Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αποκάλυψε τη Δευτέρα ένα νέο επενδυτικό εργαλείο για την συγκράτηση της «κατηφόρας» του τουρκικού νομίσματος. Τα πρώτα δείγματα είναι θετικά, όμως οικονομολόγοι εκτιμούν ότι αποτελεί μια συγκαλυμμένη, γενναία, αύξηση των επιτοκίων που στο τέλος θα οδηγήσει σε μεγάλο δημόσιο χρέος και αυξημένο πληθωρισμό.
Αρχικώς θετική ανταπόκριση από την αγορά
Ο Ερντογάν επέμενε ότι τα επιτόκια δανεισμού της κεντρικής τράπεζας πρέπει να μειωθούν. Με το επιτόκιο δανεισμού στο 14%, επτά μονάδες πιο χαμηλό από τον επίσημο πληθωρισμό (21,2%), οι επενδυτές είχαν συμφέρον να «ξεφορτωθούν» την λίρα στις αγορές συναλλάγματος.
Το νέο μέτρο, που στα Μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχει πάρει το όνομα «τουρκικό δολάριο», δίνει τη δυνατότητα σε όσους μετατρέψουν τα κεφάλαιά τους από ξένο νόμισμα σε τουρκική λίρα και τα καταθέσουν σε τράπεζα με κάποια προθεσμία να έχουν το ίδιο κέρδος όσο στις αγορές συναλλάγματος, πράγμα που θα εγγυάται το τουρκικό υπουργείο Οικονομικών. Και σε περίπτωση που οι αγορές συναλλάγματος πέσουν κάτω από το επίσημο επιτόκιο, ο επενδυτής θα λάβει την απόδοση των επίσημων επιτοκίων. Ουσιαστικά το μέτρο αυτό εξαφανίζει την ανάγκη να κρατούν οι επενδυτές τις καταθέσεις τους σε ξένο νόμισμα, ενώ δημιουργεί ζήτηση για την τουρκική λίρα.
Η αγορά συναλλάγματος φαίνεται να αντιδρά αρχικά θετικά στις ανακοινώσεις: πριν από αυτές, το δολάριο ισούταν με 18 λίρες ενώ μετά η ισοτιμία κατέβηκε στις 12, ενώ σήμερα κινείται κοντά στις 13.
Αρνητικές αντιδράσεις από οικονομολόγους
Ειδικοί επέκριναν την κίνηση, λέγοντας ότι θα αυξήσει το δημόσιο χρέος αφού το δημόσιο θα πρέπει να πληρώνει την διαφορά μεταξύ της ισοτιμίας δολαρίου-, ενώ η δολαριοποίηση της οικονομίας δεν υποχωρεί αφού οι καταθέσεις θα είναι είτε σε ξένο νόμισμα είτε συνδεδεμένες με ξένο νόμισμα, το οποίο είναι συνήθως το δολάριο.
Τούρκοι οικονομολόγοι υπογραμμίζουν ότι το μέτρο αυτό είναι ουσιαστικά μια κρυφή αύξηση των επιτοκίων, γιατί το υπουργείο Οικονομικών θα πρέπει να πληρώνει τη διαφορά μεταξύ του επιτοκίου και του πληθωρισμού. Ο τούρκος οικονομολόγος Μαχφί Εγιλμέζ έγραψε στο Twitter, ότι «αν η ισοτιμία αυξηθεί 40% και το επιτόκιο δανεισμού είναι 14%, το υπουργείο θα πληρώσει το 26% διαφορά. Και αυτό δεν θα αποκαλείται επιτόκιο δανεισμού. Εκπληκτικό».
Doğru mu anlıyorum: Bankada herhangi bir birikimi olmayan milyonlarca vatandaşın vergisiyle bankada birikimi olup düşük faiz yüzünden kur artışına göre daha az kazanan insanların kaybı karşılanacak?
— can gurses (@canitti) December 20, 2021
Ο οικονομολόγος Βολφ Πικολί εκτιμά ότι το νέο μέτρο «μετέφερε τον κίνδυνο της λίρας στο δημόσιο τομέα. Μπορεί να σκάσει οποιαδήποτε στιγμή».
#Erdogan‘s “Turk Dolar” scheme: shifting the curreny risk to the public sector. It can blow up at any time
— wolf piccoli (@wolfpiccoli) December 20, 2021
Η μεγάλη ζήτηση λίρας στην αγορά που δημιουργήθηκε από το μέτρο αυτό αυξάνει επίσης τους φόβους για ακόμα μεγαλύτερες πληθωριστικές πιέσεις στην οικονομία.
Το μέτρο θύμισε στους γηραιότερους τούρκους πολίτες ένα παρόμοιο μέτρο που επιβλήθηκε την δεκαετία του 70 στη χώρα. Οι «μετατρέψιμες καταθέσεις σε τουρκικές λίρες», όπως λέγονταν τότε, εγγυούνταν την πληρωμή κεφαλαίου και τόκων έναντι σε οποιαδήποτε υποτίμηση του νομίσματος. Το μέτρο αυτό οδήγησε σε κατάρρευση τις τουρκικές τράπεζες, αύξησε τον πληθωρισμό και άφησε ένα τεράστιο δημόσιο χρέος της τάξης των 2,5 δισ. δολάρια.