«Εvet » ή « Hayir » ? (Ναι ή Οχι); Είναι το ερώτημα που θέτει την Κυριακή ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στα 60 εκατομμυρίων Τούρκων ψηφοφόρων, ζητώντας να του αναγνωρίσουν απεριόριστες εξουσίες μέσω της συνταγματικής μεταρρύθμισης που προτείνει.
«Οι Τούρκοι, ψηφίζουν με τον παρά τους, ή άλλως με το πορτοφόλι τους» είναι μια από τις εκφράσεις που κυκλοφορούν στη Γαλλία, από όσους θεωρούν ότι γνωρίζουν καλά τον τουρκικό λαό.
Το σίγουρο είναι ότι οι εκλογικές επιτυχίες του AKP, του κόμματος του Ερντογάν, στηρίχθηκαν στις πολύ καλές οικονομικές επιδόσεις της χώρας, μετά τον ερχομό στην εξουσία το 2002, των συντηρητικών μουσουλμάνων.
Επιδόσεις, που αναγνωρισμένα οφείλονται στις μεταρρυθμίσεις των προκατόχων, του κεντροδεξιού συνασπισμού με την ώθηση του υπουργού οικονομίας Κεμάλ Ντερβίς, τις οποίες είχε την εξυπνάδα να διατηρήσει και από τις οποίες επωφελήθηκε ο Ερντογάν.
Τελευταία όμως, η κατάσταση δεν είναι ρόδινη : ο πληθωρισμός έφθασε σε διψήφιο νούμερο, η ανεργία στο 10,9% (κατά μέσο όρο το 2016), τα έσοδα του τουρισμού έχουν συρρικνωθεί, η τουρκική λίρα υποτιμηθεί και η ανάπτυξη παρ’ ότι ακόμα θετική (2,1%), έχει επιβραδυνθεί σε σύγκριση με παλιότερους ρυθμούς 4,8% κατ’ έτος.
Το ερώτημα των Γάλλων παρατηρητών είναι, εάν αυτά τα δεδομένα θα συμβάλουν ώστε να χάσει ψήφους το «Ναι» και να επηρεασθεί το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος.
Για να μην αφήσει τίποτα στην τύχη ο Ερντογάν, υπήρξε προβλεπτικός: έκλεισε στις φυλακές όσους θα είχαν τη δυνατότητα να οργανώσουν την εκστρατεία του «όχι», έχει το μονοπώλιο στα μέσα ενημέρωσης, χρησιμοποιεί τις κρατικές διευκολύνσεις για την εκστρατεία του και με τα κρατικά αεροπλάνα στέλνει ακόμα και υπουργούς στο εξωτερικό για συγκεντρώσεις, πράγμα απαράδεκτο για άλλη δημοκρατική χώρα», συνόψισε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο 45χρονος Τανσού, κουρδικής καταγωγής που ζει στο Στρασβούργο και που παρακολούθησε και τη «συγκέντρωση-προπαγάνδα» στις 12 Μαρτίου, στην κοντινή πόλη Μέτζ με τον υπουργό Μεβλούτ Τσαβούσογλου.
Τουρκική Διασπορά και ψήφος
Οι Τούρκοι ψηφοφόροι που ζουν έξω από τη χώρα, υπολογίζονται στα τρία εκατομμύρια, που ισοδυναμούν με το 5-6 % του εκλογικού σώματος.
Η ψήφος των Τούρκων της διασποράς θα μπορούσε επομένως να ανατρέψει τις ισορροπίες υπέρ του «ναί», πράγμα που φαίνεται να έχει κατανοήσει το ΑΚΠ προσφέροντας ένα μάξιμουμ διευκολύνσεων για την ψηφοφορία.
Με βάση τα στοιχεία του τουρκικού προξενείου στο Παρίσι, οι Τούρκοι ψηφοφόροι στη Γαλλία υπολογίζονται στις 325.000.
Από τις αρχές Απριλίου, ήτοι δύο εβδομάδες πριν από την 16η, έχουν τεθεί στη διάθεσή τους εκλογικά κέντρα στα έξι γενικά προξενεία των πόλεων Παρίσι, Στρασβούργο, Μασσαλία, Λιόν, Νάντη και Μπορντώ.
Θα μπορούν δε να ψηφίσουν, έως τις 21.00 ώρα Γαλλίας, την Κυριακή το βράδυ… «δεν πρέπει να χαθεί ούτε ψήφος» ειρωνεύεται ο Χουσεΐν, κουρδικής καταγωγής υπάλληλος στο τουρκικό μπακάλικο σε λαϊκή γειτονιά των Παρισίων.
