«Χρήματα από τον ουρανό», πακτωλός από ευρωπαϊκά κονδύλια και δάνεια από τις τράπεζες, το τρίπτυχο για την «ανάκαμψη» που προτείνει ο Μητσοτάκης.
Στην κυβέρνηση θυμήθηκαν να μιλήσουν για το άνοιγμα της οικονομίας την ίδια ημέρα που τα κρούσματα ξεπέρασαν σε αριθμό τις 3.000. Ήδη από την περασμένη εβδομάδα έγινε γνωστό ότι τέθηκαν τέτοια κριτήρια στον 6ο κύκλο της επιστρεπτέας ώστε 435.000 επιχειρήσεις έμειναν εκτός επιδότησης. Τα ίδια κριτήρια έχουν τεθεί και στις αναστολές συμβάσεων εργασίας, που σημαίνει ότι έμειναν εκτός του επιδόματος των 534 ευρώ περισσότεροι από 300.000 μισθωτοί. Όλα αυτά γίνονται την ίδια ώρα που καταρτίζεται η στρατηγική στήριξης της πραγματικής οικονομίας μετά το τέλος των lockdowns (το πιθανότερο, σύμφωνα με τις κυβερνητικές εκτιμήσεις, λίγο πριν από το Πάσχα).
Το μείζον είναι λοιπόν πώς θα χρηματοδοτηθεί η ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας και εδώ είναι που εισέρχεται η λαιμητόμος για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (το 88% δηλαδή της ελληνικής οικονομίας, στις οποίες εργάζεται περίπου το 50% του κόσμου της μισθωτής εργασίας).
Βρόχος που πνίγει τη μικρομεσαία επιχείρηση
Ήδη λοιπόν δημοσιεύματα κάνουν λόγο για ποταμό χρήματος από το Ταμείο Ανάκαμψης. Ήδη οι τράπεζες πανηγυρίζουν ότι μετά τον «Ηρακλή 2» θα μπορούν, αφού θα έχουν αποτινάξει από πάνω τους πολλά από τα «κόκκινα» δάνεια, να χρηματοδοτήσουν με δανεισμό τις επιχειρήσεις. Ήδη η κυβέρνηση Μητσοτάκη με βαρύγδουπες δηλώσεις ανακοινώνει ότι θα δώσει τις απαιτούμενες ανάσες στις επιχειρήσεις, μιλώντας για κρατική ενίσχυση δισεκατομμυρίων (το λεγόμενο «helicopter money», που ελληνιστί μεταφράζεται «χρήματα από τον ουρανό»).
Αυτό είναι ακριβώς το τρίπτυχο που προβάλλει η κυβέρνηση ως χρηματοδότηση της ανάκαμψης της ελληνικής οικονομίας: Ηelicopter money από την ίδια, πακτωλός χρημάτων από τα ευρωπαϊκά κονδύλια και δάνεια από τις «υγιείς» λόγω «Ηρακλή» τράπεζες. Πίσω όμως από το επικοινωνιακό περιτύλιγμα κρύβεται μια ζύμωση που θα φέρει σε απόγνωση τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις.
Σε ασφυξία οδηγεί η κεφαλαιακή ανεπάρκεια
Αυτό που κρύβεται κάτω από το χαλί της επικοινωνίας για τους κυβερνητικούς σχεδιασμούς είναι ο βίαιος μετασχηματισμός της ελληνικής οικονομίας. Ο τρόπος που έρχονται τα χρήματα από την Ευρώπη μέσω του Ταμείου Ανάπτυξης, ο τρόπος που θα μοιραστούν τα ελληνικά κονδύλια για τη στήριξη της οικονομίας και τα περιβόητα «τραπεζικά κριτήρια» όχι μόνο περνούν τον βρόχο στη μικρομεσαία επιχείρηση, αλλά παράλληλα τον σφίγγουν σε τέτοιο βαθμό που προκαλείται ασφυξία λόγω κεφαλαιακής ανεπάρκειας.
Επιπλέον, το δημόσιο χρέος έχει ανέλθει σε δυσθεώρητα επίπεδα, ενώ οι επιχειρήσεις έχουν επιβαρυνθεί από τη σώρευση οφειλών λόγω των ατέλειωτων lockdowns, μαζί με τα τραπεζικά κριτήρια (στο πρώτο εννιάμηνο του 2020 έξι επιχειρήσεις έλαβαν το 50% των χορηγούμενων δανείων) αλλά και τα «στοχευμένα» μέτρα της κυβέρνησης (που δεν είναι οτιδήποτε άλλο παρά φίλτρα αποκλεισμού των πολλών).
