Μια συζήτηση με τον Ιταλό φιλόσοφο και πανεπιστημιακό καθηγητή Φιλοσοφίας και Συνταγματικού Δικαίου για τις μέρες που έρχονται και την επίθεση που οργανώνει το κράτος εναντίον του εργατικού κινήματος.
H συζήτησή µας µε τον καθηγητή Φιλοσοφίας και Συνταγματικού Δικαίου και θεωρητικό της αυτονοµίας Τόνι Νέγκρι έθιξε ζητήµατα που θα συναντήσουµε την επόµενη µέρα της πανδηµίας και φυσικά διαπερνιόταν από αίσθηση ανατροπής και αντικαπιταλιστικό πνεύµα.
Πιστεύετε ότι µε αφορµή την πανδηµία οι ταγοί του νεοφιλελευθερισµού θα θέσουν σε εφαρµογή τα πλέον ακραία µέτρα της οικονοµικής αντίληψης την οποία υπηρετούν;
Ο νεοκαπιταλισµός έχοντας ταυτίσει την ιδεολογία του µε την οικονοµική ανάπτυξη προσπαθεί να δηµιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες ελέγχου ακόµη και στην παραµικρή λεπτοµέρεια της παραγωγής πλούτου και των εργασιακών σχέσεων ολοένα και πιο βίαια. Ουσιαστικά αυτή η κρίση αποτελεί ένα παγκόσµιο φαινόµενο µε το οποίο η ολιγαρχία –η ελίτ του κεφαλαίου– εκµεταλλεύεται τον εν µέρει δικαιολογηµένο φόβο προκειµένου ανενόχλητη να συνεχίσει να νέµεται ληστρικά τους φυσικούς πόρους, τα µέσα παραγωγής και φυσικά τους εργαζόµενους.
Στο πλαίσιο αυτό είχαµε τις προάλλες δηλώσεις Ευρωπαίων αξιωµατούχων οι οποίοι ούτε λίγο ούτε πολύ επισήµαναν ότι πλέον η «οικονοµία κινείται µόνη της». Μα αυτό είναι αδιανόητο. Είναι εκρηκτικό και επικίνδυνα παράλογο. Πάντως για να απαντήσω ξεκάθαρα: ο νεοφιλελευθερισµός εκµεταλλεύεται το τραγικό γεγονός της κρίσης. Πράγµατι έχουµε να κάνουµε µε έναν φονικό ιό, µια πρωτόγνωρη επιδηµία, όµως αυτό είναι διαφορετικό θέµα από το πώς γίνεται εργαλείο χειραγώγησης και παραγωγής µαζικής υστερίας και φόβου. Και φυσικά δεν αναφέροµαι µόνο στην Ιταλία ούτε απαραίτητα µόνο στη ∆ύση. Παρά ταύτα, έστω και σε περιορισµένη κλίµακα υπάρχουν αντιδράσεις. Ευτυχώς, θα πω. Σε αυτήν τη συντονισµένη επέλαση στα εργασιακά, κοινωνικά και πολιτικά δικαιώµατα βλέπουµε να αναπτύσσονται ρεύµατα και τάσεις αντίδρασης – αντίστασης στην Αγγλία, την Ιταλία, εδώ στο Παρίσι όπου ζω εγώ και γενικότερα στη Γαλλία. Θεωρώ την κρίση αυτή αλλά και ό,τι βρίσκεται πίσω από αυτή (π.χ. η περιβαλλοντική µόλυνση ή τα συµφέροντα των πολυεθνικών) απειλή κατά του κοινωνικού κράτους, της δηµόσιας εκπαίδευσης και υγείας. Μπροστά µας ανοίγεται ένας νέος δρόµος. Μια νέα κατάσταση πάλης και αγώνα. Στο δικό µου µυαλό αυτό είναι ξεκάθαρο αν όχι αναγκαίο. ∆εν γνωρίζω πότε και αν τελικά θα εκδηλωθεί ούτε µε ποιον τρόπο, όµως η αναγκαιότητα µιας απάντησης σε αυτήν τη µεθόδευση που επιχειρείται νοµίζω ότι είναι ξεκάθαρη.