Για τον Χουσεϊν, «ότι και να βγει, ο Ερντογάν θα βρει τρόπους για κάνει το δικό του, όπως το 2015. Επειδή δεν του άρεσε το αποτέλεσμα του Ιουνίου για τις βουλευτικές, έκανε νέες εκλογές το Νοέμβριο» τόνισε με απαισιοδοξία.
Παντρεμένη με Τούρκο, η Μισέλ, το «χρυσό ψαλίδι» της γειτονιάς, επιδιορθώσεις ρούχων, όπου εργάζεται με τον σύζυγό της, δεν κρύβει τον θαυμασμό της για τον Ερντογάν. « Εχει κάνει πολλά για τη χώρα, δεν υπάρχει φτώχεια όπως πριν, είναι δυνατός και ο λαός τον θέλει δυνατό, πιστεύω ότι η μεγάλη πλειοψηφία των Τούρκων στη Γαλλία θα ψηφίσει υπέρ του «ναι» δήλωσε με ενθουσιώδη αυτοπεποίθηση.
Η ατμόσφαιρα είναι εντελώς διαφορετική στις συνοικίες των πόλεων όπου υπάρχει μεγάλος αριθμός Αρμενίων. Η Αλφροντβίλ θεωρείται η «μικρή Αρμενία». Η Κναρίγκ δουλεύει σε λογιστικό γραφείο, δεν θέλει να ακούει για Τουρκία και για έναν Ερντογάν «αρχισουλτάνο», εξαιτίας « των εγκλημάτων που έχει κάνει και που θα συνεχίσει να κάνει ακόμα και στη Συρία, γιατί έχω ρίζες και από εκεί» ξέσπασε.
Έτοιμος να «βάλει χέρι» στο ισλάμ Γαλλίας
Ο φόβος ενός πανίσχυρου Ερντογάν είναι αισθητός και σε ορισμένους κύκλους στη Γαλλία, ιδιαίτερα σε όσους προβληματίζονται για την αναδιοργάνωση «του ισλάμ Γαλλίας», μέσω του γαλλικού Συμβουλίου της μουσουλμανικής πίστης (CFCM) που δημιούργησε ο Νικολά Σαρκοζί το 2003.
Εκεί, τη θέση του αντιπροέδρου έχει ο Αχμέτ Ογκρας, που προτάθηκε από την πρεσβεία το 2012 και θεωρείται έμπιστος του Ερντογάν. Είναι 47 ετών, επιχειρηματίας, ιδιοκτήτης του τουριστικού πρακτορείου « Afra Voyages».
« Η θεολογική του νομιμοποίηση είναι μηδενική, αλλά κανείς δεν νοιάζεται», είχε δηλώσει κατά τον διορισμό του, ο Μπερνάρ Γκοντάρ, τότε αρμόδιος για το ισλάμ στο γαλλικό υπουργείο Εσωτερικών.
Λόγω της περιοδικότητας της προεδρίας ανά διετία, ο Α. Ογκρας αναμένεται να πάρει την προεδρία του Συμβουλίου την 1η Ιουλίου.
Οσο και εάν η ανάληψη της προεδρίας από τον Ογκρας γίνεται κάτω από νόμιμες διαδικασίες, ο ιστορικός Samim Akgnl του πανεπιστημίου του Στρασβούργου αναρωτιέται κατά πόσο θα είναι « ο Δούρειος Ιππος ενός καθεστώτος όλο και πιο αυταρχικού. Η ‘Αγκυρα θα θεωρήσει σίγουρα ότι έχει ένα λόγο να πει για το ισλάμ στη Γαλλία. Μετά από μια νίκη του «ναι» θα πρέπει να περιμένουμε συνταρακτικές δηλώσεις του Ερντογάν» υπογράμμισε ο ιστορικός με δήλωσή του στο περιοδικό «L’ Express».
«Το τρελό άλογο» η Γαλλία και η Ευρώπη
Να τεθεί εκ νέου η Τουρκία υπό το «καθεστώς παρακολούθησης» έχει ζητήσει η Επιτροπή Παρακολούθησης του Συμβουλίου της Ευρώπης ( Monitoring Committee).
Το αίτημα κατατέθηκε στο Συμβούλιο της Ευρώπης, στις 9 Μαρτίου, ύστερα από τη γνωμοδότηση της «Επιτροπής της Βενετίας» για τη συνταγματική τροποποίηση στην Τουρκία, μέσω του δημοψηφίσματος.
