Κίνδυνοι για τη δημόσια υγεία και το περιβάλλον με τους ειδικούς να προτείνουν καθαρισμό των περιοχών
Τεράστιο είναι το αρνητικό αποτύπωμα που έχουν αφήσει ήδη πίσω τους οι πυρκαγιές που κατέκαψαν χιλιάδες στρέμματα γης σε όλη τη χώρα από το αττικό λεκανοπέδιο έως τη Ρόδο και από τη Θεσσαλία ως την Κάρυστο στην Εύβοια, με ρημαγμένα δάση, χορτολιβαδικές εκτάσεις, αγροτικές καλλιέργειες, περιουσίες και με ανθρώπινες απώλειες. Ακόμη και οι ανάσες μας έχουν κοντύνει από το ρημαγμένο φυσικό περιβάλλον. Ηδη ερευνητές σε περιοχές όπου υπάρχουν σταθμοί μέτρησης ατμοσφαιρικής ρύπανσης κοντά σε τόπους που ξέσπασαν πυρκαγιές κατέγραψαν αύξηση ρύπων, ενώ ακόμη και τώρα διερευνώνται οι επιπτώσεις επιβάρυνσης σε ρύπους σε περιοχές μείξης δάσους – οικισμών, σε συνάρτηση με τα υλικά που κάηκαν κατά την καταστροφή οικιών/ κτισμάτων, βιομηχανικών/βιοτεχνικών εγκαταστάσεων, όπως στη ΒΙΠΕ του Βόλου, χώρων στρατιωτικής χρήσης, όπως στη Νέα Αγχίαλο και αλλού.
«Είναι βέβαιο ότι στις πληγείσες από πυρκαγιές περιοχές έχουν επικαθίσει ρύποι στο έδαφος. Το εύρος του προβλήματος και η πιθανή επικινδυνότητα για την υγεία των ανθρώπων μπορούν να διαπιστωθούν με μετρήσεις, που είναι απαραίτητες για να ληφθούν μέτρα για την προστασία της δημόσιας υγείας» επισημαίνει στο Documento ο καθηγητής Περιβαλλοντικής Μηχανικής στο ΑΠΘ και πρόεδρος του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, Δημοσθένης Σαρηγιάννης. «Η τοξικότητα εξαρτάται από τα υλικά που κάηκαν και από το επίπεδο των συγκεντρώσεων των προϊόντων καύσης», σημειώνει.
Υψηλό φορτίο στο Μάτι
Μάλιστα, η ομάδα του έχει την εμπειρία από το ερευνητικό έργο για την περιβαλλοντική επιβάρυνση από τις πυρκαγιές του 2018 στο Μάτι και πέρυσι στη Βαρυμπόμπη στην Αττική. Οπως διαπίστωσαν οι επιστήμονες, οι πυρκαγιές στο Μάτι, σε μια περιοχή μείξης δάσους – οικισμού, προκάλεσαν υψηλό ρυπαντικό φορτίο κατά τόπους, καθώς δεν είναι ομοιόμορφη η κατανομή των συγκεντρώσεων τοξικών ή άλλων ουσιών στο έδαφος. Οπως εξηγεί ο καθηγητής Δημοσθ. Σαρηγιάννης, εντοπίστηκαν από τις μετρήσεις του εδάφους ότι στο Μάτι υπήρχαν υψηλές συγκεντρώσεις μετάλλων, ενώ χαμηλότερες ήταν οι συγκεντρώσεις διοξινών με σημειακές αυξομειώσεις.
Πάντως ο καθηγητής επισημαίνει ότι μετά τις πυρκαγιές είναι απαραίτητος ο καθαρισμός για την αντιμετώπιση της περιβαλλοντικής ρύπανσης. Ομως τονίζει ότι πρέπει να είναι ενταγμένος σε μια σύνθετη διαδικασία διαχείρισης του περιβάλλοντος. Κι αυτό, όπως παρατηρεί, στις μέρες μας που η κλιματική αλλαγή επιτάσσει ανακατάταξη των προτεραιοτήτων με έμφαση στην προστασία της υγείας του ανθρώπου και του οικοσυστήματος.
Ενα κοκτέιλ σημαντικής αέριας ρύπανσης από επικίνδυνα μικροσωματίδια καταγράφηκε άμεσα κατά τη διάρκεια και αρκετές ώρες μετά τις πυρκαγιές σε εκτάσεις κοντά στη βιομηχανική ζώνη του Βόλου και σε στρατιωτικές εγκαταστάσεις στην περιοχή της Ν. Αγχιάλου, όπου υπήρξαν και εκρήξεις στρατιωτικού υλικού. Εκλύθηκαν ρύποι που αργότερα, με εδαφικές δειγματοληψίες και αναλύσεις για όσες δεν είναι πτητικές και έχουν επικαθίσει σε επιφάνειες, θα καταγραφεί η κατηγορία στην οποία ανήκουν και τα επίπεδα των συγκεντρώσεών τους.
