Κάποτε αρμένιζε τις θάλασσες με ένα εντυπωσιακό σκάφος Grand Soleil, ήταν δάσκαλος ιστιοπλοΐας, έπαιζε κιθάρα συχνότερα –συνεχίζει ακόμη όταν θέλει να ξαποστάσει από τους αγώνες– και έκτιζε πολυτελείς κατοικίες σε προβεβλημένα σημεία της Θεσσαλονίκης, με την κατασκευαστική εταιρεία Αδελφοί Παπαγεωργίου ΟΕ, την οποία ίδρυσε με τον αδερφό του πριν από 45 χρόνια.
Τότε ανήκε στο κατεστημένο που πλούτιζε από την ανοικοδόμηση υψηλών προδιαγραφών, σήμερα επισκέπτεται το ναυπηγείο που αράζει το ιστιοπλοϊκό του και κοιτώντας το αναπολεί τις μέρες που κατακτούσε τα πέλαγα. «Δυστυχώς, τώρα δεν μπορώ να συντηρήσω μία τόσο ακριβή συνήθεια» λέει και μετράει μια μια τις παραπάνω από είκοσι πολυκατοικίες που θυσίασε στους αγώνες του κατά της καναδικής εταιρείας Eldorado, της εξόρυξης χρυσού στις Σκουριές Χαλκιδικής και της καταστροφής του περιβάλλοντος.
Ο Τόλης Παπαγεωργίου, συνταξιούχος πολιτικός μηχανικός σήμερα, είναι η ηγετική φυσιογνωμία του κινήματος κατά των μεταλλείων χρυσού και ο «τρομοκράτης» κατά τους αντιπάλους του. Μήπως, όμως, θα μπορούσε να είναι και ένας σύγχρονος Ρομπέν των Σκουριών –κατά των δασών– που σαν ψυχή του Παρατηρητηρίου Μεταλλευτικών Δραστηριοτήτων έχει αναλάβει να σώσει τον πληθυσμό από την περιβαλλοντική καταστροφή; Απέναντί του ο σερίφης Eldorado, η εταιρεία Ελληνικός Χρυσός, ο Μπόμπολας, μέρος εργαζομένων στα ορυχεία, τα ΜΑΤ και τα γεωτρύπανα που έχει παλιότερα δηλώσει ότι όταν βρεθούν μπροστά του θα τα κάψει. Εδώ και δεκαεπτά χρόνια, αυτός ο ιδιαίτερος τύπος έχει ταχθεί στο κίνημα κατά του χρυσού ως mister Αntigold, αδιαφορώντας για τους χαρακτηρισμούς που του αποδίδουν οι υπέρμαχοι της επένδυσης.
Ετσι, στον χαρακτηρισμό «μερικοί σαλταρισμένοι wannabe που το παίζουν ήρωες» αντιπαραθέτει τη δική του θέση «Ο κύριος Πάχτας και οι διάδοχοί του μεταβίβασαν το μεταλλευτικό πεδίο 317.000 στρεμμάτων για 11.000.000 ευρώ στην Ελληνικός Χρυσός, έναν ορυκτό πλούτο αξίας δισεκατομμυρίων. Χωρίς κανένα αντάλλαγμα. Είναι γνωστό, έξαλλου, ότι η εξόρυξη χρυσού είναι από τις πιο ρυπογόνες δραστηριότητες. Τα απόβλητα είναι επικίνδυνα γιατί περιέχουν τοξικές ουσίες όπως τα βαρέα μέταλλα, ο υδράργυρος, το αρσενικό, το σελήνιο και χρειάζονται ειδικές μελέτες προκειμένου να λειτουργήσουν τα ορυχεία και προπάντων έπρεπε πρώτα να γίνουν συζητήσεις με τις τοπικές κοινωνίες».