Οι εμπειρογνώμονες της «Επιτροπής της Βενετίας», αρμόδιας για συνταγματικά θέματα, κατέληξαν ότι « η συνταγματική τροποποίηση αποτελεί επικίνδυνη οπισθοδρόμηση για τη δημοκρατία» και «ενέχει τον κίνδυνο εκφυλισμού σε ένα αυταρχικό προεδρικό σύστημα».
Εκτός εκπλήξεων, η Ολομέλεια της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης στις 25 Απριλίου θα επικυρώσει την τοποθέτηση της Τουρκίας, «υπό monitoring ».
«Είναι κάτι που ουδόλως συγκινεί τον Ερντογάν» δηλώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ Τούρκος συνάδελφος Α. Κ. διατηρώντας την ανωνυμία του.
Κατά την άποψή του, ο Ερντογάν «έχει κλείσει το κεφάλαιο Ευρώπη και συγκεκριμένα αυτό της ευρωπαϊκής ένταξης».
Με ένα «ναι» νικηφόρο, «θα μετατραπεί σε τρελό άλογο, θα αναστατώσει την Ευρώπη και θα είναι ένα σενάριο καταστροφή για την Ένωση».
«Για κάθε θέμα, στοιχηματίζω», δήλωσε, «ότι θα κάνει διμερείς συμφωνίες με κάθε πρωτεύουσα και όχι με τις Βρυξέλλες. Οι Ευρωπαίοι έφτιαξαν έναν «Πούτιν νούμερο 2» στα σύνορά τους, με τα ίδια τους τα χέρια. Δεν έδωσαν ποτέ σημασία στις προειδοποιήσεις μας. Και δεν είναι μόνο η Αγγελα Μέρκελ με τη συμφωνία για το μεταναστευτικό. Τη μεγάλη ευθύνη την έχει η Γαλλία και ο Σαρκοζί που μετά την εκλογή του το 2007 δήλωσε ότι είναι κατά της ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ, αναστέλλοντας 5 κεφάλαια.
Το έκανε σε ανταγωνισμό με το ακροδεξιό μέτωπο των Λεπέν, ώστε να έχει τα πρωτεία, επειδή η κοινή γνώμη δεν ήταν ζεστή για την τουρκική ένταξη. Με την «επιπόλαια» αυτή απόφαση, ο Σαρκοζί ακύρωσε κάθε διάθεση του Ερντογάν να συνεχίσει τις προσπάθειες και τις μεταρρυθμίσεις που ήταν ωφέλιμες όχι μόνο για τον τουρκικό λαό, αλλά και για την Ευρώπη. Τώρα τίποτα δεν τον συγκρατεί, με ένα «ναι» στην τσέπη, θα καθίσει στο τραπέζι μετά τις εκλογές στη Γερμανία και θα ζητήσει πολλά » υπογράμμισε.
ΤΙ ΑΦΟΡΑ ΤΟ ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑ
Το δημοψήφισμα θα αλλάξει το τουρκικό πολιτικό σύστημα από κοινοβουλευτικό σε προεδρικό. Θα καταργηθεί το γραφείο του πρωθυπουργού και ο πρόεδρος, ο οποίος θα εκλέγεται απευθείας από τον λαό, θα είναι πλέον ο επικεφαλής του εκτελεστικού βραχίονα της κυβέρνησης καθώς και επικεφαλής του κράτους.
Ο πρόεδρος θα αποκτήσει επιπλέον εξουσίες, περιλαμβανομένου του δικαιώματος να καταρτίζει τον προϋπολογισμό, να διορίζει και να καθαιρεί υπουργούς και να εκδίδει σε κάποιες περιπτώσεις διατάγματα.
Ο πρόεδρος θα επιτρέπεται εξάλλου να διατηρήσει σχέση με κάποιο πολιτικό κόμμα.
Με το ισχύον σύστημα ο πρόεδρος απαιτείται να κόβει τουλάχιστον εικονικά τους κομματικούς του δεσμούς και να κυβερνά ως “ουδέτερος”.
Με λίγα λόγια, εφόσον ο πρόεδρος θα αποκτήσει μεγάλες εξουσίες σύμφωνα με τις προταθείσες αλλαγές, το δημοψήφισμα είναι μια ψήφος για τον ίδιο τον πρόεδρο Ερντογάν.
