Αντιδράσεις περιβαλλοντικών οργανώσεων για την υιοθέτηση της CAP που ευνοεί την ένταση παραγωγής στις μεγάλες φάρμες και καταστρέφει τη βιοποικιλότητα
«Πάμε σε μια πιο πράσινη, φιλοπεριβαλλοντική γεωργία». Αυτό δήλωσε μεταξύ άλλων ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Μάκης Βορίδης στη διάρκεια της ομιλίας του στο φετινό Thessaloniki Summit αναφορικά με τη νέα κοινή αγροτική πολιτική (CAP) 2021-27. Μάλιστα στις δηλώσεις του ο υπουργός μίλησε με διθυραμβικά λόγια για «πρωτοβουλίες» του Κυριάκου Μητσοτάκη, μέσω των οποίων η Ελλάδα αναμένεται να λάβει 19,3 δισ. ευρώ αντί για 18,2 δισ. ευρώ. Παρά τα όσα διατείνεται ο Μ. Βορίδης, και αυτή η CAP, εκτός του ότι θα είναι καταστροφική για τους μικρούς αγρότες –ευνοώντας σχεδόν αποκλειστικά την εντατική γεωργία–, θα συντελέσει στην περαιτέρω καταστροφή του περιβάλλοντος και της βιοποικιλότητας. Οι Ελληνες αγρότες, παρότι ο υπουργός υποστηρίζει πως μέσω της CAP στόχος είναι να διατηρήσουν την ανταγωνιστικότητα, τη βιωσιμότητα και την παραγωγικότητά τους, θα είναι ξανά οι χαμένοι της υπόθεσης.
«Πρόσφορο έδαφος για διαφθορά»
Η νέα CAP σύμφωνα με την Ελενα Δανάλη, υπεύθυνη της εκστρατείας για βιώσιμη γεωργία στο ελληνικό παράρτημα της Greenpeace, είναι καταστροφική για τους μικρούς αγρότες σε ολόκληρη την ΕΕ και την Ελλάδα, αφού «χρηματοδοτεί με βάση τα στρέμματα που διαθέτει (ή νοικιάζει) ένας “παραγωγός” αντί να βασίζεται στο είδος παραγωγής και στις μεθόδους που εφαρμόζει για να παράγει τροφή και να συντηρεί τη γη του. Αυτήν τη στιγμή το 1% των μεγαλύτερων ευρωπαϊκών αγροκτημάτων λαμβάνει το 1/3 της συνολικής χρηματοδότησης της CAP. Με άλλα λόγια, το 10% του συνολικού ευρωπαϊκού προϋπολογισμού καταλήγει σε μόλις 130.000 μεγάλους ιδιοκτήτες γης. Με αυτό τον τρόπο τα ευρωπαϊκά δημόσια κονδύλια ενισχύουν την ανισότητα, κάνουν τα μεγάλα βιομηχανοποιημένα αγροκτήματα ακόμη πλουσιότερα, ενώ οι μικροί παραγωγοί που δεν υποστηρίζουν βιομηχανοποιημένες μεθόδους δεν στηρίζονται. Γι’ αυτό ζητάμε να σχεδιαστεί νέα CAP που δεν παρέχει απευθείας χρηματοδοτήσεις βάσει στρεμμάτων, αλλά με βάση τα περιβαλλοντικά και κοινωνικά οφέλη που προσφέρουν τα αγροκτήματα».
Ως αποτέλεσμα το σύστημα χρηματοδοτήσεων της CAP, όπως σημειώνει, «μετέτρεψε την ιδιοκτησία γης σε μεγάλη επιχειρηματική δραστηριότητα που αποτέλεσε πρόσφορο έδαφος για διαφθορά, ολιγάρχες, μέχρι και τη μαφία, ενώ υπονομεύει την Πράσινη Συμφωνία». Αυτός είναι ο λόγος που η νέα CAP «πρέπει να αποσυρθεί» και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, προτείνει η κ. Δανάλη, «να ξεκινήσει νέα νομοθετική διαδικασία και να προτείνει νέα CAP που να εναρμονίζει την πολιτική της ΕΕ με την Πράσινη Συμφωνία αντί να την υπονομεύει».
