Κλιµατική, οικονοµική, κοινωνική κρίση και εξάπλωση της φτώχειας, της πείνας, των πολέµων χαρακτηρίζουν την εποχή µας. ∆ίσεκτους καιρούς διανύουν η πατρίδα µας και η ανθρωπότητα.
Ποιο είναι το χρέος της επιστήµης, των επιστηµόνων, των πνευµατικών ανθρώπων στις συνθήκες αυτές; Θα αποτελούν εργαλείο των ισχυρών και θα κλείνουν αδιάφορα τα µάτια µπροστά στην καταστροφική πορεία; Μπορούν, για παράδειγµα, οι επιστήµονες να συνεχίσουν να προαγάγουν την έρευνα στην τεχνητή νοηµοσύνη χωρίς να νοιάζονται πώς θα αξιοποιηθεί αυτή από τους κρατούντες; Είναι δυνατό οι επιστήµες του περιβάλλοντος να µη στηλιτεύουν τον ρόλο των πολυεθνικών στην περιβαλλοντική κρίση; Μπορούν οι επιστήµονες να µην καταδικάζουν τον ρόλο των κυβερνήσεων στην καταστροφή των δασών; Μπορούν οι κοινωνικές επιστήµες να στέκουν αδιάφορες ενώπιον της εξάπλωσης της φτώχειας, των κοινωνικών ανισοτήτων, να προάγουν τη νεοφιλελεύθερη βαρβαρότητα;
Το αντίθετο πρέπει να συµβεί. Η επιστήµη είναι σε θέση να δώσει απαντήσεις και λύσεις στα µεγάλα προβλήµατα. Μπορεί να αποκαλύψει την αλήθεια. Μπορεί να ξεσκεπάσει τον καταστροφικό εγωισµό των πανίσχυρων συµφερόντων. Μπορεί να στηλιτεύσει την κοντόφθαλµη αδιαφορία και την απανθρωπιά των κρατούντων.
Η επιστήµη είναι σε θέση να σταµατήσει την κατρακύλα προς τη βαρβαρότητα. ∆εν είναι οι αυτόκλητοι σωτήρες αλλά η συλλογική εργασία και ο συλλογικός άνθρωπος µε τη βοήθεια της γνώσης που θα αλλάξουν την κατάσταση. Η ίδια η επιστήµη είναι ουσιαστικά καρπός συλλογικής εργασίας. Εχει τη δυνατότητα να προτείνει νέους δρόµους για την αντιστροφή της πορείας, τη σωτηρία του φυσικού περιβάλλοντος, τη βελτίωση της ζωής. Μπορεί να προτείνει καινοτόµες λύσεις, να ανοίξει δρόµους προς το συµφέρον της επιβίωσης της ανθρωπότητας, για το καλό των λαών.
Ιδιαίτερο είναι εποµένως το χρέος των επιστηµόνων και κυρίως των νέων επιστηµόνων στη διάνοιξη ενός καλύτερου µέλλοντος. Τα διλήµµατα που έχουν να αντιµετωπίσουν είναι ισχυρότερα και από το γνωστό δίληµµα του Οπενχάιµερ.
Σε τέτοιες στιγµές, προσωπικά, καταφεύγω στους µεγάλους δασκάλους. Τέτοιοι ήταν ο ∆ηµήτρης Γληνός, η Ρόζα Ιµβριώτη, ο Αλέξανδρος Σβώλος, ο Νίκος Κιτσίκης, ο Αριστόβουλος Μάνεσης και άλλοι. Νοµίζω πως αν ζούσαν σήµερα, θα απευθύνονταν στους νέους επιστήµονες, τους φοιτητές και τους απόφοιτους των πανεπιστηµίων µας µε τα παρακάτω περίπου λόγια:
«Πρέπει να αξιοποιήσετε τα επιστηµονικά εργαλεία που κατακτήσατε µε σύνεση, χωρίς αλαζονεία αλλά και µε τόλµη. Μιλήστε καθαρά και θαρρετά.
Αν οι πολλοί αδιαφορήσουν, βρείτε τρόπο να τους κάνετε να ενδιαφερθούν. Αν πάλι σας απορρίψουν ή ακόµη σας χλευάσουν, υποκινούµενοι από την άγνοια και ίσως από τους ισχυρούς, κρατηθείτε γερά στην αλήθεια, αναζητήστε τον τρόπο να την επικοινωνήσετε. Αν δεν σας καταλαβαίνουν, βρείτε τον τρόπο να γίνετε κατανοητοί.
Αν οι λίγοι και µάλιστα ισχυροί επιχειρήσουν να σας εξαγοράσουν και να σας κολακέψουν, αντισταθείτε στην εξαγορά και την κολακεία. Πείτε την αλήθεια ολόκληρη µε κάθε κόστος.
Αν πάλι θελήσουν να σας παραγκωνίσουν, αν επιχειρήσουν να σας φιµώσουν ή ακόµη και να σας τιµωρήσουν, αντισταθείτε, βρείτε τον τρόπο να ακουστεί η φωνή της επιστήµης.
Να µην ξεχάσετε ποτέ ότι η πορεία της ανθρωπότητας είναι µια επίπονη πορεία από τα σκοτάδια της άγνοιας στο φως της γνώσης. Και ότι η γνώση όταν γίνεται κτήµα των πολλών, των απλών καθηµερινών ανθρώπων, αυτών που δηµιούργησαν όσα βλέπετε τριγύρω σας, γίνεται πανίσχυρη δύναµη. Τίποτε και κανείς δεν µπορεί τότε να τη σταµατήσει».
Η επιστήμη έχει τη δυνατότητα να προτείνει νέους δρόμους για την αντιστροφή της πορείας, τη σωτηρία του φυσικού περιβάλλοντος, τη βελτίωση της ζωής