Ο Ερντογάν επιχειρεί να επαναπροσδιορίσει τον ρόλο του προέδρου από το 2005. Το σχέδιό του ενισχύθηκε έπειτα από το αποτυχημένο πραξικόπημα εναντίον του, το καλοκαίρι του 2016, το οποίο του επέτρεψε να ισχυριστεί πιο πειστικά ότι απαιτούνται ριζικές αλλαγές. Αλλά το δημοψήφισμα έχει αποδειχτεί άκρως διχαστικό.
ΠΟΙΟΙ ΤΑΣΣΟΝΤΑΙ ΥΠΕΡ ΤΟΥ ‘ΝΑΙ’
Εύλογα εκείνοι που τάσσονται υπέρ του “evet” (‘ναι’) είναι οι υποστηρικτές του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του Ερντογάν. Ισχυρίζονται ότι οι συνταγματικές μεταρρυθμίσεις είναι απαραίτητες για τον εξορθολογισμό της τουρκικής κυβέρνησης ώστε αυτή να μπορέσει να αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις του σύγχρονου πολιτικού περιβάλλοντος.
Πιο αναπάντεχη είναι η υποστήριξη του ακροδεξιού MHP (Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης) προς τις συνταγματικές μεταρρυθμίσεις καθώς το MHP ήταν παραδοσιακά αντίθετο στην ιδέα ενός προεδρικού συστήματος.
Φήμες θέλουν τον ηγέτη του κόμματος Ντεβλέτ Μπαχτσελί να έχει εξασφαλίσει θέση αντιπροέδρου με αντάλλαγμα τη συνεργασία του.
Το τουρκικό κοινοβούλιο έχει ήδη ψηφίσει τις συνταγματικές αλλαγές αλλά απαιτείται η έγκρισή τους με τη λαϊκή ψήφο για να γίνουν νόμος.
ΠΟΙΟΙ ΤΑΣΣΟΝΤΑΙ ΚΑΤΑ
Το δημοψήφισμα βρίσκει σφόδρα αντίθετα τα δύο άλλα μεγάλα τουρκικά κόμματα, πλην του κυβερνώντος: το κεμαλικό και σοσιαλδημοκρατικό Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) και το αριστερό φιλοκουρδικό Κόμμα της Δημοκρατίας των Λαών (HDP).
Οργανώσεις υπεράσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και οργανώσεις για την προώθηση της Δημοκρατίας λένε επίσης “hayir” (όχι) στο δημοψήφισμα. Υποστηρίζουν ότι οι προτεινόμενες συνταγματικές αλλαγές ουσιαστικά θα επιτρέψουν στον Ερντογάν να κυβερνά ως δικτάτορας.
Σε περίπτωση που επικρατήσει το ‘ναι’, το δημοψήφισμα θα επιτρέψει στον Ερντογάν να διεκδικήσει δύο θητείες στην προεδρία κατά τις επόμενες εθνικές εκλογές στην Τουρκία το 2019. Επομένως θα μπορεί να παραμένει στην εξουσία μέχρι το 2029.
ΤΟ ‘ΝΑΙ’ ΣΤΟ ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑ ΙΣΟΔΥΝΑΜΕΙ ΜΕ ΘΑΝΑΤΟ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ;
Αυτό εξαρτάται από το ποιός καλείται να απαντήσει. Οι προτεινόμενες αλλαγές επιτρέπουν κάποιες δικλείδες ασφαλείας. Για παράδειγμα, το κοινοβούλιο θα μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις να παρακάμπτει τις προεδρικές αποφάσεις, να διεξάγει έρευνες ακόμη και να παραπέμπει τον πρόεδρο με πλειοψηφία δύο τρίτων.
Ωστόσο, ακόμη και σύμφωνα με το ισχύον σύστημα, η κυβέρνηση Ερντογάν έχει υπονομεύσει σημαντικά τη Δημοκρατία στην Τουρκία. Πολιτικοί της αντιπολίτευσης και δημοσιογράφοι έχουν φυλακιστεί και υποστεί παρενόχληση, ενώ ο Ερντογάν έχει καθαιρέσει 2.700 δικαστές στον απόηχο της αποτυχημένης απόπειρας πραξικοπήματος του καλοκαιριού.
Δύσκολα μπορεί κάποιος να φανταστεί την Τουρκία να γίνεται πιο δημοκρατική, αν ο σημερινός πρόεδρος αποκτήσει περισσότερες εξουσίες. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει καταδικάσει τη συγκέντρωση εξουσιών στην τουρκική προεδρία και έχει χαρακτηρίσει τις προτεινόμενες αλλαγές “υπερβολικές”.