Το ιδιωτικό χρέος φέρνει πτωχεύσεις, ανεργία
Ας ξεκινήσουμε ανάποδα και ας παραθέσουμε το συμπέρασμα. Το ιδιωτικό χρέος των επιχειρήσεων φέρνει πτωχεύσεις και κατακόρυφη άνοδο της ανεργίας. Με δεδομένο δε (άλλωστε το έχει παραδεχτεί και ο υπουργός Οικονομίας Χρήστος Σταϊκούρας) ότι το πλαίσιο στήριξης των επιχειρήσεων θα κινείται προς εξυπηρέτηση των μεγάλων παικτών, τα πολλαπλά λουκέτα και η απώλεια θέσεων εργασίας είναι σίγουρα. Άλλωστε το ζήσαμε και το 2010-13 (αν και παράγοντες της αγοράς θεωρούν ότι τώρα τα πράγματα είναι πολύ χειρότερα γιατί η πτώση είναι κάθετη ενώ τότε ήταν κλιμακωτή).
Τα στοιχεία που έχουν στη διάθεσή τους οι αρχές δείχνουν το μέγεθος της καταστροφής. Ποσοστό που ξεπερνά το 47% των ελεύθερων επαγγελματιών και των μικρών επιχειρήσεων (όσες έχουν κάτω από εννιά εργαζόμενους δηλαδή) έχει πάψει να εξυπηρετεί τις δανειακές του υποχρεώσεις προς τις τράπεζες λόγω της κατάστασης (κλειστές ή πληττόμενες λόγω μείωσης τζίρου επιχειρήσεις). Σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος, αυτό το πάγωμα στην εξυπηρέτηση δανείων αφορά περί τα 14 δισ. ευρώ (όταν το σύνολο των δανείων των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων είναι κοντά στα 30 δισ. ευρώ).
Μετακυλίουν χρέη που θα τους πνίξουν
Όμως δεν είναι μόνο οι οφειλές προς τις τράπεζες λόγω δανειακών υποχρεώσεων. Επιπρόσθετα η πραγματική οικονομία λειτουργεί με τη λογική του «έναντι» στις υποχρεώσεις προς τις ανελαστικές δαπάνες, φως – νερό – επικοινωνία, ενώ πολλοί έχουν διακόψει και την κάλυψη των ασφαλιστικών τους υποχρεώσεων. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, αυτό το ποσό κυμαίνεται στα 17 δισ. περίπου, από τα οποία δεν εξυπηρετούνται, δηλαδή οφείλονται, περίπου τα 10 δισ. ευρώ. Για να μην αναφερθούμε στην έκθεση πολλών επιχειρήσεων έναντι των προμηθευτών τους (ουδείς γνωρίζει την έκταση). Συνολικά μιλάμε για ποσό που ξεπερνά τα 20 δισ., εκ των οποίων περίπου το 50% δεν εξυπηρετείται. Τώρα με την αγορά κλειστή και τα προγράμματα αναστολών να τρέχουν, άπαντες περιμένουν το άνοιγμα της οικονομίας. Τότε όμως αυτό το ποσό των οφειλών θα καταστεί άμεσα απαιτητό. Αν όμως συνυπολογιστούν τα τρέχοντα έξοδα και η πτώση του τζίρου, αφού η οικονομία είναι στην πραγματικότητα κλειστή για πάνω από τέσσερις μήνες, τότε εύκολα καταλαβαίνουμε ότι για να μπορέσει κάποιος μικρομεσαίος να επιβιώσει απαιτείται ενίσχυση.
Δεν υφίστανται κεφάλαια για στήριξη
Ας μην ξεχνάμε ότι οι επιχειρήσεις προέρχονται από οκταετή κρίση (στην πραγματικότητα βγήκαμε από τα μνημόνια τον Σεπτέμβριο του 2018 και είχαμε μόλις έναν χρόνο που λειτουργούσε με στοιχειώδη κανονικότητα η οικονομία προτού επέλθει η λαίλαπα της πανδημίας), γεγονός που απλώς σημαίνει ότι δεν υφίστανται κεφάλαια για στήριξη αυτής της κατάστασης. Η πιθανή διέξοδος είναι ο δανεισμός μέσω τραπέζης. Εκεί όμως παραμονεύουν τα «τραπεζικά κριτήρια» που υψώνουν τείχη.
Από την άλλη, τα δάνεια με εγγύηση του ελληνικού δημοσίου θα μπορούσαν να είναι μια λύση, αλλά κι εκεί υπάρχει το φίλτρο της «υγιούς επιχείρησης».
