«Ολες µου οι προσπάθειες θα πρέπει ν’ αποσκοπούν» ορκίστηκε στον εαυτό του ο Μαρκοβάλντο «στο να προσφέρω στην οικογένειά µου τροφές που δεν έχουν περάσει από τα επίβουλα χέρια των κερδοσκόπων».
Απόσπασµα από τη δέκατη τρίτη ιστορία του µυθιστορήµατος του Ιταλο Καλβίνο «Μαρκοβάλντο ή Οι εποχές στην πόλη».
Ενώ είναι νωπά ακόµη τα δάκρυα για τους νεκρούς των Τεµπών, όλων αυτών που δολοφονήθηκαν στον βωµό της ιδιωτικοποίησης των σιδηροδρόµων, η κυβέρνηση ανερυθρίαστα και χωρίς καµιά αιδώ ακολουθεί την εγκληµατική πεπατηµένη των ιδιωτικοποιήσεων των κοινών – δηµόσιων αγαθών και υποδοµών.
Σηµαντικότερο όλων αυτών των δηµόσιων αγαθών είναι το νερό.
Και είναι απορίας άξιο γιατί, ενώ τα δικαστήρια έχουν χαρακτηρίσει το νερό δηµόσιο αγαθό, η κυβέρνηση φτιάχνει νέα αρχή ρύθµισης της αγοράς.
Την Τρίτη 21/3/23 ψηφίστηκε από την κυβερνητική πλειοψηφία στη Βουλή το πολυνοµοσχέδιο του υπουργείου Ενέργειας το οποίο στρώνει το έδαφος για την ιδιωτικοποίηση των υπηρεσιών ύδρευσης – αποχέτευσης και της διαχείρισης αστικών αποβλήτων. Παράλληλα, το νοµοσχέδιο αυτό περιλαµβάνει µια σειρά από αντιπεριβαλλοντικές ρυθµίσεις οι οποίες ανοίγουν τον δρόµο για το χτίσιµο σε αιγιαλούς και υποβαθµίζουν την προστασία περιοχών Natura.
Ανεξάρτητα από ιδεολογικές τοποθετήσεις, η συντριπτική πλειονότητα των πολιτών συµφωνεί πως ευθύνη του κράτους είναι να µεριµνά για τη διασφάλιση της δυνατότητας των πολιτών να έχουν πρόσβαση σε αγαθά του φυσικού µονοπωλίου όπως είναι το νερό. Και αυτό πρέπει να το πράττει µε γνώµονα την εξυπηρέτηση του δηµόσιου συµφέροντος και όχι του ιδιωτικού.
Το δηµόσιο συµφέρον όµως µόνο το ίδιο το κράτος µπορεί –και είναι υποχρέωσή του– να εγγυάται. Γιατί µόνο αυτό µπορεί να επιβάλει τα εχέγγυα για την προάσπισή του και να εφαρµόσει πολιτικές κοινωνικής αλληλεγγύης, σε αντίθεση µε τους ιδιώτες που εύλογα αποβλέπουν στη διασφάλιση ιδίων συµφερόντων και τη µεγιστοποίηση των κερδών.
Η ολοµέλεια του Συµβουλίου της Επικρατείας (190, 191/2022) έκρινε ως αντίθετη µε το σύνταγµα της χώρας τη µεταβίβαση των µετοχών των ΕΥ∆ΑΠ και ΕΥΑΘ στο Υπερταµείο (ΕΕΣΥΠ).
Η ολοµέλεια του Συµβουλίου της Επικρατείας µε τις παραπάνω αποφάσεις της (σε συνέχεια της ΟλΣτΕ 1906/2014) έκρινε ότι το φυσικό αγαθό νερό είναι απαραίτητο για την επιβίωση των πολιτών και ως εκ τούτου το ελληνικό δηµόσιο θα πρέπει να κατέχει την πλειοψηφία του µετοχικού κεφαλαίου και πως οι δηµόσιες επιχειρήσεις που το αφορούν δεν θα πρέπει να εντάσσονται στο Υπερταµείο, γιατί οι σκοποί του Υπερταµείου είναι ταµειακοί και ταµιευτικοί, δηλαδή σκοποί που δεν υπηρετούν αποκλειστικά το συµφέρον των πολιτών για την ποιοτική και οικονοµική παροχή νερού.