ΜΕ ΠΟΙΟ ΤΡΟΠΟ ΘΑ ΕΠΗΡΕΑΣΕΙ ΤΟ ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑ ΤΗ ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ;
Όποιο και αν είναι το αποτέλεσμα, το διάστημα πριν από τη διεξαγωγή του έχει πλήξει σημαντικά τις σχέσεις της Τουρκίας με την υπόλοιπη Ευρώπη. Η τουρκική κυβέρνηση παρακολουθούσε τούρκους πολίτες που ζουν σε ευρωπαϊκές χώρες και ο Ερντογάν κατηγόρησε για “ναζιστικές πρακτικές” τη γερμανίδα καγκελάριο Άγγελα Μέρκελ και άλλους ευρωπαίους ηγέτες.
Αυτό από μόνο του αρκεί να βάλει στον πάγο την ήδη τελματωμένη προσπάθεια ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ. Και αν επικρατήσει το ‘ναι’ στο δημοψήφισμα, οι επικριτές του Ερντογάν είναι βέβαιο ότι θα υποστηρίξουν πως η Τουρκία δεν ικανοποιεί τα απαιτούμενα κριτήρια ένταξης ως προς τη δημοκρατική σταθερότητα.
Το ΝΑΤΟ ωστόσο είναι ένα άλλο ζήτημα. Παρά τις κάποιες μεμονωμένες εκκλήσεις να εκδιωχθεί η χώρα από τη στρατιωτική συμμαχία, υπάρχουν πολλά κοινά συμφέροντα ώστε να θεωρείται αυτό πιθανό. Επιπλέον, η Δυτική Ευρώπη χρειάζεται τη συνεργασία της Τουρκίας για να ελέγξει την προσφυγική ροή από τη Μέση Ανατολή στην Ευρώπη.
ΠΟΙΟ ΘΑ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ;
Αυτή τη στιγμή δεν είναι εύκολο να μαντέψει κάποιος. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν μεγάλο αριθμό αναποφάσιστων–10%– κάτι που μπορεί να κρίνει και το αποτέλεσμα. Επιπλέον, οι δημοσκοπήσεις έχουν μεγάλες αποκλίσεις μεταξύ τους, μια ακόμη ένδειξη της πόλωσης του εκλογικού σώματος.
Ακολουθούν πέντε ερωτήματα για το τι μπορεί να αλλάξει το δημοψήφισμα:
Περισσότερο ή λιγότερο δημοκρατική Τουρκία;
Αν κερδίσει την Κυριακή, ο Ερντογάν θα έχει σημαντικά ενισχυμένες εξουσίες και θεωρητικά θα μπορεί να παραμείνει στη θέση του προέδρου ως το 2029. Η εκτελεστική εξουσία θα συγκεντρωθεί στα χέρια του και η θέση του πρωθυπουργού θα καταργηθεί.
Οι υποστηρικτές του ισχυρίζονται ότι κάτι τέτοιο είναι απαραίτητο για να σταθεροποιηθεί η εκτελεστική εξουσία και να τεθούν ξεκάθαρα όρια με τη δικαστική και την νομοθετική εξουσία.
Όμως οι αντίπαλοί του φοβούνται ότι πλέον δεν θα υπάρχει κάποιο αντίβαρο, ανοίγοντας τον δρόμο σε ένα αυταρχικό καθεστώς.
Το προεδρικό αυτό σύστημα «συγκεντρώνει άνευ προηγουμένου εξουσίες στα χέρια ενός μόνο άνδρα», υπογραμμίζει ο Άλαν Μακόφσκι του Centre for American Progress.
Μια νίκη του «όχι» στο δημοψήφισμα θα θεωρηθεί προσβολή για τον Ερντογάν, ο οποίος έχει ρίξει όλο του το βάρος στην εκστρατεία.
Ποιο θα είναι το μέλλον με την Ευρώπη;
Οι σχέσεις μεταξύ της Τουρκίας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν επιδεινωθεί σημαντικά τον τελευταίο καιρό, με τον Ερντογάν να έχει κατηγορήσει κάποιες ευρωπαϊκές χώρες για «ναζιστικές πρακτικές».
