Τα σάουντρακ των ελληνικών μελό στα τέλη των 60s και στις αρχές των 70s που ακόμη συντροφεύουν τα ειδύλλια του θέρους.
Το 1970 βγήκε στις αίθουσες ένα αµερικανικό κινηµατογραφικό ερωτικό δράµα που αποτέλεσε τεράστια επιτυχία διεθνώς. Ο λόγος για το περίφηµο «Love story» του Αρθουρ Χίλερ, µεταφορά στη µεγάλη οθόνη της νουβέλας του Εριχ Σίγκαλ, ο οποίος έγραψε και το σενάριο. Με το σάουντρακ και ειδικά µε το οµότιτλο µουσικό θέµα του Φράνσις Λε που έγινε και τραγούδι η ταινία δηµιούργησε –όπως ήταν αναµενόµενο– ένα «τσουνάµι» κινηµατογραφικών ερωτικών µελό σε διάφορες χώρες στον κόσµο. Το σχήµα ήταν απλοϊκό: αγόρι συναντάει κορίτσι – αγόρι αγαπάει κορίτσι – κορίτσι (ή αγόρι για πιο αντιπατριαρχικά γούστα) πεθαίνει.
«We were both young/ when I first saw you»
Την ίδια εποχή ο πόλεµος στο Βιετνάµ, στον οποίο είχαν εµπλακεί οι ΗΠΑ, µαινόταν – ένα χρόνο πριν από το κινηµατογραφικό δακρύβρεχτο δράµα ο Αµερικανός πρόεδρος Λίντον Τζόνσον έλεγε πως πρέπει «να ρίξουν µια βόµβα στο Φεστιβάλ του Γούντστοκ για να απαλλαγούν µια και καλή από τους χίπηδες». Ετσι σε µια περίοδο που η συµβατική αφήγηση των µεγάλων στούντιο του αµερικανικού κινηµατογράφου είχε αρχίσει να αποµυθοποιείται ολότελα και η ανεξάρτητη βιοµηχανία του θεάµατος να παίρνει τα πάνω της –ακόµη και µε αντεργκράουντ απόπειρες– εµφανίστηκε αυτό το καθ’ όλα συντηρητικό χολιγουντιανό smash hit, στοχεύοντας κατευθείαν στον άκρατο συναισθηµατισµό των σινεφίλ παγκοσµίως. Προσπάθεια για µεταφορά των µηνυµάτων της σεξουαλικής επανάστασης των 60s στην κινηµατογραφία; Οχι, θα λέγαµε, αφού αυτό είχε ήδη γίνει λίγο πρωτύτερα σε άλλες χώρες και µε πιο εµφανή τρόπο. Οπως στην Ελλάδα του 1968 µε τα «Κορίτσια στον ήλιο» του Βασίλη Γεωργιάδη, σε µουσική Σταύρου Ξαρχάκου.
Ξεκινώντας από το τραγούδι «Αναµπελ», γνωστό και ως «Ενα πρωινό», σε στίχους Γιώργου Παπαστεφάνου, ο Ξαρχάκος –σαφώς επηρεασµένος από τα ξένα µουσικά ρεύµατα– έφτιαξε το απόλυτο love song του ελληνικού καλοκαιριού, που ακόµη ακούγεται και θα ακούγεται µε την ίδια συναισθηµατική φόρτιση. Είναι η εποχή που οι εφηµερίδες πληµµυρίζουν από φωτογραφίες καλλίπυγων νεαρών από τη βόρεια Ευρώπη µε λεζάντες όπως: «Οι µεσογειακές ακτές φιλοξενούν εφέτος τις πιο γοητευτικές κοπέλλες του Βορρά. Από αυτές οι περισσότερες είναι µαννεκέν και φωτοµοντέλα, που λανσάρουν τις τελευταίες δηµιουργίες της µόδας» («Εµπρός», 6.7.1968). Η γραµµή είναι σαφής: «Ας προσπαθήσουµε να µεταβάλλουµε όσον περισσότερον µπορούµε το περιβάλλον και το προσκήνιον θα έλεγε κανείς της καθηµερινής µας ζωής και των ερωτικών µας περιπτύξεων. ∆ώσατε στον έρωτά σας την ευκαιρίαν να κάµη και αυτός διακοπές, έστω και ένα σύντοµο Σαββατοκύριακο». Στο µήκος κύµατος του ΕΟΤ συντονίζεται και ο κινηµατογράφος. «Το κινηµατογραφικό σενάριο υφαίνεται πάνω στην ιδέα της διάδοσης του τουρισµού και των νέων καταναλωτικών συνηθειών» γράφει η Σάρα-Ελπίδα Τσουβαλλά στην εργασία της «Κινηµατογραφώντας τον τουριστικό χώρο στο ελληνικό τοπίο». Η κάµερα αποτυπώνει εκδροµές και περιηγήσεις σε αρχαιολογικούς χώρους, αναπαράγει πολλαπλασιαστικά το είδωλο των αστικών κοµµατιών όπου κυριαρχεί η µοντερνιτέ –«Η αναπαράσταση αρχιτεκτονηµένων χώρων στον κινηµατογράφο αποτελεί σηµαντικό ερµηνευτικό εργαλείο της κατασκευής της εικόνας της µεταπολεµικής Ελλάδας» παρατηρεί η Σάρα-Ελπίδα Τσουβαλλά–, µεταφέρει την ακαταµάχητη καρτ ποστάλ αίσθηση του απέραντου γαλάζιου του Αιγαίου, στοχεύει στα ερωτικά ειδύλλια που η ειµαρµένη τα προορίζει να σβήνουν όταν τα πλατάνια χάνουν τα πρώτα τους φύλλα – έρωτας ο φυλλοβόλος. Η δράση µεταφέρεται από τα αστικά κέντρα –και δη την Αθήνα– στις νησιωτικές ή τις παραθαλάσσιες περιοχές της ηπειρωτικής χώρας: αυτό είναι το φόντο που εκτυλίσσονται οι καλοκαιρινοί έρωτες.