Είκοσι χρόνια διώξεων
Ο ίδιος, μέσα από την κινηματική του παρουσία, έχει αναστατώσει τις τοπικές κοινωνίες. Μαζί με τη σύντροφό του Μαρία Καδόγλου, απόφοιτο της φυσικομαθηματικής σχολής, παλεύει από το 1998 κατά των μεταλλείων και της τοξικής βόμβας που απειλεί όλο το οικοσύστημα της περιοχής. Υπήρξαν και άλλα πρόσωπα που ηγήθηκαν κατά καιρούς παρόμοιας προσπάθειας, όπως ο Χρήστος Μήτσιου από την Ολυμπιάδα, ο Παύλος Τομέ, ο Δημήτρης Λουζικιώτης από τη Στρατονίκη και ο Λάζαρος Τόσκας από τη Μεγάλη Παναγία. Στη συνέχεια βρέθηκαν, όπως γράφτηκε, υπασπιστές δίπλα στον Antigold ο οποίος για τη δραστηριότητά του έχει δεχτεί πάνω από τρακόσες καταδίκες, οι εβδομήντα από τις οποίες είναι κακουργηματικές, ενώ ο ίδιος κατηγορήθηκε για δηλώσεις εμπρηστικές, όπως «στον αγώνα αυτό θα θυσιαστούν γυναίκες και παιδιά» ή «Είμαι μαχητής σε ανταρτοπόλεμο»! Με έχουν κατηγορήσει και για ιδρυτή εγκληματικής οργάνωσης λέει, «αλλά το Συμβούλιο Πλημμελειοδικών με απάλλαξε πανηγυρικά και με απέδωσε καθαρό στην κοινωνία. Δεν χρειάζεται λοιπόν να με λοιδορούν».
Αποσυνάγωγος, εκκεντρικός, εξοστρακισμένος του συστήματος ή μέσα σε ένα παράλληλο σύστημα που όπως διαδίδουν από τον χώρο των επενδυτών τον χρησιμοποιεί για ίδια οφέλη; «Αν υπήρχαν κάποιοι πίσω από εμένα δεν θα είχαν ήδη φανεί;» απαντά. «Τα είκοσι τελευταία χρόνια ζούμε σε μία κατάσταση διώξεων, γιατί πολεμάμε έναν μύθο. Είναι μύθος η εξόρυξη χρυσού. Υπάρχει μείγμα θειούχων και πορφυρικών μεταλλευμάτων που περιέχουν ένα γραμμάριο χρυσού στον τόνο. Δηλαδή για να κάνετε μία βέρα, πρέπει να εξορύξετε πενήντα τόνους και να πετάξουν την ίδια στιγμή πενήντα τόνους τοξικά απόβλητα μέσα στον τόπο τον δικό μας. Η εξαγωγή αυτού του χρυσού γίνεται με πολύ βαριές επιπτώσεις για τον τόπο μας».
«Στη Χαλκιδική δεν λογαριάζουμε αν θα σπάσουν κεφάλια, αν θα πάμε φυλακή, αν θα σκοτωθούν παιδιά» φέρεται να έχει πει. Στη συνέχεια έρχονται οι διώξεις και μία ολόκληρη περιουσία χάθηκε στους δικηγόρους και στην υπεράσπιση μίας χίμαιρας κατά πολλούς. Ενός έργου ζωής ή στοιχήματος κατά τον Τόλη Παπαγεωργίου. Τον αποκάλεσαν και κουκουλοφόρο που υπονομεύει με τους μουτζαχεντίν του μια επένδυση πολλών εκατομμυρίων. «Φορέσαμε μαντήλια και καλυφτήκαμε για να αποφύγουμε τα δακρυγόνα των ΜΑΤ» υποστηρίζει. «Δεν θέλαμε να κρυφτούμε από κανένα γιατί ο αγώνας μας είναι στοχευμένος και φανερός».
