Για ήττα των εκλεκτών του Ερντογάν που όμως δεν απειλεί τον θρόνο του κάνει λόγο στο Documento ο Κούρδος δημοσιογράφος και λογοτέχνης Τζεμίλ Τουράν
Τα αποτελέσματα των αυτοδιοικητικών εκλογών της περασμένης Κυριακής στην Τουρκία δείχνουν πολιτική αφύπνιση μερίδας των Τούρκων ψηφοφόρων, ειδικά στις μεγάλες πόλεις, και καταγράφονται ως η πρώτη μεγάλη ήττα για το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ), το οποίο από το 2002 δεν είχε χάσει ποτέ ξανά εκλογές. Το αποτέλεσμα μπορεί να σηματοδοτεί ένα πλήγμα για τον Ερντογάν, δεν επηρεάζει όμως την παραμονή του στην εξουσία.
Επηρεάζει τον τρόπο που θα την ασκήσει στο μέλλον. Το λάθος για τη μεγάλη πτώση των ποσοστών του ΑΚΡ είναι του ίδιου, γιατί αντί να κρατήσει τον χαρακτήρα και τη ρουτίνα των αυτοδιοικητικών εκλογών τις μετέτρεψε σε δημοψήφισμα υπέρ ή κατά του ίδιου» λέει μεταξύ άλλων στη συνέντευξή του στο Documento ο Τζεμίλ Τουράν, Κούρδος συγγραφέας και δημοσιογράφος, ο οποίος ζει πολλά χρόνια στην Αθήνα αλλά ποτέ δεν διέκοψε την ενεργή επαφή του με την καθημερινή ζωή στην Τουρκία.
Στη συνέντευξή του αναφέρεται επίσης στην έλλειψη ηγέτη από την πλευρά των κεμαλικών, μιας προσωπικότητας που θα μπορούσε να εμπνεύσει διεκδικώντας την εξουσία από τον Ερντογάν.
Αργησαν πολύ να ανακοινωθούν τα τελικά αποτελέσματα στην Κωνσταντινούπολη και άναψαν τα σενάρια για εκλογομαγειρέματα. Γίνονται ακόμη τέτοια πράγματα στην Τουρκία;
Εκλογομαγειρέματα γίνονται. Το βράδυ των εκλογών αποκαλύφθηκε ότι πριν από τέσσερα χρόνια στην Άγκυρα, ενώ προηγούνταν ο υποψήφιος που ήταν αντίπαλος του AKP, ο τότε υπουργός Εσωτερικών μπήκε στο κέντρο Τύπου και ανακοίνωσε ότι δήμαρχος εκλέχθηκε ο υποψήφιος του ΑΚΡ. Φέτος πήγε να γίνει κάτι ανάλογο στην Κωνσταντινούπολη. Αργά το βράδυ το πρακτορείο Anadolu σταμάτησε να μεταδίδει αποτελέσματα αλλά εκπρόσωπος του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (σ.σ.: CHP, οι κεμαλικοί της αντιπολίτευσης) πήγε εννέα φορές εκείνο το βράδυ σε διάφορα μέσα ενημέρωσης και ανακοίνωσε τα αποτελέσματα λέγοντας ότι ένα δικό τους δίκτυο, του CHP, με 10.000 άτομα έκανε έλεγχο στα εκλογικά κέντρα και μέσω κινητών μετέδωσε τα αποτελέσματα από κάθε κέντρο ξεχωριστά, οπότε δεν μπορούσε να γίνει κανένα… μαγείρεμα. Οταν η διαφορά ήταν στις 150.000 ψήφους, οι αρχές έλεγαν επίσημα ότι «υπάρχουν περίπου 300.000 άκυρα». Παρ’ όλα αυτά η αποφασιστικότητα των στελεχών του CHP σταμάτησε την όποια νοθεία.
