*Γράφει ο Χάρης Κωστούλας
Τον Φεβρουάριο του 1996 αφήνει την τελευταία του πνοή ο Μιχάλης Ράπτης, που έγινε γνωστός με το επαναστατικό του ψευδώνυμο «Πάμπλο».
Ο Μιχάλης Ράπτης γεννιέται στις 24 Αυγούστου 1911, στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Στα μαθητικά του χρόνια η οικογένεια του μετακομίζει στην Κρήτη. Το 1928 εισάγεται στο Πολυτεχνείο και εκεί με συνδέεται με το τροτσκιστικό ρεύμα. Ξεκινά από το Αρχείο του Μαρξισμού, από το οποίο αποχωρεί και μέσω κάποιων διαδοχικών σχηματισμών βρίσκεται το 1934 μαζί τον παλιό γραμματέα του ΚΚΕ Παντελή Πουλιόπουλο να συγκροτούν από κοινού την ΟΚΔΕ. Την περίοδο της δικτατορίας Μεταξά γνωρίζει στην εξορία την σύντροφο της ζωής του Έλλη Δυοβουνιώτη.
Το 1937 με σύμφωνη την γνώμη της οργάνωσης του περνά στο εξωτερικό, συνδέεται με το διεθνές κίνημα του Λέων Τρότσκι, και παραβρίσκεται στο ιδρυτικό συνέδριο της Τετάρτης Διεθνούς. Από την δεκαετία του 40 ως τα μέσα περίπου της δεκαετίας του 60 είναι γραμματέας της 4ης Διεθνούς. Υποστηρίζει από την έναρξη της την Αλγερινή Επανάσταση, συνδέεται με τον ηγέτη της Μπεν Μπελά, και παίζει σημαντικό ρόλο στο εγχείρημα της Αυτοδιαχείρισης που λαμβάνει χώρα μετά τη νίκη της επανάστασης. Συμμετέχει στα γεγονότα του Μάη του 1968, παραβρίσκεται στην Χιλή την περίοδο του Αλιέντε και στην Πορτογαλική Επανάσταση των Γαρυφάλλων. Βοηθά τους διωκόμενους από την ελληνική στρατιωτική δικτατορία. Και από το 1974 εγκαθίσταται μόνιμα πλέον στην Ελλάδα, αρθρογραφώντας στον αστικό τύπο, αλλά και σε αριστερά και κινηματικά έντυπα της εποχής.
Κριτικός Μαρξισμός
Από τα φοιτητικά του χρόνια, μέχρι το τέλος της ζωής του είναι τοποθετημένος σταθερά στον επαναστατικό μαρξισμό. Αντιλαμβάνεται τον μαρξισμό σαν ένα ανοιχτό σύστημα σκέψης, ικανό να ενσωματώσει τις επιστημονικές κατακτήσεις της εποχής, και που μπορεί να εμπεριέχει τα συμπεράσματα από την πρακτική δοκιμή της θεωρίας. Στέκεται κριτικά στην μετατροπή του μαρξισμού σε κρατική θρησκεία όπως συμβαίνει εκείνη την εποχή στην Ε.Σ.Σ.Δ. Σύμφωνα με τον Πάμπλο Μαρξ, Φρόυντ και Δαρβίνος είναι οι απομυθοποιητές της ατομικής, βιολογικής και κοινωνικής ζωής, με τις θεωρητικές τομές που κάνει ο καθένας από αυτούς τους διαννοούμενους.
Αντιμπεριαλισμός και υποστήριξη των κινημάτων του λεγόμενου Τρίτου Κόσμου
Με την λήξη του Β’Π.Π. το βλέμμα του Ράπτη είναι στραμμένο στην αποικιακή επανάσταση. Εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα ξεσπούν σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Ο Πάμπλο προβλέπει αυτή τη διαδικασία την ενσωματώνει στην ανάλυση του και προσανατολίζει σταθερά την έμπρακτη δράση του σε αυτή την κατεύθυνση. Σταθμός αυτής της εμπειρίας είναι η Αλγερινή Επανάσταση. Μια εμπειρία που καθορίζει την σκέψη του και την δρώσα διεθνιστική του ζωή. Εμπλέκεται με πολλά κινήματα του Τρίτου Κόσμου, (παλαιστινιακή αντίσταση, Λιβύη Ιρακ, Ιραν, Λατινική Αμερική) και αυτή του η δράση συνεχίζεται μέχρι τον θάνατο του. Ένας Έλληνας, γεννημένος στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, καταφέρνει και συνδυάζει την εμπλοκή στην ευρωπαϊκή επαναστατική αριστερά με την δράση στην Αφρική και στον Αραβικό Κόσμο.