Σύμφωνα με τον Τούρκο πρόεδρο, οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις της χώρας στην ΕΕ, που βρίσκονται σε τέλμα εδώ και καιρό, θα τεθούν και πάλι «στο τραπέζι» μετά το δημοψήφισμα. Επίσης έχει δηλώσει ότι θα ξεκινήσει εκ νέου η συζήτηση για την επαναφορά της θανατικής ποινής, μια κόκκινη γραμμή για τις Βρυξέλλες.
«Η τακτική του να επιτίθεται συνεχώς στην ΕΕ (?) για να εξυπηρετήσει στόχους της εσωτερικής του πολιτικής έχει πλέον φτάσει στα όριά της», υπογραμμίζει ο Μαρκ Πιερινί του Carnegie Europe.
Σε περίπτωση νίκης του στο δημοψήφισμα, ο Ερντογάν ενδέχεται να εγκαταλείψει το σχέδιο της ένταξης στην ΕΕ για να βελτιώσει τις εμπορικές σχέσεις του με το μπλοκ υπό τη μορφή μας ενισχυμένης τελωνειακής ένωσης.
Πόλεμος ή ειρήνη με τους Κούρδους;
Μετά την κατάρρευση της ιστορικής εκεχειρίας με το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK) το καλοκαίρι του 2015, η νοτιοανατολική Τουρκία έχει βυθιστεί σε μια δίνη αιματηρών συγκρούσεων μεταξύ των τουρκικών δυνάμεων ασφαλείας και των Κούρδων αυτονομιστών.
Οι δυνάμεις ασφαλείας έχουν αυξήσει την πίεση που ασκούν στο φιλοκουρδικό περιβάλλον, είτε το πολιτικό είτε των μέσων ενημέρωσης, που κατηγορείται για «τρομοκρατικές» ενέργειες σε συνεργασία με το PKK.
Όμως αν κερδίσει το «ναι» με μικρή διαφορά, ο Ερντογάν ίσως αναγκαστεί να υιοθετήσει μια πιο «συμβιβαστική» στάση στο κουρδικό ζήτημα, εκτιμά η Ασλί Αϊντιντασμπάς του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Διεθνών Σχέσεων.
Συμφιλίωση ή πόλωση;
Η τουρκική κοινωνία είναι βαθιά πολωμένη τα τελευταία χρόνια γύρω από το πρόσωπο του Ερντογάν. Στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας για το δημοψήφισμα, ο Τούρκος πρόεδρος έχει δαιμονοποιήσει τους αντιπάλους του, κατηγορώντας τους ότι συνεργάζονται με τους «τρομοκράτες» και τους «στασιαστές».
Ο Ερντογάν «κερδίζει τις εκλογές, όμως τελικά η μισή χώρα τον αγαπά και η άλλη μισή τον απεχθάνεται. Αυτή είναι η αιτία της κρίσης της σύγχρονης Τουρκίας», εξηγεί ο Σονέρ Τσαγκαπτάι του Washington Institute.
Ο Τούρκος πρόεδρος συμμάχησε με τους υπερεθνικιστές για να κερδίσει τη μάχη του δημοψηφίσματος, γεγονός που δείχνει περισσότερο ρεαλισμό από μέρους του σε σχέση με το παρελθόν.
Κάποιοι αναλυτές μάλιστα αναμένουν από τον Ερντογάν να υιοθετήσει μια πιο συμφιλιωτική ρητορική μετά το δημοψήφισμα, αν το κερδίσει.
Ανάκαμψη της οικονομίας ή συρρίκνωση;
Οι αγορές εκτιμούν ότι το «ναι» θα κερδίσει στο δημοψήφισμα και ελπίζουν σε μια επιστροφή της σταθερότητας στην Τουρκία, η οποία πλήττεται εδώ και ενάμιση χρόνο από μια σειρά επιθέσεων.
Όμως μεσοπρόθεσμα, η αβεβαιότητα κυριαρχεί. Η μείωση της εμπιστοσύνης των επενδυτών στους θεσμούς, η αυξημένη πόλωση της κοινωνίας και η καθυστέρηση της υιοθέτησης διαρθρωτικών αλλαγών ενδέχεται να επηρεάσουν την ανάπτυξη.
Μια νίκη του «ναι» «ενδέχεται να γίνει δεκτή θετικά από τις αγορές βραχυπρόθεσμα», επεσήμαναν οι BCG Partners από την Κωνσταντινούπολη.
Όμως η ανάπτυξη «παραμένει ασθενής και οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις του προεδρικού συστήματος ακόμη δεν είναι γνωστές».
(Πηγή: ΑΠΕ)
