Λίγες ημέρες προτού οι Τούρκοι πολίτες οδηγηθούν στις κάλπες για να εκλέξουν πρόεδρο και να διαμορφώσουν τη νέα σύνθεση του κοινοβουλίου, το πολιτικό περιβάλλον μόνο ευοίωνο δεν μπορεί να χαρακτηριστεί για τον επί εικοσαετία παντοδύναμο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Η μνήμη του καταστροφικού σεισμού της 6ης Φεβρουαρίου, που σκότωσε περισσότερους από 50.000 ανθρώπους και εκτόπισε πάνω από 5,9 εκατ. στη νότια Τουρκία και τη βόρεια Συρία, και η τραγική κυβερνητική διαχείριση της πρωτοφανούς κρίσης είναι ακόμη πολύ νωπές και, πέρα από τα ανεπανόρθωτα τραύματα σε επίπεδο συλλογικής ψυχολογίας και οικονομίας, έρχονται να σηματοδοτήσουν το τέλος μιας εποχής με όρους παραγωγικού μοντέλου.
Υπάρχουν άλλωστε και τεχνικής φύσης ζητήματα. Οι περισσότερες από τις επαρχίες που επλήγησαν από τον σεισμό του Φεβρουαρίου ήταν προπύργια του Ερντογάν και του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ). Ωστόσο ο επικεφαλής του Ανώτατου Εκλογικού Συμβουλίου (YSK) Αχμέτ Γενέρ δήλωσε τον περασμένο μήνα ότι τουλάχιστον ένα εκατομμύριο ψηφοφόροι στις σεισμόπληκτες περιοχές αναμένεται να μην ψηφίσουν φέτος λόγω του εκτοπισμού τους.
Ενωμένη αντιπολίτευση
Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, ο 69χρονος πρόεδρος δείχνει να έχει για πρώτη φορά σύσσωμη την αντιπολίτευση απέναντί του, μετά και την απόφαση του φιλοκουρδικού Δημοκρατικού Κόμματος των Λαών (HDP) να στηρίξει τη συμμαχία της οποίας ηγείται το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) και την υποψηφιότητα του Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου για την προεδρία.
Κι όμως, παρά την αρνητική συγκυρία ο Ερντογάν κατορθώνει να παραμένει ζωντανός στη διεκδίκηση της προεδρίας, ακολουθώντας σε κάθε είδους μέτρηση κατά πόδας τον βασικό του αντίπαλο, με τη διαφορά μεταξύ τους να κινείται στο όριο του στατιστικού λάθους. Πέρα από τις εκλογικού χαρακτήρα παροχές και την ανθεκτικότητα ενός μπλοκ ψηφοφόρων μεγαλύτερης ηλικίας που φαίνεται πως επιμένει να ακολουθεί τον Ερντογάν στη λογική της ταυτοτικής ψήφου, η επανάκαμψη των ποσοστών του ηγέτη της γειτονικής χώρας θα πρέπει να εξηγηθεί και με όρους οικονομίας, αφού ο μέχρι πριν από λίγους μήνες ανεξέλεγκτος πληθωρισμός βρίσκεται σε φάση αισθητής υποχώρησης.
Μάλιστα, σε μια κίνηση που ερμηνεύτηκε περισσότερο ως «σύσπαση» πολιτικού άγχους και απόπειρα περαιτέρω συσπείρωσης της αντιπολίτευσης στο περιθώριο του κλεισίματος της δημοσκοπικής ψαλίδας των τελευταίων ημερών, ο Κιλιτσντάρογλου δεν δίστασε να προειδοποιήσει για σκάνδαλο αλά Cambridge Analytica, τονίζοντας πως ο διευθυντής Επικοινωνίας της Τουρκικής Προεδρίας Φαχρεντίν Αλτούν και τρία μέλη του επιτελείου του προσπάθησαν να συνάψουν συμφωνίες στο σκοτεινό διαδίκτυο (dark web) με στόχο να επηρεάσουν ψηφοφόρους εναντίον του.