Σοσιαλιστική Αυτοδιαχείριση
Η αντίληψη του Μιχάλη Ράπτη για την σοσιαλιστική αυτοδιαχείριση, αναπτύσσεται μετά την εμπειρία της Αλγερινής Επανάστασης. Καταγράφει τις θεωρητικές του προσεγγίσεις στην επιθεώρηση που εκδίδει στην Γαλλία «Sous le Drapeau du socialism», και η οποία κυκλοφορεί από το 1964 – 1992. Η αντίληψη του Πάμπλο για την Αυτοδιαχείριση διαφέρει από την ρεφορμιστική και από την αναρχική της εκδοχή. Πρόκειται για μια προγραμματική αντίληψη που εντάσσεται σε μια στρατηγική υπέρβασης των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής, σε μια προοπτική κατάληψης της εξουσίας προς μια τέτοια κατεύθυνση ώστε να αποφευχθεί το φαινόμενο της γραφειοκρατικοποίησης της εξουσίας το οποίο συνόδευσε τις πιο πολλές επαναστάσεις του προηγούμενου αιώνα.
Διαφορετική αντίληψη για το επαναστατικό κόμμα
Η αντίληψη του Πάμπλο για το επαναστατικό κόμμα διαφέρει από την παραδοσιακή λενινιστική αντίληψη για το κόμμα. Την αντίληψη αυτή την διαμορφώνει πιο βαθιά μετά την απομάκρυνση του από την Τέταρτη Διεθνή. Οι αντιλήψεις του είναι επηρεασμένες από την κριτική της Ρόζας Λούξεμπουργκ στην λενινιστική αντίληψη για το κόμμα. Η αντίληψη του για την πολιτική οργάνωση της πρωτοπορίας συνδέεται και με την στρατηγική της σοσιαλιστικής αυτοδιαχείρισης. Ο Ράπτης μέχρι το τέλος της ζωής του δεν αναιρεί την αναγκαιότητα των επαναστατικών κομμάτων για τη νίκη μιας επανάστασης. Ωστόσο επισημαίνει την ανάγκη για την κριτική στάση των μελών, και την πιο πλατιά δημοκρατική λειτουργεία αυτών των κομμάτων.
Ενιαίο Μέτωπο και προσανατολισμός προς την κοινωνική ριζοσπαστικοποίηση
Τόσο η τακτική του «χτυπάμε μαζί, βαδίζουμε χώρια», που μπορεί να εμπεριέχει και αντιμπεριαλιστικές αστικές δυνάμεις, όσο και η τακτική του Ενιαίου Μετώπου με τις άλλες μαζικές οργανώσεις του εργατικού κινήματος, και της αριστεράς είναι βασικός κορμός της πολιτικής του στάσης και δράσης. Η εμπλοκή του σε πολλά κινήματα σε κάθε γωνιά του πλανήτη, καθώς και η έμπρακτη στήριξη σε κάθε διωκόμενο, βαραίνει περισσότερο από την αυτόνομη πολιτική οικοδόμηση της ιδιαίτερης συλλογικότητας που ανήκει.
Επίσης μελετώντας διαφορετικές περιόδους της πολιτικής δράσης, παρατηρεί κανείς και την διαμόρφωση και διαφορετικών τακτικών κάθε φορά, που διαπερνιέται όμως με μία σταθερά, τον προσανατολισμό στην εκάστοτε κοινωνική ριζοσπαστικοποίηση, την οποία από μια περίοδο και μετά την βλέπει να περνά μακριά από τα μαζικά πολιτικά κόμματα που έχουν αναφορά στην εργατική τάξη.
Σύνθεση κοινωνικού και εθνικού
Ο Ράπτης σε όλη την ζωή του εμπλέκεται με τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα, που προσπαθούν να τινάξουν την αγγλική και γαλλική αποικιοκρατία από τον σβέρκο τους. Τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα αυτά παίζουν έναν ιστορικά προοδευτικό ρόλο απέναντι στον δυτικό ιμπεριαλισμό. Μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, και με την παντοκρατορία των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ υιοθετεί κάποιες εκτιμήσεις που δεν επιβεβαιώθηκαν πολιτικά. Εκτιμά ότι το ΝΑΤΟ μετά την Γιουγκοσλαβία θα επιτεθεί στην Ελλάδα, υποτιμώντας την δυναμική του ελληνικού καπιταλισμού, τον βαθμό εμπλοκής του με το ΝΑΤΟ. Την δεκαετία του 90, προχωρά και θεωρητικά αυτές τις αναζητήσεις, αναπτύσσει τις αντιλήψεις του «εθνισμού», προσπαθώντας στην Ελλάδα να συνθέσει το κοινωνικό -ταξικό ζήτημα με την υπεράσπισης των εθνικών δικαίων. Αυτές οι αναζητήσεις του στο τέλος της ζωής του δημιουργήσαν προστριβές με την διεθνιστική παράδοση του τροτσκιστικού ρεύματος στην οποία ήταν ενταγμένος ο Μ. Ράπτης.