Μήνες τώρα κρέμεται η δαμόκλειος σπάθη της χρεοκοπίας και της νομισματικής κατάρρευσης πάνω από το κεφάλι του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και από την τουρκική οικονομία. Αρχικά η εικόνα του τουρκικού νομίσματος άλλαξε ριζικά ύστερα από «χειρουργικές» παρεμβάσεις του Τούρκου προέδρου και της Τουρκικής Κεντρικής Τράπεζας, όμως το μομέντουμ και ο χρόνος δεν φαίνεται να είναι σύμμαχοί του.
Ο Ερντογάν προχωρώντας στην εγγύηση των καταθέσεων των Τούρκων πολιτών από ενδεχόμενη πτώση της λίρας κατάφερε να ανεβάσει την αξία του νομίσματος έναντι του δολαρίου έως και 39,7% για μερικές ώρες και συνολικά 65% σε μία εβδομάδα, ενώ 1 δισ. δολάρια μετατράπηκαν σε τουρκικές λίρες σε ένα βράδυ. Εντούτοις, η δυναμική που απέκτησε η λίρα δεν κράτησε ούτε μία εβδομάδα εξανεμίζοντας τα πρότερα κέρδη και πλέον ο κρατικός προϋπολογισμός απειλείται από μια μαύρη τρύπα που προκάλεσαν τα μεγαλεπήβολα μέτρα του Τούρκου προέδρου.
Το ριψοκίνδυνο σχέδιο
Το σχέδιο Ερντογάν, εμπεριέχοντας πολλές αμφισημίες και έχοντας συνταχτεί με ολοφάνερη προχειρότητα, δεν έχει αποσαφηνίσει τον τρόπο με τον οποίο θα εγγυηθεί το κράτος τις καταθέσεις σε λίρα εάν και εφόσον αλλάξει ριζικά το κλίμα στις αγορές, απειλώντας να τινάξει στον αέρα τα θεμέλια της τουρκικής οικονομίας εν συνόλω. Οσο η λίρα ανέβαινε έναντι του δολαρίου και του ευρώ δεν υπήρχε κόστος για τον κρατικό προϋπολογισμό, όμως οι αγορές κατάλαβαν την μπλόφα του Ερντογάν αποκαλύπτοντας πως η άνοδος της λίρας προήλθε από τη δαπάνη 8,5 δισ. δολαρίων από την Τουρκική Κεντρική Τράπεζα σε μια επιχείρηση αντιστροφής του γενικός κλίματος και για να γίνει η… πώληση του επιτυχούς αφηγήματος.
Συνακόλουθα, η πτώση της λίρας θα πληρωθεί από τον ασθμαίνοντα τουρκικό προϋπολογισμό, ο οποίος δεν είναι σίγουρο ότι θα πιάσει τους στόχους του 2022, για μια σειρά από λόγους που εδράζονται τόσο στη συγκυρία όσο και στις δομικές παθογένειες της τουρκικής οικονομίας. Οι υψηλές τιμές της ενέργειας, η μετάλλαξη Ομικρον, οι ατέρμονες πληθωριστικές πιέσεις και τα σκαμπανεβάσματα της λίρας έχουν τη δυνατότητα να καταστήσουν τους στόχους του προϋπολογισμού άπιαστους. Συνεπώς, εάν συνεχιστεί η υποχώρηση της λίρας, τότε οι εγγυήσεις του Ερντογάν θα γίνουν ο εφιάλτης του, διότι οι ζημιές των καταθετών θα μετατραπούν αυτομάτως σε κρατικές ζημιές με ανυπολόγιστο κόστος, καθιστώντας το σχέδιο ανόρθωσης της λίρας μη βιώσιμο.
Οι Κασσάνδρες μπορεί να διαψεύδονται μέχρι στιγμής από τους Τούρκους, αλλά ο κίνδυνος για τη λίρα κάθε άλλο παρά μακρινός είναι αυτήν τη στιγμή. Από τη μεριά του ο Ερντογάν φαίνεται να ανησυχεί περισσότερο για το δικό του πολιτικό μέλλον παρά για τις μακροπρόθεσμες συνέπειες των επιλογών του. Αλλωστε, η σημερινή κατάσταση οφείλεται αποκλειστικά στον ίδιο και στις πολιτικές του. Υπουργοί Οικονομικών και κεντρικοί τραπεζίτες απολύονταν ο ένας μετά τον άλλο όταν του «αντιμιλούσαν» και του εισηγούνταν την αύξηση των επιτοκίων δανεισμού, ενώ ο ίδιος το έριχνε στη… θεολογία κάνοντας λόγο για τις ισλαμικές αρχές που δεν του επέτρεπαν να αυξήσει τους τόκους. Μπορεί ο Τούρκος πρόεδρος να διαθέτει το σθένος να τα βάλει με ολόκληρο το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα, όμως τα όρια του εφικτού στην πολιτική είναι πάντοτε στενά και οι «καλές εποχές» της πρώτης περιόδου του κυβερνώντος κόμματος AKP μοιάζουν όνειρο μακρινό.
Οι πολιτικοί υπολογισμοί
Παράλληλα, ο δρόμος προς τις εκλογές του 2023 ήδη έχει γίνει δύσβατος για τον Ερντογάν. Η κεμαλική αντιπολίτευση συζητάει το κατέβασμα κοινού υποψηφίου ώστε να εξασφαλίσει την ήττα του πολιτικά εφτάψυχου αντιπάλου της, ο οποίος από το 2002 δεν έχει χάσει εκλογική αναμέτρηση.
Η αντιπολίτευση, έχοντας επενδύσει στην κοινωνική δυσαρέσκεια που έχει προκληθεί λόγω της κακής οικονομικής κατάστασης και του πληθωρισμού που έχει ξεπεράσει το 21%, βλέπει τον εαυτό της σε απόσταση αναπνοής από το AKP. Επομένως, τα όρια έχουν στενέψει και ο Τούρκος ηγέτης ενδεχομένως να εξετάζει ριζοσπαστικότερες λύσεις που θα του δώσουν ξανά το πλεονέκτημα έναντι της αντιπολίτευσης, χρησιμοποιώντας την παραδοσιακή τακτική του αιφνιδιασμού. Μια λύση θα ήταν οι πρόωρες εκλογές, δεδομένου ότι θεωρητικά έχει καταπολεμηθεί επαρκώς η νομισματική κρίση. Συγχρόνως, μια μυστηριώδης δήλωση του ιδίου περί «διαφορετικού οικονομικού κλίματος μέσα στο καλοκαίρι, μόλις η οικονομική σταθερότητα έχει εξασφαλιστεί» προκάλεσε αναζωπύρωση των σεναρίων για πρόωρες εκλογές.
Αξίζει να σημειωθεί πως οι πρόωρες εκλογές μπορούν να προκληθούν σε διάστημα δύο μηνών από τη στιγμή που τις εγκρίνει το κοινοβούλιο, δίνοντας στον «σουλτάνο» τόσο το μαχαίρι όσο και το πεπόνι.