«Θανατική καταδίκη των Ελλήνων παραγωγών»
Η εφαρμογή της νέας CAP θα έχει ιδιαιτέρως αρνητικές επιπτώσεις για τους Ελληνες παραγωγούς, επειδή «περιορίζει τις φιλοδοξίες των κρατών-μελών σχετικά με την προστασία του περιβάλλοντος, την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης και τη δημόσια υγεία και δεν επιτρέπει στους παραγωγούς να αυξήσουν τον προϋπολογισμό δαπάνης τους για το περιβάλλον. Αντί για περαιτέρω επένδυση σε παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού μαζικά παραγόμενων τροφίμων, πρέπει να επαναξιολογήσουμε τι είναι σημαντικό για το παρόν και το μέλλον της τροφής μας. Ειδικά στην Ελλάδα τα δημόσια χρήματα στη μετα-Covid εποχή πρέπει να δαπανηθούν αποκλειστικά για να ενισχύσουν βιώσιμα τοπικά, διαφοροποιημένα και ανθεκτικά αγροδιατροφικά συστήματα» καταλήγει η κ. Δανάλη.
Η Greenpeace απέστειλε στις 9 Νοεμβρίου 2020 επιστολή προς τον υπουργό Μ. Βορίδη διαμηνύοντας ότι «η CAP στην οποία συμφώνησε στη συνάντηση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις 20/10 όχι μόνο δεν είναι “ιστορικής σημασίας”, όπως τη χαρακτήρισε, αλλά είναι πρόταση που καταστρέφει τους μικρούς παραγωγούς και ενισχύει τη βιομηχανική εντατική γεωργία και τους πλουσιότερους ιδιοκτήτες γης. Η νέα CAP (ακριβώς όπως και η προηγούμενη) δεν χρηματοδοτεί ανθρώπους ούτε μεθόδους ούτε περιβαλλοντικά ή κοινωνικά οφέλη αλλά στρέμματα. Αυτό αποτελεί θανατική καταδίκη για τους μικρούς παραγωγούς, το περιβάλλον και την υγεία».
«Το ζήτημα είναι η αξιοποίηση πόρων»
Αναφορικά με τα ποσά που θα λάβει η Ελλάδα, η κ. Δανάλη υπογράμμισε ότι «το ζήτημα είναι πώς θα αξιοποιηθούν οι πόροι. Τα κριτήρια αξιοποίησης πρέπει να έχουν βάση τη βιωσιμότητα, την ανθεκτικότητα και τη δικαιοσύνη, καθώς μόνο αυτά μπορούν να εγγυηθούν ένα βιώσιμο αγροδιατροφικό μοντέλο που θα εγγυάται διατροφική ασφάλεια για τη χώρα μας, σταθερό εισόδημα για τους παραγωγούς, υγιεινή τροφή για όλους και καλύτερο περιβάλλον. Σε αυτό το πλαίσιο πρέπει κατά προτεραιότητα να στηριχτούν παραγωγοί που παράγουν τροφή χωρίς χημικά, με σεβασμό στη βιοποικιλότητα, προωθούν ντόπιες ποικιλίες σπόρων και ελληνικά κτηνοτροφικά φυτά για ζωοτροφές. Παράλληλα πρέπει να διασφαλιστεί η πρόσβαση στην αγορά σε αυτούς τους παραγωγούς. Ωστόσο μέχρι σήμερα σε καμία ανακοίνωση του υπουργού δεν αναφέρονται τα κριτήρια βάσει των οποίων πρόκειται να γίνει η αξιοποίηση των πόρων. Επίσης δεν αναφέρονται πουθενά περιβαλλοντικά και κοινωνικά κριτήρια στην ενίσχυση των παραγωγών».
Στην επιστολή της προς τον υπουργό η Greenpeace αναφέρθηκε και στην αξιοποίηση των πόρων από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης, όπου, «ακριβώς όπως ισχύει και για τους πόρους από CAP, πρέπει να σχεδιαστεί βάσει των προτεραιοτήτων και στόχων της ελληνικής αγροτικής πολιτικής, την οποία παρότι έχουμε ζητήσει από τον υπουργό να δημοσιεύσει προς ενημέρωση παραγωγών και καταναλωτών, δεν έχει ακόμη δημοσιευτεί».