Θεωρείτε ότι η πανδηµία απειλεί τη συνοχή της ΕΕ;
Οταν σήµερα κάποιος µιλάει για ΕΕ δεν πρέπει να έχει στο µυαλό του µια κοινή ευρωπαϊκή πολιτική στα διάφορα ζητήµατα και φυσικά στο φλέγον θέµα της υγείας, αλλά απλώς µια τράπεζα, ένα κοινό νόµισµα. Βέβαια υπάρχει ένα σχετικό άνοιγµα της στρόφιγγας και φαίνεται να διατίθενται κάποια επιπλέον κονδύλια. Είναι σίγουρο ότι σήµερα όπως είναι τα πράγµατα δεν θα µπορούσε να γίνει διαφορετικά. Κι όµως ακόµη και τώρα αναδύονται οι τεράστιες κοινωνικές και πολιτικές ανισότητες µεταξύ κρατών-µελών. Υπάρχει κοινή πολιτική και σχετικά κοινό επίπεδο στον τοµέα υγείας λόγου χάρη; Μα πόσες είναι οι µονάδες εντατικής θεραπείας ή οι αναπνευστήρες στη Γαλλία ή την Ιταλία και πόσες σε άλλες µικρότερες και λιγότερο αναπτυγµένες χώρες; Τι θα συµβεί όταν τελειώσει κάποια στιγµή αυτή η δραµατική κατάσταση, αυτή η χολέρα; Θα µπορέσει η ΕΕ να συνεχίσει ως έχει; Πολλοί πιστεύουν πως ναι, µε δεδοµένο ότι η ΕΕ τα έχει καταφέρει και σε άλλες κρίσιµες καταστάσεις. Οµως εδώ έχουµε να αντιµετωπίσουµε κάτι άλλο. ∆εν ξέρω, δεν µπορώ να πω τι θα συµβεί στην ΕΕ. Μακάρι να καταφέρει µέσα από αυτή την κρίση να επιστρέψει στις βασικές ιδρυτικές αρχές της.
Εδώ θέλω να αναφερθώ στο δηµόσιο σύστηµα υγείας και στον ρόλο του στην Ευρώπη και αλλού. Βλέπουµε πως ακόµη και στις ΗΠΑ του διεφθαρµένου νεοκαπιταλιστή Τραµπ γίνονται πλέον προσπάθειες να προστατευτεί το δηµόσιο σύστηµα και να ενισχυθεί για να µπορέσει να ανταποκριθεί στις πρωτοφανείς συνθήκες.
Μπορεί να γίνει µια συζήτηση στο πλαίσιο της ΕΕ για την αναθεώρηση των πολιτικών που απειλούν την κοινωνική συνοχή;
Η κρίση του 2008 ήταν πρωτίστως οικονοµικού χαρακτήρα. Εδώ έχουµε µια πραγµατική κρίση µε απρόβλεπτες και ανυπολόγιστες συνέπειες. Τότε η βιοµηχανία αναγκαστικά παρήγε λιγότερο διότι δεν υπήρχε ρευστότητα. Τώρα οι βιοµηχανίες, παρότι υπάρχει ζήτηση –ακόµη τουλάχιστον–, δεν µπορούν να λειτουργήσουν. Αρα οι ευρωπαϊκοί θεσµοί θα αναγκαστούν σε πρώτη φάση να βάλουν νερό στο κρασί τους. Το ζήτηµα είναι πώς τα συνδικάτα, οι παραγωγικές δυνάµεις θα εκµεταλλευτούν αυτή την ανάγκη επανεκκίνησης –κατά µια έννοια– για το κοινό καλό. Θα πρέπει λοιπόν να περάσουν ξανά στο προσκήνιο έννοιες και ιδεολογίες που στο παρελθόν γέννησαν τα µεγάλα εργατικά κινήµατα. Θα πρέπει το δηµοκρατικό αίσθηµα να συνοδεύεται από την αντικαπιταλιστική συνείδηση. Θα πρέπει να µιλήσουµε ξανά για την κοινότητα, τη µάζα, το σύνολο. Αυτό το είδαµε και στις µέρες µας µε έναν άλλο τρόπο επικοινωνίας µε τη βοήθεια της τεχνολογίας.
Μήπως ακριβώς η «επικοινωνία της απόστασης» θέτει εν αµφιβόλω την κοινωνική δράση και τον αγώνα για τον οποίο µιλήσατε;
Ελπίζω µέσα από τις νέες τεχνολογίες παραγωγής να υπάρξει ένας καινούργιος τρόπος αγώνα, επαφής, επικοινωνίας. Κοιτάξτε, εγώ είµαι 86 χρόνων. Στην εποχή µου παλεύαµε στήθος µε στήθος, τώρα µπορούµε και πρέπει να το κάνουµε προσαρµοζόµενοι στην εποχή.
