανίας, καθιστώντας τις εξαγωγές πιο ανταγωνιστικές και μειώνοντας το εμπορικό έλλειμμα.
Η πρόταση περιλαμβάνει μέτρα όπως η αναδιάρθρωση του αμερικανικού χρέους μέσω της μετατροπής κρατικών τίτλων που βρίσκονται στην κατοχή ξένων κρατών σε μακροπρόθεσμα ομόλογα, ανακουφίζοντας έτσι τις άμεσες δημοσιονομικές πιέσεις. Επιπλέον, προτείνεται η αξιοποίηση της δασμολογικής πολιτικής για τη διαπραγμάτευση ευνοϊκών αποτιμήσεων του νομίσματος με βασικούς εμπορικούς εταίρους. Οι επικριτές της την έχουν ονομάσει «QAnon για δασμούς» (QAnon στην ουσία σημαίνει «ψεκασμένοι», καθώς πρόκειται για μερίδα των ακολούθων του τραμπισμού που πιστεύουν σε θεωρίες συνωμοσίας κ.λπ).
Σε κάθε περίπτωση, οι δασμοί και οι εμπορικοί πόλεμοι που έχουν ήδη ξεκινήσει να ξεσπούν ως απάντηση θα έχουν σοβαρό αντίκτυπο και στις χώρες που ανήκουν στην κατηγορία των πλεονασματικών, αυξάνοντας –όπως έχει προειδοποιήσει ο Τραμπ– τους δασμούς που θα επιβάλουν οι ΗΠΑ. Ετσι, για να αποφευχθεί αυτό, οι περισσότερες από αυτές μεσοπρόθεσμα θα αναγκαστούν να έρθουν σε διμερή συμφωνία με τις ΗΠΑ. Προς το παρόν πάντως η Κίνα απάντησε με επιβολή δασμών 34% στα αμερικανικά προϊόντα, ενώ και ο πρόεδρος της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν εμφανίζεται έτοιμος να πάρει μέτρα περιορισμού των επενδύσεων στις ΗΠΑ μετά το 20% που επέβαλε ο Τραμπ στις εισαγωγές από την ΕΕ. Οι δασμοί Τραμπ θα επηρεάσουν το 70% όλων των εξαγωγών από την ΕΕ προς τις Ηνωμένες Πολιτείες, που θεωρητικά θα εισφέρει στα δημόσια ταμεία των ΗΠΑ 80 δισ. ευρώ, αν οι εμπορικές σχέσεις παραμείνουν ως έχουν.
Το καλόπιασμα της Ρωσίας
Στη δασμολογική πολιτική του Ντόναλντ Τραμπ υπάρχει ένα σημαντικό κενό, το οποίο έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Η Ρωσία είναι ένας από τους ελάχιστους εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ που εξαιρέθηκαν από τους δασμούς που ανακοίνωσε. Αν και η πλευρά Τραμπ υποστήριξε –ψευδώς– ότι επί της ουσίας δεν υπάρχει εμπόριο των ΗΠΑ με τη Ρωσία, αναλυτές υποστηρίζουν ότι αυτό συνέβη για πολιτικούς λόγους, ήτοι γιατί αυτή την περίοδο η Μόσχα βρίσκεται σε συνομιλίες με την Ουάσινγκτον για την αναθέρμανση των διμερών σχέσεών τους αλλά και για την επίλυση του ουκρανικού.
Η ανακοίνωση των δασμών μάλιστα, που έχει προκαλέσει αναταραχή παγκοσμίως, έγινε την ώρα που στην Ουάσινγκτον βρισκόταν ο Κίριλ Ντιμιτρίεφ, επικεφαλής του Ρωσικού Ταμείου Αμεσων Επενδύσεων και απεσταλμένος του προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν για τις ξένες επενδύσεις και τη διεθνή οικονομική συνεργασία. Ο Ντιμιτρίεφ φέρεται να είχε συναντήσεις με τον Στίβεν Γουίτκοφ, στενό συνεργάτη το Τραμπ και «άνθρωπο ειδικών αποστολών», και άλλους αξιωματούχους της κυβέρνησης Τραμπ και να επισκέφτηκε την Ουάσινγκτον για ένα διήμερο επαφών. Μάλιστα, όπως έγινε γνωστό, για να μπορέσει να ταξιδέψει και να πραγματοποιήσει τις συνομιλίες με την κυβέρνηση Τραμπ, η αμερικανική κυβέρνηση ήρε τις προσωπικές κυρώσεις που είχαν επιβληθεί εναντίον του.
Σύμφωνα με όσα ανέφερε ο ίδιος ο Ντιμιτρίεφ σε δηλώσεις του, οι συζητήσεις αφορούσαν ευρεία γκάμα θεμάτων, όπως την εκμετάλλευση σπάνιων γαιών, τη συνεργασία στην Αρκτική και επανδρωμένες αποστολές στον Αρη. Παράλληλα, προχώρησαν οι συζητήσεις για την επανέναρξη των απευθείας πτήσεων μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας.
Οπως τόνισε ο ίδιος, υπάρχει «θετική δυναμική» στις διμερείς σχέσεις, με αρκετούς αναλυτές και μέσα ενημέρωσης να υποστηρίζουν ότι η επίσκεψη αυτή είχε και πυροσβεστικό ρόλο, αφού ο Τραμπ τις προηγούμενες ημέρες είχε εμφανιστεί ιδιαίτερα ενοχλημένος από την τακτική του Πούτιν να προσπαθεί να κερδίσει χρόνο στις διαπραγματεύσεις και να αρνείται να καταλήξει σε μια συμφωνία εκεχειρίας σε αυτή την φάση.
Ο Ντιμιτρίεφ έκανε επίσης μια δήλωση που ουσιαστικά ήταν σχεδιασμένη να συμπέσει με την ανακοίνωση των δασμών από την πλευρά Τραμπ και προς την ΕΕ. Σύμφωνα με τον σύμβουλο του Πούτιν, η ρωσική πλευρά ενδιαφέρεται πολύ να «γεμίσει» τα κενά στη ρωσική αγορά που έχουν αφήσει οι ευρωπαϊκές εταιρείες που αποχώρησαν από τη Ρωσία.
Οπως τόνισε: «Βλέπουμε ότι υπάρχουν ιδεολογικοί περιορισμοί ακόμη μεταξύ των ευρωπαϊκών εταιρειών και θα μπορούσαμε να επιτρέψουμε στις αμερικανικές εταιρείες να έρθουν να “γεμίσουν” μια σειρά από αυτά τα κενά».
Διαβάστε επίσης:
Από το 2023 γνώριζαν στην ΕΛΑΣ για το κύκλωμα της Ρόδου
Απεργία 9 Απριλίου: Ποιοι συμμετέχουν – Πώς θα κινηθούν μετρό, ηλεκτρικός, λεωφορεία
Επελαύνει η κακοκαιρία: Χιόνια στη βόρεια Ελλάδα – Κλειστά σχολεία σε Φλώρινα, Πρέσπες και Αμύνταιο