Η νέα «τουριστική» εποχή του ελληνικού σινεµά ανοίγει µε την ταινία «Επιχείρησις Απόλλων» του Γιώργου Σκαλενάκη το 1968. Ενας Βορειοευρωπαίος πρίγκιπας (Τόµας Φριτς) εγκαταλείπει την κουστωδία του, ερωτεύεται Ελληνίδα ξεναγό (Ελενα Ναθαναήλ) και την ακουλουθεί σε Ναύπλιο και Κέρκυρα. Ο Γιάννης Μαρκόπουλος έγραψε τη µουσική και τραγούδησε τα «Ζαβαρακατρανέµια» (αντενδείκνυται για ερωτική εξοµολόγηση), ενώ ο Βαγγέλης Παπαθανασίου έγραψε το «Summer dream» που ερµήνευσε η Αλέκα Κανελλίδου.
Η ταινία «Κορίτσια στον ήλιο» του Βασίλη Γεωργιάδη, η οποία ήταν υποψήφια για Χρυσή Σφαίρα καλύτερης ξένης ταινίας το 1969, µετέφερε το άρωµα της σεξουαλικής επανάστασης µέσα από την ιστορία ενός Ελληνα βοσκού (Γιάννης Βόγλης) και µιας Αγγλίδας τουρίστριας (Αν Λόνµπεργκ). Οι κόσµοι τους θεµελιώθηκαν σε εκ διαµέτρου αντίθετους τόπους – αυτή εκπροσωπεί το σύγχρονο, το µοντέρνο, τον αυστηρό αυτοµατισµό· αυτός το αρχέγονο, την αρχαϊκή φιλοφροσύνη. ∆υο τόποι / πρόσωπα που συναντιούνται κάτω από τον καυτό ελληνικό ήλιο και το σηµείο ένωσής τους είναι ο έρωτας. Μπορεί η «Αναµπελ» (aka «Ενα πρωινό») του Σταύρου Ξαρχάκου και του Γιώργου Παπαστεφάνου, που ερµήνευσε µε υπόγεια αισθαντικότητα η Μαρία ∆ηµητριάδη, να επενδύει ακόµη και σήµερα τους εφήµερους καλοκαιρινούς έρωτες, ωστόσο η βελόνα του δικού µας πικάπ «κολλάει» πάντα στη µουσική υπόκρουση της σκηνής του κυνηγιού της Αγγλίδας τουρίστριας από τον βοσκό που της φωνάζει: «Στάσου, ’µύγδαλα».
Στους τόνους του άσπρου – µαύρου της ταινίας του Βασίλη Γεωργιάδη κυµάνθηκε και η «Παρένθεση» (1968) του Τάκη Κανελλόπουλου. «Κάθε αγάπη κρύβει το δικό της µυστικό, δεν µοιάζει µε το µυστικό καµιάς άλλης αγάπης» αναφέρει στη voice over αφήγησή της η Αλεξάνδρα Λαδικού. Και αυτή είναι η ιστορία µιας σύντοµης, ατελέσφορης αγάπης που πλέκεται χωρίς απευθείας διάλογο ανάµεσα στον Αγγελο Αντωνόπουλο και την Αλεξάνδρα Λαδικού, µε τη µουσική του Νίκου Μαµαγκάκη να υποσηµειώνει τις συναισθηµατικές εντάσεις.
Πλήξη και έρωτας στα κότερα των µεγαλοαστών
Πιο κοντά στο κλίµα του «Love story» ήταν ένα άλλο ελληνικό ερωτικό µελό γυρισµένο επίσης από τον Βασίλη Γεωργιάδη. Πρόκειται για το «Εκείνο το καλοκαίρι…» που γυρίστηκε το 1971. Η Ελενα Ναθαναήλ πεθαίνει από καρκίνο (όπως άλλωστε και η Αλι ΜακΓκρόου στο «Love story») και αφήνει πίσω της τον Λάκη Κοµνηνό και το κοριτσάκι τους. Εδώ η εικόνα ακολουθεί το πνεύµα και την αισθητική του ΕΟΤ στις στοχευµένες καµπάνιες του στο yachting tour, τα συναισθήµατα είναι πυκνά και έντονα, αλλά πάντα στην άκρη του κάδρου καραδοκεί ο clean cut αποστειρωτής. Καθώς το σωστό µελό απαιτεί την κατάλληλη µουσική, τη δουλειά αυτή ανέλαβε ο χαρισµατικός Γιάννης Σπανός, παραδίδοντάς µας ένα από τα πιο όµορφα αισθαντικά σάουντρακ, βραβευµένο µάλιστα στο 12ο Φεστιβάλ Κινηµατογράφου της Θεσσαλονίκης. Ποιος δεν θυµάται το τραγούδι «Σαν µε κοιτάς», ντουέτο του Γιάννη Φέρτη και της Αφροδίτης Μάνου, που επίσης ακόµη ακούγεται σαν το απόλυτο διαχρονικό summer love song αλά ελληνικά; Καθώς και το τραγούδι «Ενα καλοκαίρι», από το ίδιο σάουντρακ, µε την ανυπέρβλητη νεανική ερµηνεία της Αφρ. Μάνου;
Η ταινία προβλήθηκε τη σεζόν 1971-72, η χούντα καλά κρατούσε ακόµη και στον ελληνικό κινηµατογράφο είχαν αρχίσει ήδη να επενδύουν µεγαλοπαραγωγοί όπως ο Τζέιµς Πάρις (σε επικές παραγωγές φουστανέλας) και ο Κλέαρχος Κονιτσιώτης (σε κοσµοπολίτικες παραγωγές µε κότερα). Το τουριστικό ίµατζ της Ελλάδας στο εξωτερικό προωθούνταν σε ένα πακέτο Αιγαίου, χλιδής, οµορφιάς, τόλµης και γοητείας, την ίδια στιγµή που ο Θόδωρος Αγγελόπουλος γύριζε την «Αναπαράστασή» του και ο Αλέξης ∆αµιανός την «Ευδοκία» του.
Ετσι το 1972 ο Ερρίκος Ανδρέου σκηνοθετεί το φιλµ «Αναζήτησις…» (1972) όπου ένας εφοπλιστής (Αγγελος Αντωνόπουλος) ζει τον έρωτα µε διάφορα κολ γκερλ σε καµπάνα ξενοδοχείου µέχρι που ένα πλουσιοκόριτσο (Ελενα Ναθαναήλ) παίρνει τον ρόλο του κολ γκερλ και ο έρωτας εµφανίζεται σαν τον γλόµπο πάνω από το κεφάλι του Κύρου Γρανάζη. Το σάουντρακ υπογράφει ο Γιάννης Σπανός και η Μαρία ∆ηµητριάδη τραγουδάει το «Σ’ αναζητώ», συγχρονίζοντας τη φωνή της στην αίσθηση πλήξης που βασανίζει τα µέλη της οικονοµικής ελίτ.
∆ύο χρόνια µετά ο Κλέαρχος Κονιτσιώτης αναθέτει στον Ερρίκο Ανδρέου το γύρισµα της «Ψυχής και σάρκας». Εδώ ο πρωταγωνιστής είναι πιλότος (Κώστας Πρέκας) και η υπόθεση µοιάζει (κάπως) µε την «Ολέθρια σχέση». Παγιδευµένος σε µια παράλληλη προς τη συζυγική του σχέση, ο Πέτρος Ράλλης (ε ναι, δεν θα µπορούσε ένας Κώστας Πρέκας να κουβαλά κατιτίς λιγότερο σε ονοµατεπώνυµο) ύστερα από µια σύντοµη περιπέτεια (που διαδραµατίζεται σε κότερο φυσικά) θα επιστρέψει στην οικογενειακή γαλήνη. Καρέ εµπνευσµένα από διαφηµίσεις της Ολυµπιακής Αεροπορίας, του Metaxa και του Old Navy διανθισµένα από τη µουσική του Γιώργου Χατζηνάσιου. Ο Γιώργος Σούνας τραγουδάει το «Εσύ κι εγώ», ένα τραγούδι που δεν αφήνει τις πληγές του έρωτα να κλείσουν.
Οφείλουµε να αναγνωρίσουµε πως όλες αυτές οι ταινίες –όχι ιδιαίτερα σηµαντικές αν τις εντάξεις στο διεθνές φεστιβαλικό πλαίσιο– παραµένουν ντοκουµέντα µιας εποχής ολόκληρης. Επίσης ας κρατήσουµε αυτό: συνθέτες όπως ο Ξαρχάκος, ο Σπανός, ο Χατζηνάσιος και ο Μαµαγκάκης παρέδωσαν κάποια από τα οµορφότερα σάουντρακ του ελληνικού κινηµατογράφου και ο κόσµος εξακολουθεί να ερωτεύεται στην παραλία ακούγοντας ξανά και ξανά την «Αναµπελ» και το «Σαν µε κοιτάς»!