Πάντως, έχουν ενδιαφέρον τα στοιχεία όπως καταγράφηκαν κατά τη διάρκεια και μετά τις πυρκαγιές από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας μέσω δικτύου μετρητών στο πλαίσιο του προγράμματος GreenYourAir για την ποιότητα του αέρα και την επιβάρυνση σε αιωρούμενα σωματίδια με μέγεθος <2,5 μm στην πόλη του Βόλου και σε άλλες περιοχές όπως στη ΒΙΠΕ Βόλου, στα Βριλήσσια Αττικής, στην Εδεσσα, την Πτολεμαΐδα, την Καρδίτσα.
Αύξηση μικροσωματιδίων στον Βόλο
Ο επικεφαλής του προγράμματος Γιώργος Σαχαρίδης, αναπληρωτής καθηγητής στο τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, εξηγεί στο Documento ότι στην πόλη του Βόλου αλλά και στην Α΄ ΒΙΠΕ Βόλου κατά τη διάρκεια της πυρκαγιάς υπήρξε αύξηση στη συγκέντρωση μικροσωματιδίων PM 2,5 στην ατμόσφαιρα σε σχέση με το ανεκτό ημερήσιο όριο (15 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο – μg/m3). Μάλιστα, υπήρχαν και στιγμές που παρατηρήθηκαν τιμές των μικροσωματιδίων που ξεπέρασαν ακόμη και έξι φορές (90 μg/m3) το όριο στον Βόλο ή ακόμη και 16 φορές (250 μg/m3) στη βιομηχανική ζώνη του Βόλου. Η διακύμανση ήταν αποτέλεσμα των κλιματολογικών συνθηκών, κυρίως της κατεύθυνσης του αέρα που συχνά έσπρωχνε τον καπνό προς Αϊ-Γιώργη και Βελεστίνο.
Από τις 15.00 της 26ης Ιουλίου 2023 έως τις 10.00 της 27ης Ιουλίου 2023 ο μέσος όρος μικροσωματιδίων PM2,5 λόγω των έντονων πυρκαγιών στην ευρύτερη περιοχή ήταν στα 15,66 μg/m3 στον Βόλο, ενώ κατά την ίδια χρονική περίοδο ο μέσος όρος κυμάνθηκε στα 61,45 μg/m3 στην Α΄ ΒΙΠΕ, δηλαδή τέσσερις φορές πάνω από το όριο. Βέβαια, η επικινδυνότητα για την υγεία συνδέεται με την απόσταση από το πεδίο αλλά και με τα υλικά που καίγονται. Στη βιομηχανική ζώνη του Βόλου κάηκαν υλικά που συνδέονται με εργοστάσιο πλαστικών, ενώ στη Ν. Αγχίαλο κάηκαν και υλικά στρατιωτικής χρήσης.
Πάντως και την Τρίτη 1η Αυγούστου, μέρες μετά τη φωτιά, οι μετρητές της ποιότητας του αέρα του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας κατέγραφαν αυξημένα για την εποχή επίπεδα μικροσωματιδίων στην ατμόσφαιρα. Οι διακυμάνσεις πάντα έχουν εξήγηση. Για παράδειγμα, οι μετρήσεις στις 13.37 της 1ης Αυγούστου καταγράφουν συγκέντρωση μικροσωματιδίων 25,37 μg/m3 στην πόλη του Βόλου και χαμηλότερα στη ΒΙΠΕ, ενώ λίγο αργότερα, γύρω στις 17.00, χωρίς την επιβάρυνση της τοπικής ρύπανσης από μετακινήσεις, κυκλοφορία κ.λπ., ήταν λίγο πάνω από 15 μg/m3 στον Βόλο και 19,48 μg/m³ στη ΒΙΠΕ. Με δεδομένο ότι στη ΒΙΠΕ Βόλου έχει μειωθεί σημαντικά η δραστηριότητα, οι τιμές των μικροσωματιδίων καταδεικνύουν ξεκάθαρα την εικόνα της ρύπανσης στην ατμόσφαιρα που οφείλεται στις πυρκαγιές, με τις διακυμάνσεις τους να αποτυπώνουν την ανάδευση της σκόνης από τον αέρα καθώς δεν έχει βρέξει, ενώ ακόμα δεν έχει υπάρξει οργανωμένη παρέμβαση ειδικών για τον καθαρισμό.
Η έκθεση στα επικίνδυνα μικροσωματίδια βλάπτει την υγεία ποικιλοτρόπως (αναπνευστικό, καρδιαγγειακό κ.λπ.). Οπως σημειώνει ο καθηγητής Γ. Σαχανίδης, «δεν πρέπει να υπάρχει καθυστέρηση στον καθαρισμό υπολειμμάτων καύσης σε χώρους που συνδέονται με ανθρωπογενείς δραστηριότητες, όπως σε βιομηχανικές ζώνες ή σε σημεία μείξης δάσους – οικιστικών ή και άλλων χρήσεων, και να γίνει σωστή διαχείριση των υπολειμμάτων».