«Κλυδωνισμοί για τους μικρούς αγρότες»
«Η CAP από την πρώτη στιγμή που εφαρμόστηκε στην ΕΕ έχει αλλάξει πάρα πολύ την καθημερινή μας οικονομική πραγματικότητα, τον τρόπο που παράγονται πλέον τα τρόφιμα και έχει δημιουργήσει πολλούς κλυδωνισμούς κυρίως στους μικρούς αγρότες, οι οποίοι μέσα σε αυτό το σύστημα δυσκολεύονται να επιβιώσουν» δήλωσε στο Documento ο Νίκος Τσιόπελας, κύριος εκπρόσωπος της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας. «Πιστεύαμε ότι η καινούργια CAP, εξαιτίας των προβλημάτων που έχουμε να αντιμετωπίσουμε, θα έκανε πολύ πιο φιλική στροφή προς το περιβάλλον και τη βιώσιμη γεωργία, δίνοντας πολύ μεγάλο ποσοστό των πόρων προς αυτή την κατεύθυνση. Κάτι που θα μας συνέφερε από άποψη περιβαλλοντικής ωφέλειας, αφού δεν έχουμε πολλούς μεγάλους παραγωγούς».
Σχετικά με τη δήλωση του Μ. Βορίδη ότι η νέα CAP θα οδηγήσει σε πιο πράσινη γεωργία, ο κ. Τσιόπελας σχολίασε ότι «δεν θεωρούμε πως θα υπάρξει κάποια αξιοσημείωτη αλλαγή που θα ωφελήσει το περιβάλλον. Μια CAP που δεν στηρίζει τους μικρούς και μεσαίους αγρότες για να συνεχίσουν να δουλεύουν στο μοντέλο της ήπιας γεωργίας σε μικρές παραγωγικές μονάδες, αλλά αντιθέτως επιδοτεί ανάλογα με το πόσο μεγάλη είναι η καλλιέργεια, ουσιαστικά ωθεί τους αγρότες στην εντατικοποίηση. Αρα στην υποβάθμιση του περιβάλλοντος. Οπότε δεν νομίζω ότι ισχύει αυτό που λέει ο κ. υπουργός. Αλλωστε η νέα CAP δεν έχει πολλές διαφορές από την προηγούμενη. Δεν είναι πιο ριζοσπαστική ή καινοτόμα. Αν ο κ. Βορίδης θεωρεί ότι η καινούργια CAP είναι φοβερά περιβαλλοντική, τότε μάλλον πιστεύει ότι αυτό ίσχυε και για την προηγούμενη. Μόνο που αυτό έχει αποδειχθεί ότι δεν ισχύει, γιατί η βιοποικιλότητα τα τελευταία δέκα χρόνια έχει καταρρεύσει σε ολόκληρη την Ευρώπη».
«Δεδομένο ότι δεν αντέχει ο πρωτογενής τομέας»
Ο πρωτογενής τομέας στην Ελλάδα «είναι δεδομένο ότι δεν μπορεί να αντέξει» επισημαίνει ο κ. Τσιόπελας και εξηγεί: «Κι αυτό γιατί στηρίζεται σε μικρούς και μεσαίους παραγωγούς που έχουν να παλέψουν με τα μεγαθήρια της Ευρώπης σε ένα εμπορικό σύστημα που είναι στημένο στα μέτρα τους κι ενώ η οικονομική υποστήριξη της ΕΕ γέρνει ξανά προς τα εκεί. Συνέχεια λέμε ότι η Ελλάδα μπορεί να έχει ένα ποιοτικό προβάδισμα και ότι βγάζει καλύτερα προϊόντα, αλλά στις αγορές δεν φτάνει αυτό: μετράει και η ποσότητα και η δυνατότητα να είσαι ανταγωνιστικός στις τιμές και στο κόστος. Οπότε μάλλον δεν είναι καλά τα νέα για τους μικρούς και μεσαίους παραγωγούς».