Αμφισβητείται η εξουσία του Ερντογάν;
Καταρχάς πρέπει να ξεκαθαριστεί ότι είχε αναλάβει ο ίδιος το μεγάλο βάρος του προεκλογικού αγώνα. Μέσα σε μία μέρα, το Σάββατο πριν από τις εκλογές, έκανε οκτώ προεκλογικές ομιλίες σε διαφορετικές συνοικίες της Κωνσταντινούπολης. Ηταν τόσο σημαντικές γι’ αυτόν οι εκλογές ώστε μέσα στις 50 μέρες του προεκλογικού αγώνα έκανε 102 συγκεντρώσεις σε όλη την Τουρκία.
Το αποτέλεσμα δείχνει ότι υπέστη μεγάλο πλήγμα. Το κόμμα του κέρδισε σε 40 από τις 81 μεγάλες πόλεις της Τουρκίας, ενώ το 2014 είχε κερδίσει σε 57 πόλεις. Πολλοί αναλυτές λένε ότι είναι η αρχή για τη διάλυση του ΑΚΡ, εγώ όμως νομίζω ότι αυτή είναι πολύ βιαστική ανάλυση. Σε αυτές τις εκλογές όλα τα ΜΜΕ της Τουρκίας παρουσίαζαν μόνο τον Ερντογάν. Χρησιμοποίησε όλο τον κρατικό μηχανισμό, ακόμη και την αστυνομία και τον στρατό, ως εκλογικό μηχανισμό για τη στήριξη των υποψηφίων του κόμματός του. Εως και τις προηγούμενες εκλογές τέσσερις υπουργοί –Δικαιοσύνης, Εσωτερικών, Δημόσιας Τάξης και Ενημέρωσης– άλλαζαν με υπηρεσιακούς υπουργούς. Αυτήν τη φορά κάτι τέτοιο δεν έγινε. Αντίθετα, ο υπουργός Εσωτερικών έλαβε μέρος στην προεκλογική εκστρατεία λέγοντας πολλές φορές ότι «αν δεν κερδίσει το κόμμα μας, θα έρθουν κρίση και τρομοκρατία». Ηταν πάρα πολύ νευρική και πολωτική προεκλογική εκστρατεία, αλλά ο Ερντογάν απέδειξε ότι ελέγχει απολύτως τον κρατικό μηχανισμό.
Τι μήνυμα πήρε από αυτές τις εκλογές;
Θα πρέπει να κάνει τα πάντα ώστε στους αμέσως επόμενους μήνες να ανασυγκροτηθεί η οικονομία. Να εμπνεύσει εμπιστοσύνη και να φέρει πίσω τα «πράσινα κεφάλαια» (σ.σ.: επενδυτές από τον αραβικό κόσμο) που χάθηκαν λόγω της ανάμειξής του με το ISIS και τον πόλεμο στη Συρία. Πολλοί αναλυτές περίμεναν ότι μετά την οικονομική κρίση και την κακή σχέση που υπάρχει σήμερα με τις Ηνωμένες Πολιτείες αλλά και με τις περισσότερες χώρες της Μέσης Ανατολής, εκεί όπου κάποτε ήθελε να παίξει ηγεμονικό ρόλο, θα έχανε πολύ μεγάλο μέρος από την υποστήριξη του λαού. Παρ’ όλα αυτά πήρε περίπου 52% και βγήκε πρώτο κόμμα σε όλη την Τουρκία. Από τη μία πλευρά είναι μεγάλο πλήγμα που έχασε στις μεγάλες πόλεις, από την άλλη όμως πήρε τόσο πολλά εκατομμύρια ψήφους που δείχνει ότι κρατάει τη δύναμη στα χέρια του. Ενα άλλο σημαντικό γεγονός που πρέπει να επισημάνουμε είναι ότι δεν μπορεί να κερδίσει εκλογές χωρίς τη βοήθεια των Γκρίζων Λύκων (σ.σ.: του ακροδεξιού Κόμματος Εθνικιστικού Κινήματος, MHP). Αυτό είναι πολύ σημαντικό διότι, αφού εξαρτάται από αυτούς, θα υποχωρήσει ακόμη περισσότερο στις απαιτήσεις τους. Κι αυτό είναι πάρα πολύ επικίνδυνο όχι μόνο για την κυβέρνηση του Ερντογάν αλλά για όλη την Τουρκία.
Πώς διαγράφεται τώρα το πολιτικό σκηνικό στη χώρα;
Με δεδομένο ότι ο Ερντογάν χάνει τη συμπάθεια μεγάλης μερίδας του λαού που βρίσκεται στις μεγάλες βιομηχανικές και τουριστικές περιοχές, όπως επίσης σε πόλεις-κλειδιά, στη συνέχεια φαίνεται ότι θα ακολουθήσει ακόμη περισσότερο την εθνικιστική πολιτική που περνά εύκολα εκτός μεγάλων πόλεων. Αυτή η πολιτική όμως βρίσκεται στην ατζέντα τον Γκρίζων Λύκων. Ομως δεν είναι μόνο αυτός που έχει πρόβλημα. Η αντιπολίτευση για να μπορέσει να χτυπήσει τον Ερντογάν πρέπει να διανύσει πάρα πολύ δρόμο. Ας μην ξεχνάμε ότι κέρδισε δημάρχους, δεν κέρδισε όμως δημοτικά συμβούλια, πολύ δε περισσότερο που στα ψηφοδέλτια των δημάρχων υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι εύκολα μπορούν να μεταστραφούν και να γυρίσουν με το μέρος του. Δεν πρέπει να ξεχνάμε επίσης ότι το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα συνεργάζεται με τη Μεράλ Ακσενέρ, την αρχηγό του Καλού Κόμματος, που προέρχεται από την εθνικιστική ακροδεξιά. Πιστεύω ότι θα πρέπει να δημιουργηθεί ένα σοβαρό πολιτικό κόμμα για την αντιπολίτευση με ηγέτη και καλό μηχανισμό. Αυτό δεν υπάρχει και όσο δεν υπάρχει ο Ερντογάν θα συνεχίσει να κυβερνά.
«Λάθος του HDP η συνεργασία με τους κεμαλικούς»
«Οπως αποδείχθηκε, ήταν πολύ μεγάλο λάθος από την πλευρά του φιλοκουρδικού Δημοκρατικού Κόμματος των Λαών (HDP) η συνεργασία με τους κεμαλικούς. Αυτό δείχνει το ποσοστό, που από το 11% έπεσε στο 4,2%, με συνέπεια να μην εκλέξει δημάρχους ούτε στις μεγάλες πόλεις, κάτι που ήξερα από την αρχή, αλλά ούτε στις δικές του περιοχές όπου κέρδισε μόνο σε επτά πόλεις από τις 17 που είχε το 2014» λέει στο Documento ο Τζεμίλ Τουράν.
Η συνεργασία αυτή προέβλεπε να μη βάλει το HDP υποψηφίους στις μεγάλες πόλεις και τα κεμαλικά κόμματα να υποστηρίξουν στις περιοχές των Κούρδων τους υποψηφίους του HDP. «Το χειρότερο είναι ότι έχασε με μεγάλη διαφορά δικά του κέντρα που πέρασαν στον έλεγχο των κεμαλικών. Ακόμη χειρότερο: στελέχη του HDP έβγαιναν και δήλωναν ότι “εμείς δεν είμαστε κουρδικό κόμμα” αλλά παρ’ όλα αυτά εκμεταλλεύτηκαν τις ψήφους των Κούρδων. Είναι ξεκάθαρο ότι αυτήν τη συνεργασία δεν την αποδέχτηκαν οι ίδιοι οι Κούρδοι και απόδειξη αυτού είναι ότι στο Ντιγιάρμπακιρ πάνω από 400.000 άνθρωποι από το περίπου ένα εκατομμύριο ψηφοφόρους δεν πήγαν να ψηφίσουν. Ο λόγος είναι ότι δεν υπήρχαν Κούρδοι υποψήφιοι αλλά Τούρκοι υποψήφιοι σε κουρδικές περιοχές».
