Ο χώρος της τέχνης και του πολιτισμού αποτέλεσε το κατεξοχήν φυτώριο του ελληνικού #MeToo, όπως συνέβη και διεθνώς. Η ανυπαρξία έμπρακτης ισότητας, η ανισορροπία ισχύος και η εκμετάλλευση από τους προνομιούχους και πιο προβεβλημένους του χώρου, οι εμπεδωμένες έμφυλες ιεραρχήσεις και οι ελαστικές σχέσεις εργασίας αποτέλεσαν το έδαφος για να ανθήσουν μια σειρά από κακοποιητικές συμπεριφορές στον χώρο της τέχνης.
Το ελληνικό #MeToo έβγαλε αυτή την πραγματικότητα στο προσκήνιο, καθώς δεκάδες επώνυμες μαρτυρίες κατατέθηκαν στη δημόσια σφαίρα από γυναίκες του θεάτρου, του χορού, από φοιτήτριες στην καλλιτεχνική εκπαίδευση κ.ά.
Κοινός παρονομαστής σε όλα τα περιστατικά ήταν η άσκηση σεξουαλικής βίας/παρενόχλησης από κάποια τοξική αρρενωπότητα. Μάλιστα οι δράστες όχι μόνο κακοποιούσαν στο πλαίσιο του εργασιακού/εκπαιδευτικού περιβάλλοντος, αλλά ταυτόχρονα καταχρώμενοι την εξουσία τους και το αντρικό προνόμιο εκβίαζαν τη σιωπή των θυμάτων, με απειλές για απόλυση και δυσμενή μεταχείριση.
Το ελληνικό #MeToo κατόρθωσε να κάνει ορατή αυτή την πραγματικότητα, ότι δηλαδή η σεξουαλική παρενόχληση και βία δεν αποτελεί μεμονωμένο περιστατικό αλλά καθημερινή συνθήκη για χιλιάδες γυναίκες που καλούνται να εργαστούν ή να σπουδάσουν μέσα σε ένα κλίμα βίας, ταπείνωσης, εχθρότητας που προκαλεί de facto μακροχρόνιες ψυχολογικές και κοινωνικές συνέπειες στη ζωή τους.
Οι γυναίκες που μοιράστηκαν δημόσια τις επώδυνες εμπειρίες τους επέδειξαν αξιομνημόνευτο θάρρος, καθώς βγήκαν μπροστά χωρίς κανένα εχέγγυο ότι δεν θα στοχοποιηθούν· τα έβαλαν με τους κακοποιητές τους και απαίτησαν δικαιοσύνη. Το κίνητρό τους δεν ήταν μόνο η επούλωση του ατομικού τραύματος, αλλά και η προστασία των «νεότερων», ο μετασχηματισμός του καλλιτεχνικού χώρου αλλά και παγιωμένων έμφυλων στερεοτύπων και κοινωνικών νοοτροπιών.
Μάλιστα η δράση τους υπερέβη τα στεγανά της τέχνης, καθώς οι μαρτυρίες τους έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στον αποστιγματισμό των θυμάτων βιασμού και σεξουαλικής βίας, εγκλημάτων τα οποία στο πλαίσιο της σεξιστικής κοινωνίας που ζούμε επισείουν ντροπή και ενοχή στα θύματα. Αρνούμενες να «ζήσουν με το τραύμα τους», όπως εξαναγκάστηκαν οι μανάδες και οι γιαγιάδες μας, βοήθησαν καθοριστικά ώστε η ντροπή αυτήν τη φορά να αλλάξει στρατόπεδο, ενώ συνέβαλαν στην ενίσχυση ενός κλίματος μηδενικής κοινωνικής ανοχής στην έμφυλη βία.
Το κλίμα αυτό λειτούργησε ενθαρρυντικά ώστε πολλές γυναίκες που βίωσαν ή βιώνουν ακόμη και σήμερα έμφυλη βία να απευθυνθούν σε φορείς ζητώντας ενημέρωση ή/και υποστήριξη και να καταγγείλουν τα περιστατικά. Ενδεικτικό είναι ότι από την περίοδο του ελληνικού #MeToo και ύστερα οι κλήσεις επιζωσών προς το Κέντρο Διοτίμα διπλασιάστηκαν, όπως και τα αιτήματα για νομική βοήθεια και ψυχοκοινωνική υποστήριξη, γεγονός που μας ώθησε να σχεδιάσουμε και να υλοποιήσουμε διάφορα νέα προγράμματα για την υποστήριξη ατόμων που βιώνουν σεξουαλική βία και (διαδικτυακή) παρενόχληση.
Στις γυναίκες του ελληνικού #MeToo οφείλουμε πολλά· κυρίως ότι έδωσαν φωνή στις εμπειρίες μας.
*Η Νατάσα Κεφαλληνού είναι υπεύθυνη επικοινωνίας του Κέντρου Διοτίμα