Παράλληλα, «η ΕΕ ανακοινώνει μέτρα για την Πράσινη Συμφωνία, αλλά αντιθέτως, με τις στρατηγικές στον πρωτογενή τομέα, και ειδικά στην CAP, φαίνεται να μην κάνει αυτά που υπόσχεται. Οπότε αυτό που ζητάει η Bird Life Ευρώπης –μέρος της οποίας είναι και η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία– είναι τουλάχιστον το ένα τρίτο του προϋπολογισμού της νέας CAP να στηρίξει τους αγρότες που θέλουν να αφήσουν λίγο χώρο στη φύση στα αγροκτήματά τους. Χώροι που θα χρησιμοποιηθούν από την άγρια ζωή για αναπαραγωγή, καταφύγιο και τροφή και δεν θα πιέζεται τόσο το περιβάλλον εξαιτίας της εξάντλησης των πόρων και της ρύπανσης που προκαλείται» σημειώνει ο κ. Τσιόπελας.
«Να στηρίξουμε τους μικρομεσαίους»
«Πρέπει να αρχίσει μια σοβαρή κουβέντα μεταξύ φορέων, υπουργείου και πολιτικών δυνάμεων σε ποιες καλλιέργειες και προϊόντα πρέπει να οδηγηθούν τα χρήματα, όπως σε δυναμικές καλλιέργειες που έχουν προστιθέμενη αξία και σε άλλες που συνδέονται με την παραγωγή. Δεν έχουμε εικόνα τι θα κάνει το υπουργείο, αλλά πρέπει να καταλήξουμε σε μια πρόταση που το υπουργείο θα καταθέσει στην ΕΕ» δήλωσε στο Documento ο Παύλος Σατολιάς, πρόεδρος της νέας ΠΑΣΕΓΕΣ.
Οπως προσθέτει, «θέλουμε γεωργία φιλική προς το περιβάλλον και τα προϊόντα να είναι παραγμένα με όσο το δυνατόν πιο οικολογικό τρόπο. Πρέπει να στηρίξουμε ως χώρα τους μικρομεσαίους, να δοθούν κίνητρα στους νεοεισερχόμενους αγρότες και να κατευθυνθούν χρήματα στις άμεσες επενδύσεις. Το ζήτημα είναι να μη γίνεται πολιτική μέσω της ΚΑΠ. Είχαμε ανθρώπους στο παρελθόν που δεν παρήγαν τίποτε και έπαιρναν μερικές χιλιάδες ευρώ».
Το στρεβλό σύστημα γεωργικών επιδοτήσεων
«Το στρεβλωμένο σύστημα των γεωργικών επιδοτήσεων κυρίως ευνοεί ορισμένες βιομηχανικής κλίμακας φάρμες και τώρα αυτό το αποτυχημένο σύστημα φαίνεται ότι θα συνεχιστεί. Εκατομμύρια φάρμες στην Ευρώπη έχουν ήδη εξαφανιστεί και η επόμενη CAP αναμένεται να θέσει κι άλλες εκτός λειτουργίας» δήλωσε στο Documento η Στάνκα Μπέτσεβα, υπεύθυνη για τα τρόφιμα και τη γεωργία στην οργάνωση Friends of the Earth Europe. Είναι χαρακτηριστικό, βάσει ευρημάτων έρευνας της οργάνωσης, ότι «η CAP από το 2005 έως το 2016 συνεισέφερε ώστε μία στις τρεις μικρές κτηνοτροφικές φάρμες να τεθεί εκτός λειτουργίας». Παράλληλα, σημειώνει πως «η βιομηχανική γεωργία έχει συμβάλει στη μείωση των ειδών εντόμων κατά 41%, το ένα τρίτο εκ των οποίων απειλείται με εξαφάνιση. Το 75% των περισσότερο σημαντικών καλλιεργειών τροφίμων στηρίζεται στη γονιμοποίηση από έντομα».
Σημαντικό εύρημα της έρευνας αποτελεί και το ότι «το 81% των οικοσυστημάτων της ΕΕ παραμένει σε κακή κατάσταση και η βιομηχανική γεωργία είναι η κυριότερη αιτία αυτού του αριθμού. Δεν βλέπουμε άλλη επιλογή για τους ανθρώπους και τον πλανήτη, παρά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αποσύρει την πρότασή της για την CAP. Χρειαζόμαστε μια ριζικά αναδιαμορφωμένη CAP ώστε να σωθούν οι μικρές φάρμες και η βιοποικιλότητα, που και οι δύο χάνονται σε τρομακτικό ποσοστό».