SOS για τη διεθνή οικονομία
Μερικές φορές χρειάζεται μόνο μια σπίθα για να γίνει έκρηξη στη διεθνή οικονομία. Και η Τουρκία του Ερντογάν είναι μια χώρα που θα μπορούσε εύκολα να την προκαλέσει. Αυτό ισχυρίζεται σε άρθρο του υπό τον εύγλωττο τίτλο «Η Τουρκία μπορεί να γίνει η σπίθα που θα προκαλέσει έκρηξη στη διεθνή οικονομία» ο Λάρι Ελιοτ, αρχισυντάκτης του οικονομικού ρεπορτάζ της βρετανικής εφημερίδας «Guardian».
«Η κίνηση του Ερντογάν να επιβάλει επιλεκτικά capital controls σε ξένες τράπεζες για να σταματήσουν οι κερδοσκόποι να βγάζουν κεφάλαια από τη χώρα απέδωσε για λίγες μέρες, αλλά το τίμημα γι’ αυτό το μέτρο ήταν οδυνηρό. Το κόστος του δανεισμού αυξήθηκε, όπως και το κόστος της ασφάλισης του τουρκικού χρέους έναντι αδυναμίας πληρωμής. Οι τιμές των μετοχών στο χρηματιστήριο έπεσαν κατά 6%, η χειρότερη πτώση την τελευταία τριετία» έγραψε ο Ελιοτ.
«Το σχέδιο ήταν να αρθούν οι περιορισμοί μετά την ολοκλήρωση των αυτοδιοικητικών εκλογών, αλλά η ζημιά έχει ήδη γίνει» εξηγεί. «Η Τουρκία βασίζεται σε ξένους επενδυτές για να χρηματοδοτήσει το μεγάλο έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, οπότε το να καίει κάποιος τα ατού του δεν είναι η πιο έξυπνη μακροπρόθεσμη στρατηγική. Τα επιτόκια θα παραμείνουν σε υψηλά επίπεδα για μεγάλο χρονικό διάστημα, βαθαίνοντας την ύφεση και επιβραδύνοντας τον ρυθμό ανάκαμψης. Δεν μπορεί να αποκλειστεί η πλήρης κατάρρευση της τιμής της τουρκικής λίρας».
Η υπόθεση εργασίας στις χρηματοπιστωτικές αγορές είναι ότι η κατάρρευση της τουρκικής οικονομίας θα γίνει ξαφνικά και θα είναι ολοκληρωτική. Αυτό όμως είναι κάτι που λένε πάντα οι αγορές. Ωστόσο η παγκόσμια ανάπτυξη επιβραδύνεται, οι κεντρικές τράπεζες έχουν σταματήσει τα σχέδια αύξησης των επιτοκίων, οι επενδυτές είναι διατεθειμένοι να δεχτούν αρνητικές αποδόσεις για την ασφάλεια της κατοχής γερμανικών ομολόγων και η απόδοση σε δεκαετή αμερικανικά ομόλογα είναι χαμηλότερη από την απόδοση σε τρίμηνο ομόλογο.
Η εκλογική ήττα του Ερντογάν, κυρίως στα αστικά κέντρα, ήταν αποτέλεσμα των τριγμών στην τουρκική οικονομία. Ο πληθωρισμός κινήθηκε στο όριο του 20% τον περασμένο Μάρτιο (αύξηση 0,5% σε σχέση με τον Φεβρουάριο). Οι τιμές στα τρόφιμα αυξήθηκαν κατά περίπου 30% μέσα σε έναν μήνα, ενώ στα υπόλοιπα καταναλωτικά είδη κατά 11%. Η συνεχής πτώση της αξίας της τουρκικής λίρας σε σχέση με το δολάριο, η άνοδος της ανεργίας και η απόσυρση ξένων κεφαλαίων οδηγούν αργά ή γρήγορα σε αδιέξοδο τα τουρκικά οικονομικά επιτελεία.