Δημόσιο χρέος: «Κόφτης» της κρατικής στήριξης
Η πρόσφατη απόφαση της Κομισιόν, αν μη τι άλλο, ήταν σημαντική. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή λοιπόν έστειλε το σήμα στα κράτη-μέλη ότι και το 2022 θα ισχύσει η αναστολή των κανόνων του Συμφώνου Σταθερότητας. Στην πράξη αυτό σημαίνει ότι θα ισχύσει και το 2022 η ρήτρα διαφυγής από τη σφιχτή οικονομική πολιτική ώστε να καταφέρουν οι ευρωπαϊκές οικονομίες να στηρίξουν τις επιχειρήσεις τους από την κρίση που φέρνει η πανδημία. Ολα αυτά, σύμφωνα με πληροφορίες, ισχύουν για όλους τους υπόλοιπους εκτός της Ελλάδας. Σύμφωνα πάλι με πληροφορίες, ήδη από τη Σύνοδο Κορυφής που έγινε προ δέκα ημερών κατέστη σαφές στον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη ότι αυτή η ποσοτική χαλάρωση δεν αφορά την Ελλάδα. Ο λόγος κρύβεται στον υπέρμετρο δανεισμό εντός του 2020, που έφερε τον λόγο χρέους προς ΑΕΠ στο 207% (μέσα στο πρώτο εξάμηνο του 2021 αναμένεται να ξεπεράσει το 210% λόγω της ύφεσης που φέρνει η οικονομία «ακορντεόν», καθώς το ΚΕΠΕ ήδη έχει εκτιμήσει ύφεση της τάξης του 3,5% το πρώτο εξάμηνο).
Δεν διογκώνονται το έλλειμμα και το χρέος
Μπορεί η κυβέρνηση να θέλει να εμφανίζεται αισιόδοξη μπροστά στην επερχόμενη λαίλαπα, επιδιώκοντας να κρύψει κάτω από το χαλί τι φέρνει η πολιτική της, ωστόσο παράλληλα στέλνει τα σήματα για το απαγορευτικό που ύψωσε η Ευρώπη στην Ελλάδα.
Η Κομισιόν κάλυψε αυτό το απαγορευτικό θέτοντας ως προϋπόθεση τα μέτρα στήριξης αφενός να είναι στοχευμένα και προσωρινά και αφετέρου να μη θέτουν σε κίνδυνο τη μεσοπρόθεσμη δημοσιονομική βιωσιμότητα. Έτσι μπορεί οι υπουργοί αλλά και ο ίδιος ο πρωθυπουργός Κυρ. Μητσοτάκης ανέμελα να μιλούν για στήριξη των επιχειρήσεων, ωστόσο από το υπουργείο Οικονομικών αφήνεται να διαρρεύσει η πραγματικότητα. Άρα έχει ήδη προκριθεί η απόσυρση των οριζόντιων και γενικευμένων μέτρων στήριξης και η εφαρμογή ενός μοντέλου ενισχύσεων των επιχειρήσεων με φίλτρα όπως η πτώση του τζίρου, το είδος της δραστηριότητας και η συμμετοχή τους στην παραγωγική και αναπτυξιακή διαδικασία. Όπως αφήνουν να διαρρεύσει οι πηγές στο υπουργείο Οικονομικών, τα όποια μέτρα στήριξης δεν θα εισφέρουν στη διόγκωση του ελλείμματος και του δημόσιου χρέους, αφού όπως λένε έτσι θα έσπαγαν οι σχέσεις εμπιστοσύνης με τους θεσμούς (για το υφιστάμενο δημόσιο χρέος) και με τις αγορές (για τον μελλοντικό δανεισμό).
Όσον αφορά το δεύτερο σκέλος, οι αγορές έστειλαν ήδη το μήνυμα (όταν αυξάνεται το κόστος σημαίνει ότι οι επενδυτές αναλαμβάνουν μεγαλύτερο ρίσκο και άρα αυξάνουν το κέρδος), καθώς στη δεύτερη έξοδό μας εντός του 2021 το κόστος δανεισμού διπλασιάστηκε στο 1,2% από 0,6% που ήταν τον Ιανουάριο για τα δεκαετή ομόλογα. Από την άλλη, το πρωτογενές αποτέλεσμα του προϋπολογισμού ξεκινά με έλλειμμα 1,5 δισ. ευρώ για τον Ιανουάριο.
Έχουν και το μαχαίρι και το πεπόνι οι θεσμοί
Όταν αναφερόμαστε στους θεσμούς στην πραγματικότητα μιλάμε για τους δανειστές μας, που έχουν και το μαχαίρι και το πεπόνι. Έτσι, μπορούν να ανοιγοκλείνουν τον βρόχο στην ελληνική οικονομία από την πτώχευση του 2010 που έφερε την οκταετή μνημονιακή εποχή αλλά στην πραγματικότητα θα κρατούν δέσμια την Ελλάδα μέχρι το 2060. Αυτό συμβαίνει διότι το 90% του ελληνικού δημόσιου χρέους διακρατείται από τον ESM, την ΕΚΤ αλλά και τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες που εισέφεραν ποσά για τη στήριξη της Ελλάδας το 2010 κατά το πρώτο μνημόνιο. Αυτό το ποσό ανέρχεται στα 337 δισ. και ο λόγος προς το ΑΕΠ είναι 186%. Πρόκειται για χρήματα που δεν μπαίνουν σε διαπραγμάτευση στις αγορές και ως εκ τούτου αποτελούν τον τρόπο που κρατείται η ελληνική οικονομία από τις διαθέσεις των θεσμών…