Στις κατηγορίες του ηγέτη της αξιωματικής αντιπολίτευσης φρόντισε να απαντήσει ο φιλοκυβερνητικός Τύπος, με την «Daily Sabah» να κάνει λόγο για εν εξελίξει επιχείρηση της Δύσης για χειραγώγηση της τουρκικής κοινής γνώμης εναντίον του Ερντογάν.
Νέοι και παλαιοί ψηφοφόροι
Στα αξιοσημείωτα των εκλογών οι πέντε εκατ. νέοι ψηφοφόροι οι οποίοι πρόκειται να προσέλθουν στις κάλπες της 14ης Μαΐου. Προς το παρόν φαίνεται ότι αυτοί οι νέοι ψηφοφόροι προτιμούν την αντιπολίτευση, γεγονός που αποδίδεται στην καθεστωτική παρουσία των Ερντογάν και AKP επί μια εικοσαετία. Τα πρώτα δείγματα καταδεικνύουν πως η ιεράρχηση ζητημάτων δημοκρατίας και ελευθερίας από τους νέους ψηφοφόρους δεν ευνοεί τον Τούρκο πρόεδρο, ο οποίος τα τελευταία χρόνια και ειδικά μετά την εξέγερση του 2013 –με σημείο αναφοράς το πάρκο Γκεζί– έχει επιλέξει πολιτική διαρκώς εντεινόμενης καταστολής, με τη φυλάκιση του ηγέτη του HDP Σελαχατίν Ντεμιρτάς και του ακτιβιστή Οσμάν Καβάλα να θεωρούνται οι πλέον εμβληματικές περιπτώσεις.
Ακόμη ένας απρόβλεπτος παράγοντας για τον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών –που θεωρείται βέβαιος αφού κανένας εκ των δύο πρώτων δεν δείχνει να συγκεντρώνει το πολυπόθητο 50% από τον πρώτο γύρο– είναι πώς θα κινηθούν οι υποστηρικτές των δύο άλλων υποψηφίων της προεδρίας Μουχαρέμ Ιντσέ και Σινάν Ογκάν. Δεδομένου ότι ο πρώην βουλευτής του CHP Ιντσέ κατατάσσεται σταθερά τρίτος στις δημοσκοπήσεις, με ποσοστό ανάμεσα σε 4% και 6%, δίνει θεωρητικά ένα προβάδισμα στον Κιλιτσντάρογλου για τον δεύτερο γύρο.
Πιθανή «συγκατοίκηση»
Ομως ακόμη και μια ενδεχόμενη αλλαγή φρουράς σε επίπεδο προεδρίας δεν σημαίνει απαραίτητα αλλαγή πολιτικής. Παράλληλα με την εκλογική αναμέτρηση των προεδρικών εκλογών διεξάγονται βουλευτικές εκλογές και το κυβερνών AKP εμφανίζεται ως το μεγάλο φαβορί, κάνοντας έτσι πιθανό το σενάριο μιας «συγκατοίκησης» τουρκικού τύπου. Πρόκειται για εξέλιξη η οποία εκτιμάται πως μεταξύ άλλων εισάγει την Τουρκία σε άγνωστα νερά, με τις επιπτώσεις να μην αποκλείεται να αγγίξουν και την Ελλάδα.
Μια απλή αναδρομή σε δηλώσεις του Κιλιτσντάρογλου και της βασικής συμμάχου του Μεράλ Ακσενέρ για θέματα που αφορούν τις σχέσεις των δύο χωρών, όπως το καθεστώς των νησιών του Αιγαίου και το ζήτημα της στρατιωτικοποίησης, δημιουργεί ανησυχία για το πώς μια αδύναμη τουρκική ηγεσία θα χειριστεί μια ενδεχόμενη κρίση ή ακόμη και πώς θα την προκαλέσει προκειμένου να πετύχει την αλλαγή των πολιτικών συσχετισμών. Υπό αυτή την έννοια οι τουρκικές εκλογές της 14ης και 21ης Μαΐου αξίζουν την προσοχή μας, αφού σε βάθος ιστορικού χρόνου ενδεχομένως να αποκτήσουν σημασία ανάλογη των αντίστοιχων ελληνικών.