Η πρόσφατη απαίτηση του επιχειρηματία Αριστείδη Φλώρου να διαγραφούν όλα τα δημοσιεύματα που αφορούν την υπόθεση της Energa και τη δικαστική διερεύνησή της, με βασικό επιχείρημα την αθώωσή του από τις κατηγορίες που τον βάραιναν, προκάλεσε εύλογα πολλές αντιδράσεις. Η αθώωση ενός πολίτη είναι προφανώς κάτι πολύ σοβαρό και πρέπει να αποτελεί κύριο στοιχείο μιας υπόθεσης που έχει απασχολήσει τα ΜΜΕ. Ομως αυτό δεν μπορεί να σημάνει την αναδρομική διαγραφή των στοιχείων που την αφορούν. Μια τέτοια απόφαση θα αποτελούσε συντριπτικό πλήγμα στο δικαίωμα στην πληροφόρηση, ιδιαίτερα μάλιστα όταν αφορά υποθέσεις «δημοσίου συμφέροντος», όπως επισημαίνει και σε ανακοίνωσή του το διοικητικό συμβούλιο της ΕΣΗΕΑ.
Θα ήθελα, όμως, να σταθώ σε μια άλλη πλευρά, απότοκο της απαίτησης του κ. Φλώρου, μια πλευρά που συνδέεται με την ιστορική έρευνα και το γεγονός ότι στοιχεία όπως αυτά που αφορούν τη διεξαγωγή μιας δίκης έχουν σημασία όχι μόνο για την τωρινή καταγραφή της αλλά και για τη δυνατότητα της ιστορικής αποτίμησής της και της σύνδεσής της με το ευρύτερο χωροχρονικό πλαίσιο. Οι δικαστικές υποθέσεις έχουν αποτελέσει διαχρονικά πολύτιμο υλικό για την ιστορική έρευνα, για την κατανόηση του παρελθόντος. Σκεφτείτε έναν ιστορικό του μέλλοντος ο οποίος θα αναζητά στοιχεία για το δυστύχημα στα Τέμπη και δεν θα βρίσκει τίποτε για τους κατηγορούμενους που ενδεχομένως θα αθωωθούν, καθώς τα στοιχεία που τους αφορούν θα έχουν διαγραφεί από τα ηλεκτρονικά Μέσα λόγω της αθώωσής τους; Κατ’ αναλογία σκεφτείτε κάποιον που θα ήθελε να γράψει μια ιστορία για το σκάνδαλο Κοσκωτά το 1989 και δεν θα μπορούσε να βρει τίποτε για τη συμμετοχή του Ανδρέα Παπανδρέου, καθώς θα είχαν όλα σβηστεί, αφού ο πρώην πρωθυπουργός έχει αθωωθεί με απόφαση του ειδικού δικαστηρίου.
Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια υπάρχει μεγάλος προβληματισμός για τη δυνατότητα ιδιαίτερα του διαδικτύου να μεταβάλλει τα πάντα σε ένα διαρκές παρόν, συνεχώς προσβάσιμο στις οθόνες των υπολογιστών μας. Το πώς και πόσο μπορούμε να προστατευτούμε ως πολίτες από τις «καταχρήσεις» του διαδικτύου αποτελεί καίριο ερώτημα, το οποίο έχει προκαλέσει μεγάλες συζητήσεις, καθώς πολλές φορές το δικαίωμα της ιδιωτικότητας συγκρούεται με εκείνο της πληροφόρησης.
Τι σχέση έχει, όμως, αυτή η συζήτηση με το δικαίωμα της κοινής γνώμης να γνωρίζει όσα έχουν συμβεί στο πλαίσιο νόμιμων και προβλεπόμενων διαδικασιών για μια υπόθεση που την απασχόλησε κατά κόρον, μια υπόθεση που σχετίζεται με κρίσιμες πλευρές του πολιτικού και οικονομικού βίου της χώρας; Η αναγνώριση της ανάγκης προστασίας του πολίτη από τη συχνά ανεξέλεγκτη δύναμη των διαδικτυακών μέσων ενημέρωσης δεν μπορεί να σημάνει την εξίσωση όλων των περιπτώσεων ούτε κυρίως μια εκ των υστέρων επιβεβλημένη λήθη. Ο κίνδυνος είναι ορατός: η λειτουργία δικαστικών αποφάσεων ως οδοστρωτήρας που ευνουχίζει την ιστορική έρευνα τής αφαιρεί καίριες δυνατότητές της. Η συρρίκνωση των πηγών της Ιστορίας δεν σημαίνει τίποτε άλλο παρά τον περιορισμό της δυνατότητας να γνωρίσουμε τι έχει συμβεί, να αναστοχαστούμε πάνω στο παρελθόν, να ανακαλύψουμε τις πολλαπλές διαστάσεις του. Η ελευθερία της ιστορικής έρευνας και η διατήρηση των πηγών της δεν είναι μόνο δικαίωμα του ερευνητή· αφορά το γενικό συμφέρον μιας κοινωνίας, η οποία με έμμεσο ή άμεσο τρόπο επωφελείται από τα αποτελέσματά της. Η προάσπισή της αφορά στην πραγματικότητα το δημοκρατικό δικαίωμα του πολίτη να γνωρίζει το παρελθόν του, άρα να μπορεί να σκέφτεται και να πράττει για το παρόν και το μέλλον του.
* Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης είναι καθηγητής Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας ΕΚΠΑ, πρόεδρος του ΔΣ των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας