Στον διδάσκαλο Πρωταγόρα αποδίδεται το παρακάτω θεωρητικό παράδοξο: o Αρίστιππος ζήτησε από τον Πρωταγόρα να του διδάξει τα νομικά.
Επειδή όμως δεν είχε χρήματα να τον πληρώσει συμφώνησαν ότι ο Πρωταγόρας θα πληρωθεί μόλις ο Αρίστιππος κερδίσει την πρώτη του δίκη.
Ομως ολοκληρώνοντας τα μαθήματα ο Αρίστιππος πήγε στο δικαστήριο και απέτυχε. Οπως απέτυχε και στη δεύτερη δίκη, εξαναγκάζοντας τον Πρωταγόρα να του ζητήσει τα χρήματα που του όφειλε παρά το γεγονός ότι δεν είχε κερδίσει ακόμη καμία δίκη. Φυσικά ο Αρίστιππος αρνήθηκε, επικαλούμενος τη συμφωνία, με αποτέλεσμα να προσφύγουν για την επίλυση της διαφοράς στο δικαστήριο.
Ο δικαστής που άκουσε την υπόθεση βρέθηκε στο παρακάτω λογικό παράδοξο: αν δικαίωνε τον Αρίστιππο με απόφαση να μην πληρώσει τον Πρωταγόρα, τότε ο Αρίστιππος θα είχε μόλις κερδίσει την πρώτη του δίκη και για τον λόγο αυτό θα έπρεπε να πληρώσει τον Πρωταγόρα.
Αν, από την άλλη, δικαίωνε τον Πρωταγόρα με απόφαση να πληρωθεί από τον Αρίστιππο, τότε ο τελευταίος δεν θα είχε κερδίσει ακόμη δίκη και έτσι δεν θα έπρεπε να πληρώσει τον Πρωταγόρα.
Πώς θα βγει ο δικαστής από το αδιέξοδο;
Το παράδοξο δημιουργείται από τη στιγμή που ο όρος της συμφωνίας έχει εφαρμογή στη δίκη. Αν ο δικαστής θεωρήσει πως η παρούσα δίκη δεν αποτελεί μέρος της συμφωνίας, τότε είναι ελεύθερος να αποφασίσει. Αν κρίνει ότι η συμφωνία είναι έγκυρη, ο Αρίστιππος δεν θα πρέπει να πληρώσει, ενώ αν κρίνει ότι είναι άκυρη, ο Αρίστιππος οφείλει να πληρώσει τον Πρωταγόρα.
Στη Σοφία Νικολάου (γενική γραμματέα Αντεγκληματικής Πολιτικής) αποδίδεται το παρακάτω έμπρακτο παράδοξο: ο βαρυποινίτης Βασίλης Δημάκης εκτίει ποινή κάθειρξης 40 ετών. Ως κρατούμενος αποφοίτησε αριστούχος (19,9) και έδωσε πανελλαδικές εξετάσεις πετυχαίνοντας την εισαγωγή του στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του ΕΚΠΑ, δεύτερος σε κατάταξη ανάμεσα σε όλους τους μαθητές των εσπερινών λυκείων, το οποίο τον καθιστά φωτεινό παράδειγμα σωφρονισμού.
Για την παρακολούθηση (διαδικτυακά) των μαθημάτων του ο Δημάκης μεταφέρθηκε από τις φυλακές των Γρεβενών στον Κορυδαλλό, αλλά στο υπόγειο των γυναικείων φυλακών, με την αιτιολογία ότι πρέπει να μπει σε καραντίνα 14 ημερών λόγω κορονοϊού.
Ομως, παρά τη λήξη της καραντίνας ο κρατούμενος δεν μεταφέρθηκε στο κελί του όπου μπορούσε απρόσκοπτα να συνεχίσει την εκπαίδευσή του, με αποτέλεσμα να οδηγηθεί σε απεργία πείνας και δίψας, διεκδικώντας το αυτονόητο δικαίωμά του, αν και βαρυποινίτης, να σπουδάσει μέσα από τη φυλακή.
Το παράδοξο δημιουργείται όταν το αξίωμα του Βίκτωρος Ουγκώ «εκεί που ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακή» (που σημαίνει αυτονόητα ότι κάθε δημοκρατική πολιτεία αξιοποιεί τους ανθρώπους που με προσωπικό αγώνα και μέσα σε αντίξοες συνθήκες μετατρέπουν τη φυλακή τους σε σχολείο και αριστεύουν) είναι αντίθετο με το αξίωμα της κυβέρνησης «κάθε σχολείο οφείλει να λειτουργεί με τους κανόνες της φυλακής» (και με κάμερες παρακολούθησης, παρακαλώ).
Αν η Σοφία Νικολάου αποδεχτεί ότι ο φυλακισμένος Δημάκης έχει το νόμιμο δικαίωμα να μετατρέψει το κελί του σε άτυπη αίθουσα εκπαίδευσης, τότε αφαιρεί τη δυνατότητα (που αποτελεί κυβερνητική επιλογή) από την υπουργό Παιδείας Νίκη Κεραμέως να μετατρέψει τα ανοιχτά σχολεία σε άτυπες κλειστές και ελεγχόμενες αίθουσες φυλακών.
Τότε το –έμπρακτο και παράλογο– παράδοξο (της μη εφαρμογής του δημοκρατικά αυτονόητου) παρουσιάστηκε ως αντιδιαστελλόμενο με την εφαρμογή του νόμου καθώς φρόντισαν να μας «ενημερώσουν» ότι είναι επικίνδυνος έχοντας διαπράξει σωρεία ένοπλων ληστειών και ότι εκτίει ποινή 40 ετών, υπονοώντας ότι απεργεί ζητώντας καλύτερες συνθήκες.
Πώς βγήκε ο Β. Δημάκης από το αδιέξοδο;
Φρόντισαν οι καθηγητές του, οι συμφοιτητές του, το κοινωνικό κίνημα συμπαράστασης που αναπτύχθηκε, ο ΣΥΡΙΖΑ και το ΚΚΕ να ξεκαθαρίσουν ότι η προηγούμενη παραβατική του δράση, για την οποία φυλακίστηκε, δεν αποτελεί όρο απόρριψης του δικαιώματός του στην εκπαίδευση που με αγώνα κατέκτησε.
Ελεγε ο Τζορτζ Μπέρναρντ Σο: «Σε μια φυλακή που πήγα είχαν την επιγραφή: “Σταμάτα να κάνεις το κακό, κάνε το καλό”. Αλλά επειδή η επιγραφή ήταν απέξω, οι φυλακισμένοι δεν μπορούσαν να τη δουν».
Ο Θύμιος Γεωργόπουλος είναι οικονομολόγος