Μηδενικά κέρδη για το δημόσιο
Ο Τόλης Παπαγεωργίου γεννήθηκε στην Ιερισσό και σπούδασε στη Θεσσαλονίκη πολιτικός μηχανικός. Εχει δύο κόρες 47 και 45 ετών που συντάσσονται με τον αγώνα του και τον θαυμάζουν, πολλοί όμως αναρωτιούνται πώς ένας πλούσιος, δεξιός και «αριστοκράτης» έφτασε στο σημείο να συνταχθεί με ακραία και αναρχικά στοιχεία, όπως συστηματικά χαρακτηρίζουν για να υπονομεύσουν όσους είναι αντίθετοι με τα μεταλλεία χρυσού, που δυναμιτίζουν σοβαρές επενδύσεις στην Κασσάνδρα και τη γύρω περιοχή. Είναι φυσικό τα ΜΜΕ αλλά και οι υποστηρικτές της επένδυσης να αναζητούν τις λεπτές εκείνες γραμμές που χώρισαν τον κύριο Antigold από το φυσικό του περιβάλλον και τον έστειλαν στην αντίπερα όχθη. Πώς μεταμόρφωσαν αυτόν τον μπον βιβέρ, γόη και επιχειρηματία των χρυσών δεκαετιών και κάποτε μέλος της ΕΚΟΦ σε πολέμιο του χρυσού και άγριο μαχητή στα όρη της Κασσάνδρας στα δάση της Χαλκιδικής και στα μονοπάτια των μεταλλωρύχων; «Το αριστοκρατικό το παρακάμπτω» απαντά, «γιατί ο πατέρας μου ήταν απλός γραμματέας του ειρηνοδικείου και τα χρόνια δύσκολα. Ηταν δεξιός και εγώ υπήρξα δημοτικός σύμβουλος με τον συνδυασμό του δεξιού Χρήστου Δάλλα, στον Δήμο Σταγείρων – Ακάνθου. Ψήφιζα τη δεξιά παράταξη αλλά όσες φορές με δυσαρεστούσαν δεν πήγαινα. Από το 1998 συνειδητοποίησα τι ακριβώς γίνεται με το θέμα των μεταλλείων Κασσάνδρας. Το 2000 ο Πάχτας έφερε τον Δημήτριο Κούτρα του Μπόμπολα και μέσα σε μία μέρα δημιουργήθηκε μία εταιρεία με την επωνυμία Ελληνικός Χρυσός και 60.000 μετοχικό κεφάλαιο. Από τις 6.000 μετοχές των 10 ευρώ οι 5.999 ανήκαν στην εταιρεία. Από το 2012 δε η εταιρεία Eldorado έχει τo 95% των μετοχών και ο Ακτωρ το 5%. Το ελληνικό δημόσιο έχει μηδενικά κέρδη σύμφωνα με τον νόμο 3220 του 2004 και αυτό φαίνεται γραμμένο στις συμβάσεις».
Ενας άνθρωπος με παράξενη μείξη ιδιοτήτων που επιδεικνύει άριστη επικοινωνιακή διαχείριση και δεν πτοείται όταν του γράφουν «Κύριε Τόλη, πιο τραμπούκος πεθαίνεις». « Τραμπούκοι είναι οι ίδιοι όταν στέλνουν τα ΜΑΤ να με συλλάβουν ή να αναχαιτίσουν τους διαμαρτυρόμενους κατοίκους και τα μέλη του Παρατηρητηρίου. Το 2000 είχαν μπει 200 άτομα στο Δημαρχείο της Ιερισσού και επιτέθηκαν στον δήμαρχο και σ’ εμένα με άγριες διαθέσεις. Εχω πληρώσει χρήματα άπειρα από την προσωπική μου περιουσία, έχω πληρώσει με την υγεία μου και έχουν κάνει δύο απόπειρες δολοφονίας εναντίον μου».
Στην Κασσάνδρα η κοινωνία είναι διχασμένη, αλλά ο κύριος Τόλης πιστεύει ότι όταν τελειώσουν με την Eldorado σιγά σιγά τα πράγματα θα βρουν τον ρυθμό τους. Ο σημερινός υπουργός ΠΕΝ, ο κύριος Σταθάκης με τις αποφάσεις του Πάνου Σκουρλέτη θα έπρεπε να ανατρέψει τη σύμβαση, να πάρει πίσω όλη την περιουσία όλων των μεταλλείων της Κασσάνδρας, την εγγυητική επιστολή των 50.000.000 ευρώ που έχει διαθέσει η Ελληνικός Χρυσός και παράλληλα να κάνει αγωγές και να ζητήσει αποζημιώσεις για τις βλάβες που έχουν σημειωθεί, όπως προβλέπει η σύμβαση με την εταιρεία.
Μύθος η μεγάλη επένδυση
Τον κατηγόρησαν ότι υπονομεύει 3.000 θέσεις εργασίας, αλλά ο ίδιος απαντάει άμεσα όπως πάντα. «Αυτό δεν είναι αλήθεια. Στα ορυχεία εργάζονται μόνον 900 άνθρωποι. Υπάρχουν τεράστιες εναλλακτικές λύσεις απασχόλησης, όπως ο τουρισμός, οι καλλιέργειες, οι αγροτικές εργασίες, η εργασίες αποκατάστασης της περιοχής. Ηδη έχουν γίνει πολλές οικολογικές ζημίες και θα μπορούσαν να απασχοληθούν πολλοί άνθρωποι στο έργο αποκατάστασης. Χρήματα υπάρχουν, έχουν κατατεθεί από την Ελληνικός Χρυσός 50.000.000 ως εγγύηση. Στο Αγιο Ορος έρχονται 300.000 επισκέπτες όλο τον χρόνο, στοιχείο το οποίο θα μπορούσε να χρησιμεύσει για τη δημιουργία θέσεων ενασχόλησης με τον θρησκευτικό τουρισμό. Και αυτοί που μας ρωτούν τι θα απογίνουν οι εργαζόμενοι στα μεταλλεία, ίσως αναγκαστούν να μεταναστεύσουν τους απαντάμε. Είναι ή δεν είναι η εξόρυξη μία επιχείρηση; Γιατί τότε όταν επί χρόνια ζητούσαμε από το ελληνικό δημόσιο να μας ενημερώσει για το τι έχει κερδίσει ο τόπος από την ιστορία δεν πήραμε ποτέ απάντηση; Απλώς πήραμε τελικά ένα έγγραφο που έστειλε η Εφορία Αμαρουσίου, το οποίο μας ενημέρωνε ότι το θέμα των κερδών, βλέπε Ελληνικός Χρυσός, είναι προσωπικό δεδομένο και δεν δημοσιοποιείται».
Το 2006, ο Τόλης Παπαγεωργίου προτάθηκε για προσωπικότητα της χρονιάς σε ένα εναλλακτικό βραβείο Νόμπελ, το βραβείο περιβάλλοντος παγκόσμιας εμβέλειας. Αυτός στην κατηγορία του ενεργού πολίτη και συνυποψήφιοι η Μαριάννα Βαρδινογιάννη και ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος. Το σκεπτικό αυτών που τον πρότειναν ήταν ότι ο Τόλης Παπαγεωργίου συνέβαλε καθοριστικά στην ακύρωση από το ΣτΕ της μεταλλουργίας χρυσού στην Ολυμπιάδα Χαλκιδικής και της Εξόρυξης κάτω από τη Στρατονίκη. Πρόεδρος άλλοτε του Συλλόγου Διπλωματούχων Μηχανικών, ιδεολογικά τοποθετημένος στη δεξιά αλλά συναγωνιστής με ακραία, όπως λένε, αριστερά στοιχεία στον αγώνα κατά της Eldorado, ο πρωταγωνιστής του… γουέστερν της Χαλκιδικής γράφει το δικό του «αναρχοαυτόνομο» σενάριο εδώ και είκοσι χρόνια. Πολλοί αναρωτιούνται γιατί να προκαλεί τη λύπηση για τις 23 υπερπολυτελείς πολυκατοικίες που πήγαν υπέρ βωμών και Σκουριών.
Ο ίδιος και οι σύντροφοί του δοκιμάζουν εδώ και χρόνια τα αποτελέσματα των δακρυγόνων και την επιθετικότητα των ΜΑΤ. Γιατί ο χρυσός δεν ενώνει πάντα. Αυτό ίσως να καταφέρνουν μόνο μερικά, ιδιαίτερα ακούσματα, συνοδεία κιθάρας. Και για τη δική του αγαπημένη κιθάρα, και για λόγους συμβολικούς, ο Τόλης της Χαλκιδικής διαλέγει το τραγούδι: «Θα το σηκώσουμε τον ήλιο, σίγουρα, ναι». Iσως επειδή κάποτε συνεργάστηκε σε τοπικό επίπεδο, πάντα, με το ΠΑΣΟΚ. Iσως γιατί στον αγώνα όλα επιτρέπονται. Και ίσως γιατί κάποιοι αγώνες δεν έχουν χρώμα. Eχουν ήρωες βγαλμένους μέσα από την εικονική πραγματικότητα του υπαρκτού ελληνικού σουρεαλισμού. Και ήλιους.