Οι υπέρµαχοι του νοµοσχεδίου διατείνονται πως το κράτος θα έχει τη δυνατότητα να ελέγχει τους ιδιώτες αλλά και ότι οι ίδιοι οι ιδιώτες στο πλαίσιο του ανταγωνισµού στόχο θα έχουν την καλύτερη εξυπηρέτηση των καταναλωτών µε σκοπό τη µεγιστοποίηση των κερδών τους µέσω της προσέλκυσης νέων πελατών.
Η ζωή η ίδια όµως έχει αποδείξει πως «κάλλιον εστί προλαµβάνειν παρά θεραπεύειν».
Αν το κράτος πραγµατικά ενδιαφέρεται να προστατεύσει ένα αγαθό τόσο µεγάλης ζωτικής σηµασίας, αυτό θα πρέπει να πράξει εξαρχής.
Αν το νερό ιδιωτικοποιηθεί, ό,τι µέτρα κι αν ληφθούν εκ των υστέρων θα είναι ανεπαρκή, µε δυσµενείς και επαχθείς για τους καταναλωτές όρους.
Η προσπάθεια να παρουσιαστεί η ιδιωτικοποίηση του νερού ως ενέργεια που καταργεί τον «ανίκανο και διεφθαρµένο» δηµόσιο φορέα µάλλον απευθύνεται σε αφελείς.
Αν ο καθησυχασµός της κοινής γνώµης βασίζεται στη διαβεβαίωση ή και θεσµοθέτηση του ελέγχου της τιµολόγησης κατά χρήση και κατά χρήστη, αυτό δεν δεσµεύει τον µελλοντικό διαχειριστή ή τις µελλοντικές κυβερνήσεις.
Σε χώρες όπου το νερό έχει ιδιωτικοποιηθεί, όπως η Μοζαµβίκη, η Νιγηρία, η Ονδούρα, η Κένυα κ.ά., τα αποτελέσµατα ήταν εξαιρετικά δυσάρεστα, δεδοµένου ότι οι πιο φτωχοί κάτοικοι των χωρών αυτών περιθωριοποιήθηκαν περισσότερο καταφεύγοντας σε ποιοτικά επισφαλείς πηγές νερού.
Υπάρχουν νοικοκυριά (π.χ. στην Ινδία) που δαπανούν το 25% του εισοδήµατός τους στο νερό. Στην πολιτεία Cochobamba της Βολιβίας η κοινοπραξία της αµερικανικής Bechtel και της ιταλικής Edison επέβαλε αυξήσεις 300% (!) στην ύδρευση, γεγονός που οδήγησε σε εξέγερση µε ένα νεκρό και πολλούς τραυµατίες, µε τελικό αποτέλεσµα την ακύρωση της ίδιας της ιδιωτικοποίησης. Οι τέσσερις µεγαλύτερες εταιρείες εµπορίας νερού (Suez, Vivendi, Thames Water, Wessex Water) περιλαµβάνονται στους µεγαλύτερους ρυπαντές της Βρετανίας.
Ολοι αυτοί που αποτολµούν την καταβύθιση µιας εθνικής υπόθεσης όπως αυτής του νερού ξεχνούν πως το νερό είναι ο ακρογωνιαίος λίθος όλων των καθηµερινών και οικείων όψεων της ζωής, ξεχνούν πως η ανθρώπινη εµπειρία και πράξη είναι θεµελιωµένες πάνω σ’ αυτό το δηµόσιο αγαθό και µε αυτό εξυφαίνεται από καταβολής κόσµου ο ανθρώπινος βίος. Το νερό δεν είναι βασικός παράγοντας της δηµόσιας υγείας, δεν είναι απλώς δηµόσιο αγαθό, είναι η ίδια η ζωή και το ζην είναι αναφαίρετο δικαίωµα όλων µας.
*Η Εύη Κουτρουμπάκη είναι φιλόλογος – συγγραφέας